Nelson Mandela

Nelson Rolihlahla Mandela (* 18 Julie 1918; † 5 Desember 2013) was die eerste staatshoof (1994–1999) van 'n volledig demokratiese Suid-Afrika. Hy is in 1999 as staatshoof deur Thabo Mbeki opgevolg.

Nelson Mandela
Mandela in Washington, D.C., op 4 Oktober 1994
1ste President van Suid-Afrika
Ampstermyn 10 Mei 1994 – 14 Junie 1999
Vise	Thabo Mbeki F. W. de Klerk
Voorafgegaan deur	F. W. de Klerk as Staatspresident van Suid-Afrika
Opgevolg deur	Thabo Mbeki
19de Sekretaris-generaal van die Beweging van Onverbonde Lande
Ampstermyn 1998 – 1999
Voorafgegaan deur	Andrés Pastrana Arango
Opgevolg deur	Thabo Mbeki
Persoonlike besonderhede
Gebore	Rolihlahla Mandela 18 Julie 1918 Mvezo, Kaapprovinsie, Unie van Suid-Afrika
Sterf	5 Desember 2013 (op 95) Johannesburg, Gauteng, Suid-Afrika
Politieke party	African National Congress
Eggenoot/-note	Evelyn Ntoko Mase (g. 1944–1957; geskei) Winnie Madikizela (g. 1958–1996; geskei) Graça Machel (g. 1998–2013; sy dood)
Kind(ers)	Thembekile Mandela Makaziwe Mandela Makgatho Mandela Makaziwe Mandela Zenani Mandela Zindziswa Mandela
Alma mater	Universiteit van Fort Hare UoL External Programme Universiteit van Suid-Afrika Universiteit van die Witwatersrand
Religie	Metodisme
Handtekening
Toekennings	Sakharof-prys (1988) Bharat Ratna (1990) Nobelprys vir Vrede (1993) Orde van Lenin Presidensiële Vryheidsmedalje (VSA)

Vroeëre lewe

Nelson Mandela, omstreeks 1937

Rolihlahla Mandela is op 18 Julie 1918 in Mvezo, in die Transkei in die destydse Unie van Suid-Afrika, gebore. Op die ouderdom van sewe jaar oud in Qunu word hy die eerste lid van sy familie wat skool toe gaan. Hier ontvang hy sy Engelse noemnaam, "Nelson", van 'n onderwyseres.

Ná matriek studeer Mandela aan die Universiteit van Fort Hare, waar hy Oliver Tambo ontmoet, 'n lewenslange vriend en later kollega in die stryd ("struggle") om die bevryding van die agtergeblewe volke van Suid-Afrika.

Politieke bedrywighede

Mandela in 1993

Reeds as jeugdige en student verset Mandela hom teen regeringsoptrede wat die swart bevolking hul politieke, maatskaplike en ekonomiese regte ontneem. In 1942 word Mandela lid van die ANC en, saam met kamerade soos Walter Sisulu en Oliver Tambo en verskeie ondersteuners, stig hulle in 1944 die ANC Jeugliga.

Die Afrikaner-beheerde Nasionale Party verkry in 1948 politieke beheer en ontwikkel die apartheidsbeleid wat op rasse-segregasie gegrond is. Mandela is prominent in die ANC se versetaksie van 1952 asook die 1955-kongres waartydens die Vryheidsmanifes aangeneem word.

Uit die aard van die saak word die opstandelinge strafregtelik vervolg. Die regspraktyk Mandela & Tambo verleen egter goedkoop en selfs gratis regshulp aan swart beskuldigdes, wat andersins sonder enige regsverteenwoordiging hoegenaamd in die hof sou moes verskyn.

Mandela is immer teen gewelddadige verset. Massa-aksie lei daartoe dat hy en 150 ander op 5 Desember 1956 in hegtenis geneem en van hoogverraad aangekla word. Die verhoor duur 5 jaar tot in 1961, maar al die beskuldigdes word vrygespreek.

In 1960 skiet die SA Polisie na oproeriges in Sharpeville en word die ANC en anti-apartheidsgroepe verbied. Ná hierdie gebeurtenis, wat as 'n slagting onder die oproeriges beskou word, besluit Mandela en sy volgelinge om hulle tot gewapende verset te wend.

Inhegtenisname en gevangesetting

Nelson Mandela se tronksel op Robbeneiland.

In 1961 word Mandela leier van die ANC se gewapende vleuel Umkhonto we Sizwe.

Op 5 Augustus 1962 word Mandela in hegtenis geneem, nadat hy 17 maande voortvlugtig was en word in die Johannesburg Fort in gevangenis geplaas.

