Universiteit van Fort Hare
Die Universiteit van Fort Hare (UFH) was die tweede universiteit in Suid-Afrika en die eerste plaaslike instelling wat tersiêre onderwys aan Afrikane verskaf het. Die Universiteit was 'n voortvloeisel van die teologiese skool wat aan die einde van die 19de eeu in hierdie gebied deur die Skotse sendeling James Stewart en sy vrou gestig is. Die Afrikaanssprekende bevolking sou eers heelwat later hulle eie universiteit kry, naamlik die Universiteit van Stellenbosch.
| Universiteit van Fort Hare | |
|---|---|
 | |
| Die hoofingang na die universiteit op Alice. | |
| Leuse: | In lumine tuo videbimus lumen |
| Leuse in Afrikaans: | In U lig sien ons die lig |
| Leuse in Engels: | In your light we shall see the light |
| Gestig: | 8 Februarie 1916 |
| Tipe: | Openbare universiteit |
| Studentetal: | 11 074 (2011) |
| Ligging: | Hoofkampus: Alice Ander: Bhisho en Oos-Londen, Oos-Kaap 32°47′13.4″S 26°50′56.7″O / 32.787056°S 26.849083°O |
| Webtuiste: | ufh.ac.za |
Die universiteit lê aan die Tyhumerivier in Alice in die Oos-Kaap en het 'n ryk geskiedenis. Die gebied was gedurende die 19de eeu vir 'n lang tyd die oorlogsterrein in nege oorloë teen die Xhosas. Dit was eers 'n aparte Britse kolonie (British Kafraria genoem). Die Britte het stukke land aan die Xhosas wat bereid was om aan hul kant te veg (die amaFengu) gegee. Fort Hare was self oorspronklik 'n Britse fort en 'n aantal ruïnes is nog op die kampus van die universiteit sigbaar.
Wapen
wysigDie universiteit het omstreeks 1923 'n heraldiese wapen in gebruik geneem. Dit is in 1938 by die Departement van Binnelandse Sake geregistreer.[1] Die wapenskild word horisontaal in twee verdeel; die boonste deel toon 'n goue opkomende son teen 'n blou agtergrond, en die onderste 'n wit ope Bybel met die woorde In lumine tuo videbimus lumen daarop, teen 'n swart agtergrond.
Geskiedenis
wysigDie universiteit het 'n groot rol gespeel in die ontwikkeling van die ANC en ander swart organisasies in Suider-Afrika en was lank as 'n onrustige kampus bekend gewees. In die apartheidstydperk het dit deel geword van die Ciskei en blankes wat by die universiteit werksaam was, hoofsaaklik vanuit Fort Beaufort en Hogsback, moes die grens oorsteek om na hulle werk toe te gaan.
Ná die eerste volle demokratiese verkiesing in 1994 het eers Sibusiso Bhengu adjunk-kanselier geword en toe hy Onderwysminister geword het, het Mbulelo Mzamane hom opgevolg. In sy tyd het die aantalle studente tot 3 000 verminder. Ongeveer 90% was jong swartmense van die Oos-Kaap, veral van Mdantsane, die ou Ciskei, maar ook die Transkei. Die res kom vernamelik uit Zimbabwe. Onder Mzamane het die universteit egter skielik bankrot gespeel en toe die banke weier om salarisse te betaal het studente en personeel die administrasie buite die poort gehou.
'n Nuwe bestuur onder Derrick Swartz het in 1999 die situasie gestabiliseer[2] en die universiteit het selfs uitgebrei na Bhisho en Oos-Londen. In 2015 het dit opnuut in die nuus gekom toe in verkiesings vir die studenteraad die meerderheid van die studente vir DASO gestem het.[3] In 2016 stem amptelik 43% vir SASCO (wat met die ANC verbind is) en slegs 40% vir DASO. DASO wys egter op die feit dat dié verkiesings nie deur die onafhanklike verkiesingskommissie (OVK), maar deur 'n onbekende privaatbesigheid georganiseer is.[4]
Eeufeesvieringe
wysigOp 20 Mei 2016 vier die universiteit sy honderdjarige bestaan,[5] maar twee dae voor die fees word motorbande weer verbrand omrede daar aan studente vertel is dat daar nie geld vir hulle studielenings is nie.[6] Die universiteit is weereens byna bankrot. DASO het die geweld veroordeel, maar ook oproepe gedoen om die fees uit te stel tot die finansiële probleme opgelos is.[7] Die herdenking het egter plaasgevind en een van die alumni, president Robert Mugabe het 'n toespraak gehou waarin hy gesê het dat hy (91 jaar oud) in sy pos sal aanbly omrede die Verenigde State 'n regimeverandering (in Zimbabwe) beplan, wat hy moes verhoed.[8] In sy toespraak het president Zuma verklaar dat Fort Hare nie net 'n suksesverhaal vir Suid-Afrika is nie, maar vir die hele kontinent van Afrika.[9]
Bekende alumni
wysig- Z.K. Matthews (1901–1968) – dosent van 1936 tot 1959
- Govan Mbeki (1910–2001) – Suid-Afrikaans politikus en vader van die voormalige president Thabo Mbeki
- Yusuf Lule (1912–1985) – interim-president van Uganda in 1979
- Oliver Tambo (27 Oktober 1917 – 24 April 1993) – leier van die African National Congress
- Joshua Nkomo (1918 – 1 Julie 1999) – stigter van die Zimbabwe African Peoples Union (ZAPU).
- Nelson Mandela (18 Julie 1918 – 5 Desember 2013) – president van Suid-Afrika
- Julius Nyerere (19 Julie 1922 – 4 Oktober 1999) – president van Tanzanië
- Herbert Chitepo (15 Junie 1923 – 18 Maart 1975) – ZANU-leier
- Robert Sobukwe (1924 – 27 Februarie 1978) – stigter van die Pan Africanist Congress
- Robert Mugabe (21 Februarie 1924 - ) – president van Zimbabwe, student 1949–1951
- Kenneth Kaunda (28 April 1924 - ) – eerste president van Zambië
- Mangosuthu Buthelezi (27 Augustus 1928 - ) – leier van die Inkatha-Vryheidsparty
- Desmond Tutu (7 Oktober 1931 - ) – Anglikaanse emeritusaartsbiskop van Kaapstad
- Chris Hani (28 Junie 1942 – 10 April 1993) – leier van die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party
- Steve Biko (18 Desember 1946 – 12 September 1977) – Suid-Afrikaanse menseregteaktivis
Sien ook
wysigBibliografie
wysig- The University College of Fort Hare. Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 8, nr. 4, Junie 1959
- Green, Lawrence G. Green: Secret Africa. Kaapstad: Howard Timmins, 1974. ISBN 0-86978-079-4
Verwysings
wysig- ↑ http://www.national.archsrch.gov.za[dooie skakel]
- ↑ "UFH Historical chronology" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Maart 2018. Besoek op 20 Mei 2016.
- ↑ "Groundup.org" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019.
- ↑ "Bdlive anc-aligned-sasco-wrests-back-fort-hare-src-leadership-from-da". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019.
- ↑ "Berig van Mvuyo Tom, die adjunk-kanselier van UFH" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Februarie 2018. Besoek op 20 Mei 2016.
- ↑ "Sowetan 18 Mei 2016" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Augustus 2016. Besoek op 20 Mei 2016.
- ↑ "Da.org" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2016.
- ↑ "Sowetan: I remain president to prevent regime change Robert Mugabe" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Julie 2016. Besoek op 20 Mei 2016.
- ↑ "Sowetan: IN FULL: President Jacob Zuma's speech at the centenary celebrations of the University of Fort Hare 21 Mei 2016" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Julie 2016. Besoek op 21 Mei 2016.
Eksterne skakels
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met University of Fort Hare, South Africa. |