Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party

Die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (SAKP) is 'n politieke party in Suid-Afrika. Dit is in 1921 gestig as die Kommunistiese Party van Suid-Afrika deur die samesmelting van die International Socialist League en ander onder leierskap van William H. Andrews.

Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party
SAKP
Leier	Blade Nzimande
Gestig	1921
Nuusbrief	Umsebenzi
Hoofkwartier	3de verdieping, Cosatu-huis, Leydsstraat no. 1, h/v Biccard, Braamfontein, Johannesburg, 2000
Jeugvleuel	Jong Kommunistiese Liga van Suid-Afrika
Ideologie	Kommunisme, Marxisme–Leninisme
Nasionale affiliasie	African National Congress
Internasionale affiliasie	Africa Left Networking Forum
Amptelike kleure	Rooi, swart, geel
Webblad	sacp.org.za

Die SAKP is deel van 'n drieparty-alliansie wat tans saam met die ANC en COSATU die land regeer.

Geskiedenis

Tot die Tweede Wêreldoorlog

Die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (SAKP) is in 1921 gestig as die Kommunistiese Party van Suid-Afrika (KPSA) en het aanvanklik uitsluitlik op wit werkers gefokus. Die party was 'n lid van die Kommunistiese Internasionale (Komintern). Die eerste voorsitter van die party was Bill Andrews. Die KPSA het eers in 1922 tydens die Rand-rebellie, 'n staking deur wit mynwerkers op die voorgrond getree. Die rede vir die staking was die bedoeling van die eienaars van die myne om 'n meer soepeler beleid teenoor die swart werkers in te stel. Dit is met hewige opposisie van die wit werkers teengestaan wat bang was om hul bevoorregte werk posisie te verloor. Tydens die staking het die party 'n beroep gedoen op die wêreldwye vereniging van werkers vir 'n blanke Suid-Afrika ("Workers of the world, unite and fight for a white South Africa"). Die staking is hardhandig onderdruk deur die regering met behulp van die weermag.

Na die onderdrukking van die staking is die party-leierskap van die KPSA deur die Komintern in Moskou, Sowjetunie ontbied en die party is beveel om sy beleid te verander. Van toe af moet die KPSA nie meer uitsluitlik op wit werkers fokus nie, maar veral op swart werkers. Die KPSA het ook die Inheemse Republiek ('n republiek vir die oorspronklike bevolking)-strategie van die Komintern (1924) aangeneem. Die party se naam is verander na die SAKP. Toenadering tot die ANC het aanvanklik op niks uitgeloop nie omdat die ANC op daardie tydstip veral probeer het om met die blanke regering in gesprek te tree. Daarbenewens was die ANC-leiers destyds baie anti-kommunisties.

In 1928 was van die 1750 party lede 1600 swart. In 1939 het Moses Kotane Sekretaris-Generaal van die Sentrale Komitee van die SAKP geword en die grondslag gelê vir samewerking met die ANC. Dit was hoofsaaklik te wyte aan die nie-dogmatiese aard van Kotane. Suid-Afrikaanse kommuniste het outomaties lede van die ANC geword, terwyl hulle ook in hul eie party aktief gebly het.

Gedurende die apartheidsregering

In 1948, nadat die Nasionale Party van dr Daniel François Malan die parlementsverkiesing gewen het, word apartheid geimplimenteer. Die nuwe regering het 'n wet aanvaar wat alle kommunistiese (of vermeende kommunistiese) aktiwiteite verbied het. Onder hierdie wet is die SAKP in 1950 verban. Die SAKP het ondergronds gegaan en was sterk teen die apartheidsregering gekant. Van die begin het die SAKP gewapende weerstand teen die regime bepleit, maar die ANC het steeds sterk op nie-gewelddadige weerstand gefokus. Na die verbod op die SAKP het die partyleierskap sy lede aangeraai om 'n lid van die ANC te word. Die ondergrondse SAKP het sy strategie van die "Inheemse Republiek" laat vaar en sedertdien het dit 'n nie-rassige Suid-Afrika nagestreef. Die nuwe benadering was ook meer in lyn met die doel van die ANC.

Baie SAKP lede beklee sleutelpunte binne die ANC. Kotane was jare lank tesourier van die ANC. Wit kommuniste verenig in die Congress of Democrats (COD), 'n organisasie wat aan die ANC geaffilieer is. Binne die ANC was daar egter baie lede van die ou garde wat die instroming van kommuniste gekant het, maar die jonger generasie nasionaliste het geen beswaar teen die kommuniste gehad nie, solank hulle nie hul ideologie op nie-kommunistiese ANC lede opgedwing het nie. In 1959 het sommige Afrikaniste van die ANC weggebreek en het die Pan Africanist Congress (PAC) gestig wat streef na 'n Afrika beheerde Suid-Afrika eerder as 'n nie-rassige benadering. Die PAC beskou die Marxisme-Leninisme van die "kommunistiese gesinde ANC" as 'n vreemde ideologie.

In 1960 is die ANC en die PAC ook deur die regering verban. 'n Aantal ANC-leiers het hulself in ballingskap gevestig, maar baie het ook ondergronds in Suid-Afrika gebly. Ná die verbod op die ANC het die jonger geslag onder leiding van Nelson Mandela en Walter Sisulu hul uitgespreek ten gunste van 'n gewapende weerstand teen die regering. Hulle het die Umkhonto we Sizwe ("Spies van die Volk"), die militêre vleuel van die ANC, gevorm. Binne Unmkhonto we Sizwe was baie kommuniste aktief. In 1961 het die SAKP-lid Joe Slovo bevelvoerder van Umkhonto geword. Ruth First, Slovo se vrou, het Umkhonto se hoof-teoretikus geword en verskillende guerrilla taktieke geleer. Die invloed van die kommuniste in die ANC het toegeneem toe die kommunistiese state wapens aan die gewapende vleuel van die ANC begin voorsien het. Die ANC self het egter 'n sosiaal-demokratiese organisasie gebly.

