P.J. Bosman

P.J. Bosman (1933-) is ’n Afrikaanse digter en skrywer van romans en kortverhale. Sy eerste digbundel, Ryp geel kring (1992), is in 1993 met die Ingrid Jonkerprys bekroon. Die strokiesprentkunstenaar Wim Bosman is sy broer en die woordeboekmaker en taalkundige D.B. Bosman is sy oom.

P.J. Bosman
Gebore	Paul Johannes Bosman 12 Augustus 1933 Bothaville
Beroep	Digter, skrywer
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Noemenswaardige toekennings	Ingrid Jonkerprys
Eggenoot	Kotie van Wyk
Kinders	2 dogters, 1 seun

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

Paul Johannes Bosman is op 12 Augustus 1933 op Bothaville gebore as tweede seun van dr. I.D. Bosman, die skoolhoof van die plaaslike hoërskool. Wim Bosman, skepper van die strokiesprent Louis die Laeveldleeu, is ’n jonger broer van hom en die bekende woordeboekmaker, D.B. Bosman, is sy oom. Sy vader word in 1935 professor in Geskiedenis aan die Universiteit van Pretoria en hy gaan dus in Pretoria skool.

Later word sy vader eerste dekaan van die fakulteit Opvoedkunde, dan dekaan van die fakulteit Lettere en Wysbegeerte, voorsitter van die Konvokasie van die Universiteit van Pretoria en vanaf 1939 tot 1947 is hy ook huisvader van Sonopkoshuis. In 1947 is Paul se vader oorlede en verhuis die ma met die drie jongste seuns na Bethlehem, waar hy in 1951 in die eerste klas aan die Voortrekker Hoërskool matrikuleer.

Loopbaan

Na skool werk hy in die staatsdiens in Pretoria terwyl hy deeltyds aan die Universiteit van Pretoria studeer en hier die B.A.-graad met Afrikaans-Nederlands en Sielkunde as hoofvakke, die B.A. Honneurs-graad in Sielkunde en ook ’n Hoër Onderwysdiploma verwerf. Aan die Universiteit van Suid-Afrika behaal hy in 1977 die M.A.-graad in Voorligtingsielkunde met ’n verhandeling oor Die ontwikkeling van ’n voorligtingstrategie ten opsigte van seksuele disfunksie in die huwelik. Hy verlaat die staatsdiens en tree vir agtien jaar as navorser in diens van die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing, waarna hy onderwyskundige word by die Departement van Onderwys in Pretoria.

Persoonlike lewe

Hy tree in 1993 af. In 1958 is hy getroud met Kotie van Wyk van Wolmaransstad en hulle het twee dogters. Hulle seun is op negentienjarige ouderdom in ’n motorongeluk oorlede.

Skryfwerk

Op hoërskool is hy bekend vir sy goeie opstelle en lewer gereeld bydraes vir die skool se jaarblad.

Digkuns

Hy skryf ook gereeld gedigte en die gedig Mummie word in die sestigerjare in Die Huisgenoot gepubliseer. Oor verskeie jare skryf hy gedigte, hoofsaaklik oor sy ervaring van plaasvakansies in die Frankfort-distrik in die Vrystaat. ’n Bundel met hierdie gedigte lê hy in 1984 aan Tafelberg Uitgewers voor, wat dit afwys omdat die gedigte “nie in die mode is nie”. Nadat hy die gedigte verwerk, lê hy dit in 1991 aan HAUM-Literêr voor, wat dit onder die titel Ryp geel kring publiseer. Die titel verwys na die sirkelgang van die lewe, wat telkens weer begin, met die vrugbaarheid en lewenskragtigheid (geel is die kleur van die son) daarvan. In hierdie bundel gee hy ’n hele lewensverloop vanaf kinderjare tot die ouderdom met sy kwale weer, waar die beskrywing van die jeugwêreld op ’n Vrystaatse plaas in ’n verbygegane tyd veral treffend is. Die weergawe van ’n lewe sluit natuurlik ook die dood in en sommige van die sterkste gedigte handel oor die dood van ’n vader (Lykbesoek), ’n tante en ’n moeder. Dit is egter nie ’n swaarmoedige bundel nie en die verse getuig van dankbaarheid teenoor die lewe in sy volheid en heerlikheid. Ryp geel kring verower in 1993 die Ingrid Jonker-prys, terwyl dit in dieselfde jaar op die kortlys is vir die CNA Debuut-prys en die Rapportprys.

