Pruisiese deugde

Met Pruisiese deugde (Duits: Preußische Tugenden) word bedoel die Protestants-Calvinistiese morele waardes en die deugde wat tydens die Verligting gevorm is en wat sedert Frederik Wilhelm I se bewind deur die Pruisiese staat verkondig en bevorder is. Van hierdie Pruisiese deugde stam ook die Duitse deugde (Deutsche Tugenden) af.

Geskiedenis

Frederik Wilhelm I in Pruise

Toe Frederik Wilhelm I met sy troonbestyging as Pruisiese koning 'n oortrokke staatsbegroting ontdek, was orde, ywer, beskeidenheid en godsaligheid sy hooftemas vir die daaropvolgende hervorming en rehabilitasie van die staat. Sy bynaam as "Soldatekoning" (Soldatenkönig) het hy verwerf met sy daaropvolgende opbou van die magtige Pruisiese weermag.^[1]

Sy seun Frederik die Grote, wat in teenstelling met sy vader 'n esteet was, is as bevelvoerder van die Pruisiese leër in talle oorloë met dapperheid, geregtigheid en volksverbondenheid versinnebeeld. Later, toe Frederik op 'n gevorderde ouderdom 'n sosiaal geïsoleerde man word, was hy steeds 'n voorbeeld van hardheid, pligsbesef en dissipline.^[1]

Die Pruisiese staatsgebied is in verskillende, afsonderlike streke verdeel en het 'n heterogene bevolking gehad. Die meeste Pruise was protestante, met 'n minderheid katolieke. Nadat Frederik 'n groot aantal Jode in die land ingebring het, het altesaam drie gelowe in Pruise bestaan. Buiten die Duitssprekende meerderheid, was daar ook Pole en Sorbe.

Frederik Wilhelm I het hom as morele voorbeeld vir al sy onderdane beskou. Sy seun het vernuf en toleransie as persoonlike waardes aangeneem, om so sy diverse staat beter te kon bestuur.

Die deugde

Frederik II

Die Pruisiese deugde is nóg in hul kwantiteit nóg in hul kwaliteit vasgelê.^[1]

Voorbeelde van oorwegend militêre betekenis

Oorspronklik het die Pruisiese deugde meestal vir die weermag gegeld, maar die Pruisiese samelewing het ook toenemend militêr geraak. Tipies van die Pruisiese sosiale stelsel was 'n streng hiërargie. Daarvolgens is trouheid en selfverloëning ten gunste van die staat en koning hoog aangeprys. Hy wat op die Pruisiese vlag sweer, aan hom behoort niks meer. (Duits: "Wer auf die preußische Fahne schwört, hat nichts mehr, was ihm selber gehört.")^[2]

So ook is selfdissipline, dapperheid sonder selfbejammering (Leer om te ly sonder om te kla), ondergeskiktheid, moed en gehoorsaamheid (maar tog met opregtheid) as navolgenswaardig beskou.^[3]

Voorbeelde uit die Pruisiese samelewing as 'n geheel

Opregtheid
Beskeidenheid (klassiek volgens die voorbeeld van keiser en koning Wilhelm I van Pruise wat koringblomme as sy gunsteling-blomme beskou het).
Eerlikheid^[4]
Ywer (fluksheid)^[3]
Reglynigheid
Geregtigheid ("Suum cuique" = Ieder sy eie)
Pligsgetrouheid^[4]
Pligsbewussyn^[3]
'n Sin vir orde^[3]
Stiptelikheid^[3]
Redelikheid
Netheid^[4]
Spaarsaamheid^[3]
Onkreukbaarheid^[3]
Beskeidenheid
Doelgerigtheid
Betroubaarheid^[4]

Hierdie deugde dui ook op die deesdae verouderde gesegde iemand doen iets pour le Roi de Prusse ("vir die koning van die Pruise"), dus gratis, sonder om iets daarvoor terug te verwag.

Verwysings

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Rainer Ehrt. "Preußische Tugenden – Längst vergessen oder erwünscht?" (in Duits). Brandenburgische Landeszentrale für politische Bildung. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2017. Besoek op 7 Maart 2015.
↑ (de) Aanhaling uit Walter Flex: Preußischer Fahneneid. 1915 In: Ders.: Gesammelte Werke, Bd. 1, bl. 73–74, hier bl. 74; ook sy grafinskripsie.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 Ulrike Timm (12 Januarie 2012). "Historiker plädiert für Rückbesinnung auf alte Tugenden – Vor 300 Jahren hatte Friedrich der Große Preußen mithilfe bürgerlicher Tugenden zum Blühen gebracht" (in Duits). Deutschlandradio Kultur. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 November 2016. Besoek op 7 Maart 2015.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 S. Tomczak. "Die Ambivalenz preußischer Tugenden" (PDF) (in Duits). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 31 Oktober 2014. Besoek op 7 Maart 2015.

[Brandenburg-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Rainer Ehrt. "Preußische Tugenden – Längst vergessen oder erwünscht?" (in Duits). Brandenburgische Landeszentrale für politische Bildung. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2017. Besoek op 7 Maart 2015.

[2] (de) Aanhaling uit Walter Flex: Preußischer Fahneneid. 1915 In: Ders.: Gesammelte Werke, Bd. 1, bl. 73–74, hier bl. 74; ook sy grafinskripsie.

[Deutschlandradio-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 Ulrike Timm (12 Januarie 2012). "Historiker plädiert für Rückbesinnung auf alte Tugenden – Vor 300 Jahren hatte Friedrich der Große Preußen mithilfe bürgerlicher Tugenden zum Blühen gebracht" (in Duits). Deutschlandradio Kultur. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 November 2016. Besoek op 7 Maart 2015.

[Tomczak-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 S. Tomczak. "Die Ambivalenz preußischer Tugenden" (PDF) (in Duits). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 31 Oktober 2014. Besoek op 7 Maart 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]