Ortodokse Kerk in Oekraïne
Die Ortodokse Kerk in Oekraïne is ’n outokefale Oosters-Ortodokse Kerk in Oekraïne wat in volle gemeenskap met die ander Oosters-Ortodokse kerke is, behalwe die Russies-Ortodokse Kerk wat nie sy outokefalie aanvaar nie. Van die ander kerke aanvaar ook nie sy outokefalie nie. Die primaat van die kerk het die titel Metropoliet van Kijif en die hele Oekraïne. Die Kerk se hoofkantoor is in Kijif en bestaan uit meer as 2 800 gemeentes, sendings, gemeenskappe en kloosters in Oekraïne. Skattings van die aantal lidmate wissel tussen 10 000 000 en 20 000 000.
| Ortodokse Kerk in Oekraïne | ||
| ||
| Sint Michiel-katedraal in Kijif. | ||
| Moederkerk | Ekumeniese Patriargaat van Konstantinopel | |
| Stigtingsjaar | 2019 (outokefalie) | |
| Status | Word net deur sommige Ortodokse kerke as outokefaal beskou | |
| Kerkleiding | ||
| Hoof | Epifani (Doemenko) | |
| Hoof se titel | Metropoliet van Kijif en die hele Oekraïne | |
| Setel | Kijif | |
| Besonderhede | ||
| Liturgie | Bisantyns | |
| Liturgiese taal | Kerkslawies, Oekraïens | |
| Webtuiste | ||
| https://www.pomisna.info/ | ||
Geskiedenis
wysigEen van die opvallendste kenmerke van Oekraïnse nedersettings is die groot aantal kerke in aanbou. Ná die land se onafhanklikwording is baie kerkgeboue, wat in die 1930's as gevolg van Josef Stalin se ateïstiese beleid gesloop is, heropgebou, maar ook nuwes het ontstaan. Terwyl Oekraïners weer belangstel in hul kulturele tradisies, is daar ook ’n behoefte aan spiritualiteit en geestelike waardes wat kerkbywoning sterk laat toeneem het.[1]
Die nuwe belangstelling in die Christelike geloof vind plaas in die historiese spanningsveld tussen die Katolieke tradisies van Wes-Oekraïne en die Oosters-Ortodokse geloofswêreld in die ooste van die land. Tussen hierdie twee Christelike hoofpole met sy Roomse en Bisantynse oorspronge het ’n derde tradisie as mengvorm ontstaan - die Grieks-Katolieke of Geünieerde Kerk. Sy ritus verskil nouliks van dié in Ortodokse kerke, maar in regtelike opsig val dit nogtans onder die gesag van die pous in Rome.
Die vorming van ’n Geünieerde Kerk was een in ’n lang reeks pogings om die kloof, wat met die Oos-Wes-skisma van 1054 in Christelike geledere ontstaan het, weer te oorbrug. So het ook die Rooms-Katolieke Poolse staat daarin belang gestel om van sy Ortodokse Oekraïense onderdane getroue burgers te maak. Ná verskeie vergeefse pogings om ’n geünifiseerde kerk te vestig, het die Poolse Kroon deur geheime onderhandelinge in die laat 16de eeu uiteindelik sy doelwit bereik toe ses Ortodokse biskoppe in 1594 ’n unieverdrag met Rome onderteken het waardeur ’n Grieks-Katolieke Kerk gestig is. Die ses ondertekenaars is deur ander Ortodokse gelowiges as verraaiers bestempel, en tot vandag word die Geünieerde Kerk as ’n Rooms-Katolieke invalshoek beskou.
Die nuwe kerk is ook deur Rooms-Katolieke met argwaan bejeën. In Oekraïense gebiede, wat ná die Poolse Delinge onder Russiese bewind gekom het, het keiserin Katharina die Grote die Geünieerde Kerk summier verbied. Maar dit het voortbestaan in dié landsdele wat by die Habsburgse Oostenryk-Hongarye ingelyf is. Hier het die kerk ná die ontstaan van ’n Oekraïense nasionale beweging in die 19de eeu pogings onderneem om as die nasionale kerk van Oekraïne erken te word. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het die kerk bande onderhou met nasionalistiese bewegings. Ná 1946 is dit van samewerking met hulle beskuldig. Baie geestelikes het geëmigreer, ander is in hegtenis geneem. Die kerk het ondergronds voortbestaan en in die tyd van perestroika, die politieke hervorming in die Sowjetunie, sy wettige status herwin. Dit het vervolgens veral in Wes-Oekraïne sterk groei getoon waar dit in 1993 weer vyf miljoen gelowiges en meer as 1 000 priesters gehad het.
Die Grieks-Katolieke kerkhoof, grootaartsbiskop kardinaal Ljoebomir Hoezar, het in 2004 die Oranje Rewolusie in Oekraïne gesteun. Die besluit om sy amptelike setel van Lwif na Kijif te skuif is in die volgende jaar deur baie Ortodokse gelowiges as aanmatigend beskou, ongeag die feit dat die kerk se geestelike sentrum, die Sint Joriskatedraal, steeds in Lwif geleë is.[2]
Lwif dien daarnaas ook as die geestelike sentrum vir Rooms-Katolieke gelowiges in Oekraïne wat dikwels van Poolse afkoms is.
Die Oekraïens-Ortodokse Kerk, wat nog tot en met 1990 onder die Russies-Ortodokse Kerk geval het, staan tradisioneel in die politieke spanningsveld tussen Kijif en Moskou. Die kerkhoof, die metropoliet in Kijif wat sy amptelike setel in die Kijifse Klooster van die Grotte het, val onder die gesag van die Ortodokse patriarg in Moskou. Baie gelowiges spreek hulle ten gunste van ’n onafhanklike Oekraïense kerk uit, ’n sogenaamde outokefale kerk met Oekraïens as kerktaal en ’n eie patriarg - ’n droom wat in die Russiese Ryk nie vervul is nie. Eers met die tsaar se abdikering het gelowiges ’n kans gesien vir ’n selfstandige kerk. So is op 9 Mei 1919 die eerste Oekraïense liturgie in die Garnisoenkerk in Kijif gevier. Die skeiding van staat en kerk, wat deur die Bolsjewiste bewerkstellig is, het die amptelike registrasie van ’n Oekraïense kerk moontlik gemaak waarvoor die owerheid kerkgeboue beskikbaar gestel het. In September 1921 is die opperpriester Lipkofski as hoof van die outokefale Ortodokse Kerk van Oekraïne ingewy.
Maar slegs vir ’n kort tydperk het die Bolsjewiste geloofsvryheid gewaarborg voordat Lenin in die 1920's ’n bloedige vervolging van gelowiges en geestelikheid begin het met sy leuse "Hoe meer reaksionêre geestelikes ons kan skiet, hoe beter!". Die besetting van Oekraïne deur Duitse troepe in 1941 het ’n kort herlewing van die kerk moontlik gemaak, maar nadat die Duitsers hulle aan Oekraïne moes onttrek, het baie lede van die kerkhiërargie na Duitsland gevlug en hulle uiteindelik in Noord-Amerika gevestig.