Primêre Kroniek
Die Primêre Kroniek (Ou Kerkslawies: Повѣсть времяньныхъ лѣтъ; Russies: Пóвесть врéменных лет, Powest wremennich ljet; Oekraïens: Пóвість врéмяних літ, Powist wremjanich lit; Wit-Russies: Апóвесць мíнулых часóў, Apowests minoelich tsjasoũ) is die geskiedenis van Kiëf-Roes, die middeleeuse voorloper van die huidige Rusland, Belarus (Wit-Rusland) en Oekraïne, van omstreeks 850 tot 1110. Dit is oorspronklik omstreeks 1113 in Kiëf saamgestel.
Drie uitgawes
wysigDie oorspronklike werk word beskou as dié van ’n monnik met die naam Nestor, en daarom is vroeër daarna verwys as Nestor se Kroniek. Van die baie bronne wat hy gebruik het, is vroeëre (nou verlore) Slawiese kronieke, Bisantynse annale van John Malalas en George Hamartolus, inheemse legendes en Noorse sagas, verskeie Griekse godsdiensgeskrifte, Roes-Bisantynse verdrae en mondelinge vertellings deur Jan Wisjatitsj en ander militêre leiers. Nestor het aan die hof van Swjatopolk II van Kiëf gewerk en het moontlik sy pro-Skandinawiese beleidrigtings gesteun.
Die eerste deel is vol kort stories, waaronder die aankoms van die drie Warangiër-broers, die stigting van Kiëf, die moord op Askold en Dir, die dood van Oleg, wat doodgepik is deur ’n slang wat in die geraamte van sy perd versteek was, en die wraak van Olga, vrou van Igor, op die Drewliane, wat haar man vermoor het. Die verhaal oor die werk van die monnike Cyrillus en Methodius onder die Slawiese volke is ook baie interessant, en uit sy pen leer ons van die summiere wyse waarop grootprins Wladimir die Grote die aanbidding van Peroen en ander gode beëindig het.
In 1116 is Nestor se geskrif aansienlik bewerk deur igoemen (kloosterhoof) Silwestr, wat sy naam aan die einde van die geskrif bygevoeg het. Aangesien Wladimir Monomach die beskermheer was van die dorpie Widoebitsji, waar die klooster geleë is, is hy in die nuwe weergawe opgehemel en was hy die sentrale figuur van latere verhale. Hierdie tweede weergawe van Nestor se werk het behoue gebly in die Laurentiese Kodeks (sien hieronder).
’n Derde weergawe het twee jaar later gevolg en het gesentreer op Wladimir se seun en erfgenaam, Mstislaf die Grote. Die skrywer van hierdie hersiene weergawe was waarskynlik Grieks, want hy het baie van die data oor Bisantynse sake gekorrigeer en bygewerk. Hierdie laaste weergawe van Nestor se werk het behoue gebly in die Ipatijefse Kodeks (sien hieronder).
Twee manuskripte
wysigOmdat sowel die oorspronklike weergawe van die kroniek as die vroegste bekende kopieë (die Laurentiese Kodeks en die Ipatijefse Kodeks) verlore gegaan het, is dit moeilik om te bepaal hoe die oorspronklike teks woord vir woord gelui het.
Die Laurentiese Kodeks is in 1377 deur die Nizjni Nowgorod-monnik Laurentius gekopieer vir prins Dmitri van Soezdal. Die oorspronklike teks wat hy gebruik het, is ’n verlore kodeks wat in 1305 saamgestel is vir grootprins Michail van Twer. Dié weergawe loop tot 1305, maar die jare 898-922, 1263–1283 en 1288–1294 makeer om onbekende redes.
Die Ipatijefse Kodeks is deur die Russiese historikus Nikolai Karamzin ontdek in die Ipatijef-klooster by Kostroma. Die manuskrip dateer van die 15de eeu en sluit baie inligting in uit die verlore 12de-eeuse Kiëfse en 13de-eeuse Galitsje Kroniek. Die taal van dié werk is die Oos-Slawiese weergawe van Kerkslawies, met baie bykomende onreëlmatige Oos-Slawismes.
Die waarde vandag
wysigAnders as baie ander Middeleeuse kronieke wat deur Europese monnike geskryf is, is die Primêre Kroniek die enigste geskrewe getuienis van die vroegste geskiedenis van die Oos-Slawiese volke. Die omvattende vertelling van die geskiedenis van Kiëf-Roes is ongeëwenaar, hoewel belangrike regstellings voorkom in die Nowgorodse Eerste Kroniek. Dit is ook waardevol as ’n voorbeeld van die ou Oos-Slawiese geskrewe taal.
Verwysings
wysig- Vergelyking van die kronieke deur Donald Ostrowski Geargiveer 10 Augustus 2004 op Wayback Machine (in Cyrillies).
- Die hoofkodekse (Laurentiese, Ipatijefse, Nowgorodse) (in Cyrillies)
- Uittreksels uit die Primêre Kroniek (onder meer die stigting van Nowgorod, aanvalle deur Bisantium en die bekering van Wladimir).