Rhoda Barry

Rhoda Barry (7 Februarie 1916 – 14 Julie 2011) was 'n Suid-Afrikaanse bibliotekaresse, komponis en digteres. Sy het na haar self verwys as 'n "idler with a pen" en het 'n leidende rol gespeel in die beskikbaarmaking van kinderlektuur en haar ordeningsvermoë het baie mense beïnvloed om te begin lees. Haar mees bekende liedjie "Eendjies, eendjies" is reeds 80 jaar deel van Afrikaanse kindermusiek. Boonop het die eerste reël daarvan "Eendjies, eendjies stap in 'n ry" as 'n uitdrukking in die Afrikaanse taal wortelgeskied. "Eendjies, eendjies" het beroemd geword in 'n wêreld waarvan Rhoda nie deel was nie, hoofsaaklik as gevolg van haar keuse om in biblioteekkunde eerder as musiekonderwys te studeer.

Lewe en Loopbaan

Rhoda Barry is op 7 Februarie 1916 in Wakkerstroom, voormalige Transvaal, gebore. Haar vader, Cyril Kershaw Barry, was 'n Engelssprekende prokureur en haar moeder, Eugenie Goddard Knobel, was 'n oorlewende van die konsentrasiekampe tydens die Anglo-Boereoorlog. Rhoda het gematrikuleer by Ellerslie High School for Girls in Seepunt, Kaapstad. Musiek was een van haar skoolvakke. Sy is met, haar pa se toestemming, op twintigjarige ouderdom met een van sy kollegas, 20 jaar ouer, die landdros van Wakkerstroom, Stephanus Andreas Lombard getroud. Na die troue het hulle in Pretoria gaan bly, maar die huwelik was nie 'n sukses nie. In hierdie tydperk het sy die meeste van haar musiek gekomponeer. Met die egskeiding in 1945 het Rhoda die buitengewone gedoen: sy het geweier om enige geld of besittings van Lombard te ontvang en haar nooiensvan teruggeneem. Vir vyf jaar na die egskeiding het sy 'n inkomste verdien deur te werk by SA Genaral Industries by La Fayette Recoding Studio in Johannesburg en vryskutverslaggewing oor vrouehokkie en vrouesagtebal vir die Pretoria News te doen. Sy was ook vir 'n aantal jare (1940, 1942, 1943, 1946) die kaptein van die Noord-Transvaalse vrouehokkiespan. In 1950 behaal sy 'n BA-graad in sosiale wetenskap aan Unisa terwyl sy by die Pretoria Tegniese Kollege as permanente kollegebibliotekaresse werk. Met haar pa se finansiële ondersteuning reis sy na Amerika en voltooi haar MS-graad (1953) in Biblioteekwetenskappe aan die Universiteit van Illinios. Daarna werk sy eers vir een jaar in die New York Public Library en daarna in die Hertforshire Country Library in die hoedanigheid van kinderbibliotekaris en keer dan terug na Suid-Afrika.

Musiek en Komposisies

Rhoda se bekendste bydrae tot die Afrikaanse musiekerfenis is die kinderliedjie Mars van die eende ("Eendjies, eendjies" soos dit vandag bekendstaan), wat aanvanklik in haar bundel Sangstukke vir Kindertjies gepubliseer is en later opgeneem is in die FAK-Sangbundels van 1961 en 1979. Nog 'n komposisie van haar, Wiegelied is ook in die FAK-Sangbundel van 1961 ingesluit. Haar musiek is beskou as instrumenteel in die ontwikkeling van skoolmusiekprogramme en kinderonderrig in Suid-Afrika. Rhoda het self nie musiekonderrig gegee nie, maar haar insluiting in die FAK-Sangbundels het aan haar werk 'n sekere institusionele erkenning verleen.

