Pootlose akkedis
Verskeie akkedisfamilies (suborde Lacertilia of Sauria) sluit pootlose verteenwoordigers in, en een familie, Anniellidae, bestaan selfs uitsluitend uit pootlose spesies. Hoewel pootlose akkedisse baie soos slange lyk, is hulle nie baie nou aan slange verwant nie.
| Pootlose akkedis Tydperk: Eoseen–onlangs
| |
|---|---|
| |
| Anniella pulchra | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | Anniellidae |
| Genus | |
| |
Die pote ontbreek omdat die diere hulle by ’n grawende leefwyse aangepas het. Verskeie akkedisse (suborde Lacertilia of Sauria van die orde Squamata) toon verskillende stadia van reduksie van die ledemate en sommige van hulle het geen pote nie. Veral laasgenoemde word dikwels met slange (orde Serpentes) verwar. Slange sowel as pootlose akkedisse (soos ander akkedisse) stam oorspronklik van akkedisse met goed ontwikkelde pote af, en by albei het reduksie van die ledemate en die bekken- en skouergordels plaasgevind.
Met uitsondering van 'n paar slangspesies soos boas en luislange – waar daar nog rudimentere pelviese (bekken-) gordels aangetref word – het albei gordels egter mettertyd by slange verdwyn. Die onderskeid tussen pootlose akkedisse en slange berus hoofsaaklik op kenmerke van die skelet wat nie uitwendig sigbaar is nie. By slange is die 2 helftes van die onderkaak byvoorbeeld deur middel van 'n ligament met mekaar verbind, terwyl hulle by alle akkedisse vergroei is, en alle akkedisse het pektorale (skouer-) gordels.
Die meeste slange het breë skubbe aan die onderkant waarmee hulle seil, terwyl die skubbe van akkedisse relatief eenvormig is. Die erdslangetjies (families Typhlopidae en Leptotyphlopidae) het egter nie die breë skubbe nie, en tussen die slange en die grawende pootlose akkedisse is daar uitwendig baie min verskil. Sommige pootlose akkedisse het egter beweeglike ooglede, wat slange nie het nie. Die gevurkte tong van slange is nog 'n onderskeidende kenmerk.
Die erdslangetjies is heeltemal onskadelik en die verwarring van pootlose akkedisse met hierdie slangetjies hou dus geen gevaar in nie. Daar is slegs een akkedisfamilie, Anniellidae, wat uitsluitlik pootlose verteenwoordigers het. Die diere kom in Kalifornië in die VSA voor. Verskeie ander akkedisfamilies sluit pootlose spesies sowel as spesies met goed of swak ontwikkelde pote in. Binne die skinkfamilie (Scincidae), wat goed in Suid-Afrika verteenwoordig is, is daar byvoorbeeld vierpotige, tweepotige en pootlose spesies.
Die familie van die wurmakkedisse (Amphisbaenidae) sluit weer net een genus (Bipes) in wat pote het (net voorpote). Die 13 spesies wurmakkedisse wat in Suid-Afrika voorkom, is almal pootloos. Die diere leef heeltemal ondergronds en dit is opmerklik dat hul regterlonge gereduseer is (in teenstelling met slange, waar die linkerlong altyd kleiner is). By die pootjieslang (genus Chamaesaura), 'n akkedis wat in Suid-Afrika veral in die platogebied aangetref word, is die pote rudimentêr en by sommige spesies ontbreek selfs die oorblyfsels van die voorpote.
Bronnelys
wysig- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-64-8, volume 23, bl. 49
Eksterne skakels
wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Pootlose akkedis.
Wikispecies het meer inligting verwant aan Pootlose akkedis