Versamelbundels

Sy gedigte word ook in versamelbundels soos Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte en Die dye trek die dye aan opgeneem.

Prosa

Kortverhaalbundels

Hierna maak Bosman sy prosadebuut met die kortverhaalbundel Soms mis die hart ’n slag, wat hy opvolg met Vergissing. In hierdie bundels neem hy goed vertelde verhale op met ’n onverwagte kinkel in die slot, wat gereeld gebruik maak van grepe uit die Suid-Afrikaanse geskiedenis van die Anglo-Boereoorlog af tot op die hede. Treffend is die manier waarop hy daarin slaag om die onverwagte slot meestal te onderbeklemtoon. Soms mis die hart ’n slag bevat verhale oor die ou Afrikaner leefwyse van plaasskole, huisgodsdiens en smouse, ’n liefdesverhaal uit die tyd van die Groot Griep en ook verhale wat meer hedendaagse werklikhede verwoord. So kom die aktuele onderwerpe van ouers se rasse-vooroordeel wat kindervriendskappe knou en die seksuele misbruik van weeskinders onder die loep. Sekere inligting word gereeld in die verhaal weerhou sodat die ontknoping telkens lei tot ’n skokkende mis van die hartslag, soos die titel aandui. Vergissing bevat weereens verhale wat oor die hele twintigste eeu strek, beginnende met die Anglo-Boereoorlog tot met die kubertyd. Die verhaal Nag van twee vroue is ’n hoogtepunt, waar Ousleia konsekwent aanwesig is in die huis waar ’n jong seun die slagoffer van ’n plaasmoord was. Die leser kom eers aan die einde agter dat en hoe sy ’n lotgenoot van die seun is. Hoewel oorwegend ernstig, bly die komiese in hierdie bundel nie agterweë nie.

Versamelbundels

Sy kortverhale word opgeneem in verskeie versamelbundels, waaronder Die nuwe aarde en Soms ’n lig in Liefde loop ver onder redaksie van Jeanette Ferreira en Die hommelby in Borde borde boordevol saamgestel deur Hennie Aucamp. Nag van twee vroue word deur Abraham H. de Vries opgeneem in Die Afrikaanse kortverhaalboek. Hy publiseer ook kortverhale in tydskrifte soos Tydskrif vir Letterkunde.

Romans

Uitsig op Perdekop is sy eerste roman, wat ’n romantiese liefdesverhaal met ’n plaasagtergrond is. Die liefde tussen Alwyn en Bella begin in die sestigerjare op die plaas Rietkuil, maar dinge werk nie uit soos hulle hoop nie en Alwyn vestig homself in die stad. Hy behaal veel sukses as ingenieur en sakeman en trou met Alida. In die negentigerjare val sy lewe egter uitmekaar. Eindelik keer hy terug na Rietkuil, hopende dat die lewe weer sal sin maak as hy onder Perdekop bly, wat altyd oor die mense van die plaas gewaak het. Hierdie roman is in 2008 een van die finaliste vir die ATKV se Woordveertjie in die kategorie vir liefdesromans.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1992	Ryp geel kring
1998	Soms mis die hart ’n slag
2003	Vergissing
2007	Uitsig op Perdekop

Bronne

Boeke

• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria  Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

Internet

• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2003/06/02/DB/9LDNk/04.html
• Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Bosman,_P.J
• LitNet ATKV Skrywersalbum 9 September 2009: www.litnet.co.za
• Worldcat: http://www.worldcat.org/identities/lccn-no93-27875/

Ongepubliseerde dokumente

• Bosman, P.J. Biografiese skets. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein