Engels

Hierdie artikel handel oor die Engelse taal. Sien gerus Engels (dubbelsinnig) vir ander artikels met 'n soortgelyke titel.

 

Engels (English, [ˈɪŋɡlɪʃ], ) is 'n Wes-Germaanse taal wat vanuit Engeland ontwikkel het. Dit is die derde mees algemene "eerste" taal (inheemse sprekers), met omtrent 335 miljoen mense in 2002. Engels het lingua franca-status in baie dele van die wêreld, as gevolg van die militêre, ekonomiese, wetenskaplike, politieke en kulturele invloed van die Verenigde Koninkryk en later die Verenigde State. Waar moontlik word omtrent alle studente wêreldwyd verplig om 'n bietjie Engels te leer, en kennis van Engels is feitlik 'n voorvereiste om te kan werk in vele velde en beroepe. Die meeste hoër akademiese inrigtings, byvoorbeeld, vereis 'n basiese vlak van Engels.

Engels English
Uitspraak:	[ˈɪŋɡlɪʃ]
Gepraat in:	Australië  Belize  Botswana  Burundi  Eritrea  Eswatini  Ethiopië  Filippyne  Ghana  Guyana  Ierland  Indië  Jamaika  Kameroen  Kanada  Kenia  Lesotho  Liberië  Malawi  Maleisië  Namibië  Nieu-Seeland  Nigerië  Pakistan  Papoea-Nieu-Guinee  Rwanda  Sierra Leone  Singapoer  Soedan  Suid-Afrika  Suid-Soedan  Tanzanië  Uganda  Verenigde Koninkryk  Verenigde State  Zambië  Zimbabwe
Gebied:	Afrika, Asië, Europa, Noord-Amerika, Oseanië
Totale sprekers:	335 miljoen (as moedertaal) 250 miljoen (as tweede taal) 1,8 miljard (as derde taal)
Rang:	11
Taalfamilie:	Indo-Europees  Germaans   Wes-Germaans    Hoog-Duits     Engels
Skrifstelsel:	Latynse alfabet
Amptelike status
Amptelike taal in:	Verenigde Nasies Afrika-unie Britse Statebond  Europese Unie NAVO NAFTA  Australië  Belize  Botswana  Burundi  Eritrea  Eswatini  Ethiopië  Filippyne  Ghana  Guyana  Ierland  Indië  Jamaika  Kameroen  Kanada  Kenia  Lesotho  Liberië  Malawi  Maleisië  Namibië  Nieu-Seeland  Nigerië  Pakistan  Papoea-Nieu-Guinee  Rwanda  Sierra Leone  Singapoer  Soedan  Suid-Afrika  Suid-Soedan  Tanzanië  Uganda  Verenigde Koninkryk  Verenigde State  Zambië  Zimbabwe
Gereguleer deur:	geen
Taalbedreigingstatus
Uitgesterf EXUitgestorwe taal Bedreig CRKrities bedreigde SEErg bedreigde DEBedreigde VUKwesbare    Veilig    NE Nie bedreig nie Dit is nie 'n bedreigde taal volgens die UNESCO-wêreldatlas van bedreigde tale.
Taalkodes
ISO 639-1:	en
ISO 639-2:	eng
ISO 639-3:	eng
Lande waar Engels of 'n Engelse kreool 'n inheemse meerderheidstaal is    Lande waar Engels 'n amptelike maar nie inheemse meerderheidstaal is nie

Betekenis

EN: Engels gesimboliseer deur die taal-kode ISO 639-1

Moderne Engels, soms beskryf as die eerste wêreldwye lingua franca is die belangrikste internasionale taal vir kommunikasie, wetenskap, lugvaart, vermaak, toerisme, radio, diplomasie en in die sakewêreld. Die uitbreiding van die taal vanaf die Britse eilande tot oor die hele wêreld het saam met die groei van die Britse Ryk begin, en aan die einde van die negentiende eeu was die taal reeds wêreldwyd versprei. Die taal is dominant in die Verenigde State en deur sy groeiende ekonomiese en kulturele invloed en sy magstatus sedert die Tweede Wêreldoorlog het die posisie van die taal wêreldwyd versterk.

'n Goeie kennis van Engels is 'n vereiste in 'n aantal werkgebiede en beroepe soos geneeskunde en informatika; as gevolg daarvan verstaan ten minste een miljard mense die basiese beginsels van Engels. Dit is ook een van die ses amptelike tale van die Verenigde Nasies.

Taalkundiges soos David Crystal erken dat een van die gevolge van die groei van Engels (nes ander wêreldwye tale) is dat die taalkundige diversiteit op baie plekke ter wêreld verlore gaan, in besondere Australasië en Noord-Amerika.

Geskiedenis

Geskatte verspreiding van Oud-Noors en verwante tale in die vroeë 10de eeu:

   Oud-Wes-Noors

   Oud-Oos-Noors

   Oud-Goties

   Oud-Engels (Wes-Germaans)

   Kontinentale Wes-Germaanse tale

   Krim-Goties (Oos-Germaans)

Engels ontstaan uit vele Germaanse dialekte, wat na Groot-Brittanje gebring is deur die Angelsaksiese koloniste aan die begin van die 5de eeu, veral die Angele-Saksers en die Jute.

Die taal word sterk beïnvloed deur die Oud-Noorse taal van die Vikings. Na die Normandiese verowering van Engeland in 1066, ondervind die taal 'n sterk Franse invloed en ontwikkel van Ou Engels tot Middelengels. 'n Rede vir die verandering was die algemene gebruik van leenwoorde uit die Normandiese woordeskat en die gebruik van Normandiese spelreëls. Hedendaagse Engels ontwikkel self daaruit en gaan voort met die opneem van buitelandse leenwoorde, veral uit Latyn en Grieks. Dit verkry ook leenwoorde vanuit die Indiese tale.

Die grammatikale struktuur van Engels is nog steeds oorwegend Germaans met enkele Romaans-ontleende sinskonstruksies. Van die totale Engelse woordeskat is baie woorde (ongeveer 60%) egter vanaf Franse en Latynse herkoms. Mense verwys soms na Engels as 'n oorbruggingstaal tussen die wêreld van die Germaanse en Romaanse tale.

Met Engels word deurgaans soos volg geperiodiseer:

• Oudengels, 7de en 8ste eeu, ook bekend as Angelsaksies, soos verklaar in Beowulf.
• Middelengels, 12de-15de eeu, beïnvloed deur Normandies ('n Franse dialek) na die slag van Hastings.
• Nuwe-Engels, 16de eeu tot hede

Moderne gebruik

Die Engelse taal is vanaf die 20ste eeu die invloedrykste taal ter wêreld. Dit is deels as gevolg van die Britse koloniale uitbreiding in die 19de eeu waardeur Engels in baie voormalige kolonies nog steeds die vernaamste (amptelike en bestuurs-) taal is, maar veral ook deur die kulturele en wetenskaplike dominerende Verenigde State.

Eerste taal

Engels is die amptelike taal van onder andere Australië, Belize, Nieu-Seeland en Nigerië en een van die amptelike tale van onder andere Kanada, Ierland en Suid-Afrika. Engels funksioneer de facto as amptelike taal van die Verenigde Koninkryk en die Verenigde State.

Tweede taal

Engels word deur vele mense as hul tweede taal gepraat. As mens die eerste- en tweedetaalsprekers bymekaar tel, is dit selfs die mees gebruikte taal ter wêreld. Beskou mens slegs die eerstetaalsprekers, dan word Engels nog oortref deur Mandaryns en Spaans. Die taal dien as lingua franca vir kommunikasie in wetenskap, tegnologie en in die internasionale politieke en ekonomiese arena oor die hele wêreld.

'n Inisiatief van die Universiteit van Cambridge, die University of Cambridge ESOL examination, is 'n reeks skooleksamens wat die beheersing van die Engelse taal deur nie-moedertaalsprekers toets. Wêreldwyd neem jaarliks twee miljoen mense in meer as 130 lande aan die eksamens deel.

Woordeskat

Die oorsprong van Engelse woorde

Engels het 'n baie groot woordeskat en daar kom gereeld twee woorde voor vir 'n enkele begrip: een Germaans en een Romaans (byvoorbeeld 'freedom' en 'liberty' beteken beide 'vryheid'). Die verskil in gebruik word grotendeels bepaal deur die register: die Germaanse woord by voorkeur in die daaglikse lewe en die Romaanse sinonieme in amptelike geskrewe taal. Die totale aantal woorde in die Engelse taal is 'n onderwerp van bespreking, maar volgens die Oxford Woordeboek is dit minstens 500 000.

Volgens die Shorter Oxford Dictionary is die woorde in Engels van hierdie oorsprong:

• Frans, inklusief oud-Frans en anglo-Frans: 28,3%
• Latyn: 28,24%
• Andere Germaanse tale (Oudengels/Middelengels, Oudnoors en Oud-Nederlands): 25%
• Grieks: 5,32%
• Andere tale/onbekend: ongeveer 8%

Spelling

Engels het 'n baie diep ortografie, dit wil sê daar is weinig verband tussen uitspraak en skryfwyse. 40 klanke word op 1120 verskillende wyses geskryf. Volgens die navorser Eraldo Paulesu van die Milaanse Universiteit is dit die oorsaak dat in Engelstalige lande tweemaal soveel disleksie-diagnoses voorkom as in Italië. In Italiaans word 25 klanke op slegs 33 verskillende wyses geskryf.

Sien ook

• Lys van gedrukte Afrikaans-vreemdtalige woordeboeke

Verdere leesstof

• The Oxford Companion to the English Language, ed. Tom McArthur
• The Cambridge Encyclopedia of the English Language, deur David Crystal
• A History of the English Language deur Albert Baugh en T. Cable (London, 2002)

Eksterne skakels

• (en) "English language". Encyclopædia Britannica. Besoek op 25 Augustus 2018.
• Ethnologue report for English
• The World's Most Widely Spoken Languages Geargiveer 27 September 2011 op Wayback Machine
• Cambridge Dictionary
• BBC – Radio 4 – Routes of English
• AskOxford.com: Global English
• English-English dictionary – kombineer inligting vanuit verskeie woordeboeke.
• Woordeboek Engels-Afrikaans-Engels
• Development of English Geargiveer 22 Julie 2004 op Wayback Machine
• Read Print Books – sluit baie publieke-domein werke in vanuit klassieke Engelse literatuur
• Learning Vocabulary Can Be Fun Geargiveer 26 Augustus 2018 op Wayback Machine Vier aanlyn, interaktiewe speletjies om studente te help woordeskat aanleer.