Postkoloniale desillusie

Postkoloniale desillusie, ook postkoloniale ontnugtering is 'n verwysing na een van die jongste literêre strominge in Afrikaans wat onder postkoloniale tekste gekategoriseer word.

Hierdie stroming behels die uitbeelding van 'n ru teleurstelling in die destydse postapartheid-droom van die 1990's (met Nelson Mandela aan bewind) wat nie bewaarheid is nie. Hierdie droom behels die versoening van alle rasse en 'n beter toekoms waar almal in harmonie sal saamverkeer.

Deur toenemende plaasmoorde, bendegeweld en ander geweldsmisdaad, rassehaat, haatspraak, dwelmmisbruik, voorstedelike verval, werkloosheid, korrupsie, nepotisme, swak dienslewering, losbandigheid, armoede, vigs, xenofobie, regstellende aksie, ineenstorting van strukture en organisasies wat sekerheid en stabiliteit gehandhaaf het, ekologiese agteruitgang, breinkwyn (braindrain), die stigmatisering en kollektiewe skuldgevoel van die Afrikaner, die kwyn van Afrikaans en inheemse tale deur Engels wat die botoon voer – ontaard hierdie heilstaat-droom in 'n nagmerrie.

Omrede postkoloniale tekste ten doel het om stem te gee aan die onderdruktes en gemarginaliseerdes, word die Afrikaner as een van dié aan die woord gestel.

Gewoonlik is die hoofkarakter 'n Afrikanerman en heteroseksuele patriarg in sy laat-dertigs of vroeë veertigs met dienspligervaring van tydens die Grensoorlog (van die 1980's) agter die blad. Die ligging in die verhale speel gewoonlik in die Kaap af (tot so ver as Stellenbosch), omrede dit as die simboliese geboorteplek van die Afrikanerdom beskou word. Gesinne is disfunksioneel en verbrokkel. Rassespanning word nie vooropgestel nie, maar rassisme kom wel in die romans voor, hoewel blankes en bruinmense solidariteit vertoon en (seksuele) liefde oor die kleurgrens niks ongewoon is nie. Al die bogenoemde nagmerrie-elemente word in die verhale eksplisiet uitgebeeld. Ook is daar 'n oop einde in die verhaal: een daad of doelwit is wel bereik, maar die verval van die Suid-Afrikaanse samelewing en die karakter se eie probleme kan eenvoudig nie gestop of verminder word nie.

Hierdie genre kan ook as 'n uitvloeisel van die Grensliteratuur beskou word. Hier word die oudsoldaat ontnugter met die besef dat sy deelname aan die destydse Bosoorlog / Grensoorlog (1965 – April 1989) bykans geen waarde meer het nie, behalwe dat hierdie verworwe krygskennis nou ingespan moet word in sy daaglikse stryd om oorlewing.

Voorbeelde van literêre tekste

• Die Buiteveld, John Miles.(2003)
• Donkermaan, André P. Brink (2001)
• Horrelpoot, Eben Venter. (2006)
• Miskruier, Jaco Botha. (2005)
• Oemkhonto van die nasie, Piet Haasbroek. (2001)
• Om na 'n wit plafon te staar, Jaco Kirsten. (2009)

Bron

• Roos, Henriette. 2007. Onweerswolke oor die Wes-Kaap. Lokale onrus en globale "malaise" in resente Suid-Afrikaanse prosatekste. Stilet XIX(2): 118-133.