Biblioteekkunde

Met haar terugkeer in Suid-Afrika in 1955 het sy in 13 verskillende biblioteke; Durban High School for Boys, Transvaalse onderwysdepartement en Provinsiale adminstrasie, SAUK Diskoteek, Sentrale Nuusagentskap in Johannesburg, Parys Publieke Bilioteek in die Oranje-Vrystaat, Binnelandse Sake in Pretoria, Departement Statestiek en Departement Justisie ook in Pretoria en Natal se Provinsiale Adminstrasie, gewerk. Sy het 'n belangrike rol gespeel in die beskikbaarstelling van kinderlektuur in Suid-Afrika deur die praktiese uitleg van kinderafdelings te ontwerp en geskikte kinderlektuur daarvoor te sorteer. Haar kennis oor kinderbiblioteekafdelings het sy in 1956 geboekstaaf en dit is in elke biblioteek in die Kaapse Provinsiale Biblioteekdiens toegepas.Sy was ook verantwoordelik vir die oprigting van 'n kinderbiblioteekafdeling op Robbeneiland wat op 10 November 1956 ingewy is. haar hersiene samestelling van G.R. von Wielligh se Afrikaanse Dierestories in 1958 is in 1962 ingesluit in die leeslys vir Afrikaanse letterkundestudente aan die Universiteit van die Witwatersrand.

Publikasies

• Sangstukke vir Kindertjies (1943) – 'n bundel met ses kinderliedjies en twee klavierstukkies.
• Wiegelied – ingesluit in die FAK-Sangbundel (1961).
• Suid-Afrika, my Volksland – 'n lied wat 'n prys gewen het in 'n kompetisie wat deur die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie georganiseer is.
• Kom, Kom Boere – 'n boeremusieklied
• Dierestories: 'n Keuse uit die Versameling van G.R. von Wielligh (1958) – 'n hersiene samestelling van G.R. von Wielligh se Afrikaanse dierestories.
• O Canto da Terra do Natal (The Christmas-Land Carol) – 'n Kerslied met 'n Suid-Afrikaanse karakter wat 'n prys gewen het.

Laat Lewe en Dood

In haar latere jare het Rhoda Barry teruggetrek na Wakkerstroom en haar toegespits op haar skryfwerk en haar opposisie teen die modernisering van haar tuisdorp. Sy het vir ongeveer 20 jaar in die Barry Building (haar pa se eertydse kantoor) gebly en is, feitlik heeltemal bind en doof, in die aftreeoord in Volksrust op 14 Julie 2011 op die ouderdom van 95 oorlede. Haar as is, op haar versoek, in die Barry Memorial Church op Port Beaufort in 'n nis geplaas. Haar familie beskryf haar as "highly intellegent, fiercely proud and independent".

Nalatenskap

Rhoda Barry se komposisie "Eendjies, eendjies" bly steeds een van die bekendste Afrikaanse kinderliedjies en word vandag nog gereeld gesing.Haar werk het 'n groot invloed gehad op die Afrikaanse kultuur, spesifiek op die gebied van kindermusiek en kinderliteratuur.

Bibliografie

• Liebenberg, Irma (2023) Rhoda Barry: ’n Vrou met invloed in ’n wêreld waarvan sy nie deel was nie. SAJCH, 37(2). https://doi.org/10.54272/sach.2023.v37n2a6
• Rhoda Barry, A Century of Books 1814-1914, a preliminary survey of literature suitable for children in South Africa (MS Degree, University of Illinois.1953)
• Sarie Marais Tydskrif (24 Desember 1958)
• Rhoda Barry, Handboek vir openbare biblioteekbeplanning: Kinderafdeling (1956)
• "Biblioteek op Wiele" wek leeslus by publiek, (Die Burger,16 November 1956)
• Rhoda Barry, Sangstukke vir Kindertjies (Kopiereg No. 15/1943)
• Rhoda Barry, Wieglied (Kopiereg No.28/1944)
• Winning Carol, (The Star 24 July 1963) p. 8