Op 25 Oktober 1962 is Mandela tot vyf jaar gevangenestraf gevonnis en op 11 Junie 1964 word hy skuldig bevind en uitspraak gelewer betreffende sy verbintenis met terroristebedrywighede. Pres. P.W. Botha het hom verskeie kere kwytskelding van sy vonnis aangebied, mits hy geweld afsweer. Hy het dit van die hand gewys, en daardeur 27 jaar lank in die tronk deurgebring. Hy was tussen 1964 en 1982 op Robbeneiland gehou. Daarna is hy na Pollsmoor-gevangenis oorgedra waar hy tussen 1982 en 1988 gehou is. Daarna, as gevolg van tuberkulose is hy na Drakenstein-gevangenis oorgedra waar hy van 1988 tot sy vrylating op 11 Februarie 1990 gehou is.

Presidentskap

• President van die ANC (Julie 1991 – Desember 1997)
• President van Suid-Afrika (Mei 1994 – Junie 1999)

Huwelike

Egskeiding ontbind sy eerste huwelik van 13 jaar met Evelyn Ntoko Mase in 1957. Sy tweede huwelik is met Winnie Madikizela, wat na 38 jaar eindig met 'n egskeiding in Maart 1996.

Sy derde huwelik is op 18 Julie 1998 (Mandela se 80ste verjaarsdag) met Graça Machel (weduwee van die voormalige Mosambiekse president, Samora Machel) voltrek.

Na sy vrylating

FW de Klerk en Nelson Mandela skud die blad in Januarie 1992.

Mandela word gereken as 'n ikoon in onlangse Suid-Afrikaanse geskiedenis. Hy speel 'n sentrale rol in die onderhandelinge om apartheid te beëindig. Versoenend teenoor sy politieke vervolgers, nadat hy 27 jaar gevange gehou is te Robbeneiland, tree hy op as patriarg om wêreldwyd respek te ontlok vir sy leierskap. Sy aansien styg ook onder die wit Afrikaners in Suid-Afrika, tradisioneel Nasionale Party-ondersteuners, wat hom in die apartheidsjare as "vyand" tipeer het.

Saam met F.W. de Klerk ontvang Mandela die Nobelprys vir Vrede in 1993.

Hy oorhandig die William Webb Ellistrofee aan Francois Pienaar nadat die Springbokke die Rugbywêreldbeker 1995 gewen het.

Aftrede

Hy ontluik hierna as voorspraakmaker vir 'n verskeidenheid menseregte-organisasies en -bedrywighede gerig op maatskaplike werksaamhede.

Gedurende Mei 2004 tree hy op in die afvaardiging wat Suid-Afrika by FIFA verteenwoordig om die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010 aan te bied. Die Suid-Afrikaanse afvaardiging is suksesvol en Mandela word in hierdie opsig beskou as 'n sleutelfiguur.

Mandela kondig op 1 Junie 2004 aan dat hy uit die openbare oog tree "om te gaan rus" — "hy benodig meer tyd om saam met sy familie deur te bring, privaat te wees en sy boek te voltooi". Hy wou ook meer leeswerk doen.

Afsterwe

Hooggeplaastes by die roudiens van Nelson Mandela: ██ Suid-Afrika ██ Staats- en regeringshoofde ██ Verteenwoordigers van die regering

Op 5 Desember 2013 maak die president van Suid-Afrika, Jacob Zuma, bekend dat Mandela op 95-jarige ouderdom in sy huis in Johannesburg oorlede is. Boodskappe van meegevoel stroom hierna vanuit alle dele van die wêreld in. In Suid-Afrika is 'n tydperk van nasionale rou afgekondig. Sondag 8 Desember was aangewys as 'n landswye dag van 'gebed en besinning' en op 10 Desember word daar 'n reuse gedenkbyeenkoms vir die ontslape oud-president in die FNB-stadion te Soweto gehou. Mandela is op 15 Desember 2013 in Qunu in die teenwoordigheid van sy familie en duisende roubeklaers begrawe, en die volle dag se verrigtinge is direk op TV gebeeldsend.

Sien ook

• Zelda la Grange, Mandela se voormalige privaatsekretaresse.
• Kabinet van Nelson Mandela (1994–1999)
• Invictus, die gedig wat Nelson Mandela gehelp het om in die tronk vas te byt.

Eksterne skakels

• http://www.anc.org.za/people/mandela.html Geargiveer 10 Junie 2004 op Wayback Machine
• http://www.dailypast.com/africa/mandela.shtml Geargiveer 14 Desember 2005 op Wayback Machine
• Nelson Mandela Videos Geargiveer 16 Januarie 2008 op Wayback Machine

Voorafgegaan deur F. W. de Klerk as staatspresident van Suid-Afrika	President van Suid-Afrika 1994–1999	Opgevolg deur Thabo Mbeki
Voorafgegaan deur Oliver Tambo	President van die African National Congress 1991–1997	Opgevolg deur Thabo Mbeki
Voorafgegaan deur Andrés Pastrana Arango	Sekretaris-generaal van die Beweging van Onverbonde Lande 1998–1999	Opgevolg deur Thabo Mbeki