Pote van gewerwelde diere
Tussen 350 en 400 miljoen jaar gelede het sekere vissoorte begin om die water te verlaat en hulle by die lewe op land aan te pas. Hierdie oervisse was die voorouers van al die landwerweldiere. Werweldiere word gekenmerk deur die besit van 'n werwelkolom of ruggraat. Amfibieë, reptiele, voëls en soogdiere, met inbegrip van die mens, is landwerweldiere en haal asem deur middel van longe.
Geeneen van hierdie vissoorte het in hulle oorspronklike vorm tot vandag bly leef nie, maar die beroemde selakantide, wat in 1938 aan die Suid-Afrikaanse kus vir die eerste keer ontdek is sowel as die Dipnoi of longvisse, is baie na aan hulle verwant. Soos die naam aandui, het die longvisse, wat in riviere van Afrika, Australië en SuidAmerika aangetref word, behalwe kiewe ook longe, sodat hulle ook lug kan in-en uitasem. Hierdie toestand dui daarop dat die oervisse (Crossopterygii) in staat was om op die land aan die lewe te bly.
Soos ander visse, het hierdie primitiewe visse ook twee paar vinne benewens die op die middellyn van die liggaam gehad. By die meeste visse word die vinne gesteun en versterk deur dun, tenger vinstrale, op so 'n manier dat die vin waaier-vormig is. Die vinne van die primitiewe visse (asook die van die selakantide) was kwasvormig en in die vlesige basis van die vin was 'n sterk, benige skelet. Uit hierdie benige vinskelet het al die verskillende bene van die ledemaatskelet van die landwerweldiere ontwikkel.
Die bouplan van die landwerweldiere se ledemate is basies dieselfde en is tipies pentadaktiel (vyf vingers en vyf tone). Die menslike hand is 'n goeie voorbeeld hiervan, aangesien dit struktureel eenvoudig is. Normaalweg het geen diersoort meer as vyf vingers of tone aan die een ledemaat nie, maar baie van hulle het minder as vyf -gewoonlik as 'n aanpassing om vinniger te beweeg. By die hond, bv., raak die binneste toon of byklou glad nie aan die grond nie, terwyl slegs drie tone van die renoster aan die grond raak. In die geval van skape en beeste raak net twee tone aan die grond en vorm 'n gesplete hoef. 'n Perd se hoef bestaan uit slegs een toon die eerste en vyfde het heeltemal verdwyn, maar reste van die tweede en die vierde is nog aanwesig as die sg. griffelbene aan die skelet van die poot.
Die aanpassing vir vinnige beweging is maar een soort aanpassing, maar daar is baie ander aanpassings.
Voëls
wysigDie pote van roofvoëls het sterk, skerp kloue waarmee hulle hul prooi kragtig kan vasgryp. Die pote is aangepas om die diertjies waarvan hierdie voëls leef
te gryp en vas te hou. Die voorledemate van voëls is hul vlerke, wat uitstekend aangepas is vir vlieg. Die meeste voëls wat in bome woon, het twee tone wat vorentoe en twee wat agtertoe strek sodat hulle ʼn stewige greep op die takke kan hê.
Amfibië
wysig_Color_plate_07.jpg)
Die boompadde leef in bome en bosse. Soos die ander paddasoorte, is sy agterbene aangepas om te spring, maar die pote verskil van die ander soorte s'n: die punte van die tone is afgeplat tot klein skyfies, wat soos suiers aan blare en takke kan vasklou.
Soogdiere
wysig'n Olifant het pilaaragtige bene nodig om sy enorme gewig te dra, terwyl sy voete vir dieselfde doel aangepas is. Die bene van die tone is omhul deur ʼn uiters taai elastiese weefsel en die naels is vergroot om hoewe te vorm.
Die vingerdier (aye-aye) van Madagaskar het lang middelvingers waarmee hy in gate en skeure rondkrap op soek na insekte.
Die voorpote van die voëlbekdier is geweb, byna soos die van 'n eend, maar die vlies strek verby die punte van die tone. Wanneer die dier op land loop, word die vlies afwaarts en agtertoe gevou sodat die klou die grond raak.
Die voorpoot van die mol is In volmaakte graafinstrument. Een van die polsbeentjies is sekelvormig verleng om In bykomende vinger te vorm om die "hand" nog breër en sterker te maak. Daarbenewens is die voorbene buitengewoon goed gespierd.
Reptiele
wysigDie verkleurmannetjie is In soort akkedis wat in bome woon. Sy pote is so aangepas dat die tone twee groepe vorm, een van twee tone en die ander van drie. Albei hierdie groepe tone is tot by die naels in vel gehul. Die verkleurmannetjie se pote werk dus soos knypers en stel hom in staat om maklik aan blare en takkies vas te klou.
Spore
wysigElke dier het sy eie, kenmerkende spoor en hoewel diere van dieselfde familie, bv. honde, hiënas en wolwe, en veral die verskillende boksoorte se spore baie dieselfde Iyk, kan kenners van dierspore en grootwildjagters sommer dadelik die verskil sien.
Sien ook
wysigBronnelys
wysig- Kennis, Volume 1, 1980, bl.94-95, ISBN 0-7981-0823-1
- Kennis, 1980, vol 4, bl. 650-651, ISBN 0 7981 0826 6