In 1984 word Slovo, wat sedert 1963 in ballingskap was, die sekretaris-generaal van die SAKP. In 1990 het Slovo teruggekeer na Suid-Afrika om deel te neem aan gesprekke met die regering van staatspresident Frederik Willem de Klerk oor die beëindiging van apartheid. Die Suid-Afrikaanse regering het tot die gevolgtrekking gekom dat die apartheidsregering nie meer volhoubaar was nie. Op 2 Februarie 1990 het die regering die SAKP, die ANC, die PAC en ander verbode partye en organisasies ontban. Die ANC het in Augustus 1990 aangekondig dat dit die gewapende stryd gestaak het. In 1991 het Chris Hani, voormalige hoof van personeel Umkhonto, Slovo as sekretaris-generaal van die SAKP opgevolg. Hani is op 10 April 1993 in Boksburg vermoor deur die wit ekstremis Janus Walús wat kontak gehad het met die LP van die pro-apartheidsparty Konserwatiewe Party, Clive Derby-Lewis. Hani was naas Mandela een van die gewildste lede van die ANC.

Vanaf 1994

Tydens die eerste demokratiese en veelrassige parlementsverkiesings van April 1994 het die SAKP nie as 'n onafhanklike party aan die verkiesing deelgeneem nie, maar sy lede aangemoedig om die ANC te steun. Die ANC het die verkiesing gewen en in sy kabinet het die nuwe president, Mandela, 'n aantal lede van die SAKP / ANC aangestel, insluitende Joe Slovo as die Minister van Behuising. Opmerklik, die ANC het nie die kapitalistiese ekonomie vervang met 'n beplande ekonomie nie. Onder president Thabo Mbeki (1999-2008) was die invloed van die kommuniste op die regering se beleid uiters beperk. Mbeki se ekonomiese beleid het geen ruimte vir kommunistiese insette gelaat nie, omdat Mbeki as 'n ondersteuner van 'n vryemarkekonomie beskou is. In 2007 het die SAKP 'n belangrike rol gespeel om Mbeki as voorsitter van die ANC te vervang en sy vervanging deur Jacob Zuma. In 2008 het die SAKP gehelp om die bedanking van Mbeki as president van Suid-Afrika te bewerstelig.

Aanvanklik tydens die presidentskap van Jacob Zuma, word hy beskou as meer toegeeflik teenoor die eise van die SAKP en die vakbondbeweging COSATU. Zuma was ook lid van die SAKP, maar het sy lidmaatskap in 1990 beëindig. Die huidige sekretaris-generaal van die SAKP, dr. Blade Nzimande, is minister van hoër onderwys in die Zuma-kabinet aangestel. Gedeeltelik danksy die deelname van die SAKP in die regeringskolisie, word die Zuma-kabinet deur die Demokratiese Alliansie (DA) as 'n kommunistiese vriendelike kabinet beskou.

Ideologie

Hoewel die SAKP Marxisme-Leninisme as politieke ideologie aanhang, het die party reeds in 1989 sy Marxisties-Leninistiese beeld van 'n "revolusionêre voorhoede" -party gestroop. In 1989 het die destydse sekretaris-generaal van die SAKP, Joe Slovo, die boek geskryf. Has Socialism Failed? ("Het die sosialisme misluk?"), Waarin Slovo die ekstremisme van stalinisme as onmenslik verwerp het en die gewildheid van sosialisme in Suid-Afrika beperk het. Slovo het egter sterk gekant teen die idee dat sosialisme se dae getel is. Benewens marxisme is die party ook ten gunste van 'n veelrassige Suid-Afrika waar daar plek is vir swartes, blankes en alle ander volke wat tradisioneel in Suid-Afrika gewoon het. Die party is verbind tot die verbetering van die lewensomstandighede van die armes en is sterk teen rassisme en uitbuiting. Die SAKP was sterk gekant teen die Robert Mugabe-regime in Zimbabwe.

Organisasie

Soos ander kommunistiese partye het die SAKP die tradisionele struktuur van 'n kommunistiese party met 'n partykongres as die hoogste liggaam, 'n sentrale komitee as bestuur en 'n politburo as daaglikse administrasie en partysekretariaat.

Sekretarisse-Generaal

Persoon	periode
Bill Andrews (Voorsitter)	1921 - 1925
Jimmy Shields	1925 - 1929
Douglas Wolton	1929
Albert Nzula	1929 - 1932
John B. Marks	1932 - 1933
Moses Kotane	1933 - 1936
Edwin Thabo Mofutsanyana	1936 - 1938
Moses Kotane	1938 - 1978
Moses Mabhida	1978 - 1985
Chris Hani	1985 - 1991
Joe Slovo	1991 - 1995
Charles Nqakula	1995 - 1998
Blade Nzimande	1998 - hede

Sien ook

• Lys van politieke partye in Suid-Afrika

Eksterne skakels

• Die SAKP se amptelike webwerf
• Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party Dokumente van die Marxists Internet Archive.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.