Simfonie no. 1 in C-majeur, op. 21 (Beethoven)

Ludwig van Beethoven het in 1799 aan sy eerste simfonie – Simfonie no. 1 in C-majeur (opus 21) – begin werk en dit 'n jaar later (1800) voltooi. Die wêreldpremière het op 2 April 1800 in die ou Burgteater in Wene onder leiding van Beethoven self plaasgevind en was 'n groot sukses. Beethoven wou die werk oorspronklik opdra aan die keurvors van Bonn, Maximilian Franz van Oostenryk, wat in 1795 en 1796 in Wene gewoon het en onder wie Beethoven jare lank in Bonn gewerk het. Dit word bevestig in die brief wat Beethoven op 22 en 23 Junie 1801 aan die uitgewer Franz Anton Hoffmeister gerig het. Die onverwagte afsterwe van Maximilian Franz op 27 Julie 1801 het hierdie toewyding onmoontlik gemaak. Die werk is uiteindelik opgedra aan baron Gottfried van Swieten. Die struktuur en instrumentasie van die simfonie dui daarop dat Beethoven grootliks op die modelle van Mozart en Haydn gesteun het.

Instrumentasie en struktuur

Orkestrasie

2 fluite, 2 hobo's, 2 klarinette, 2 fagotte, 2 horings, 2 trompette, pauke en strykers.

Struktuur

• Eerste beweging: Adagio molto – Allegro con brio
• Tweede beweging: Andante cantabile con moto
• Derde beweging: Menuetto (allegro molto e vivace)
• Vierde beweging: Adagio – Allegro molto e vivace

Ontleding

Die eerste beweging is 'n tipiese openingsbeweging met 'n stadige inleiding en daaropvolgende hoofbeweging in sonatevorm Die simfonie was vir sy tyd heeltemal verrassend: Dit begin met 'n sewende akkoord, 'n dissonant, as 'n intermediêre dominant (C7) tot die subdominant (F-majeur). Hierdeur word die luisteraar aanvanklik in die duister gelaat oor die grondsleutel van die werk; die tonika word op kunstige wyse vermy of slegs as 'n deurgang in die stadige inleiding gebruik. Dit is eers met die begin van die eksposisie en eerste tema dat die langverwagte C-majeur duideliker na vore tree in 'n voortstuwende allegro con brio ("vinnig met geesdrif"). Dit is merkwaardig dat die tweede tema aangebied word in gefragmenteerde instrumentasie; enersyds wissel die instrumente wat die melodie lei mekaar met ongewoon kort opeenvolging op (van maat tot maat); andersyds kom hierdie fragmentasie ook dwarsoor instrumentgroepe tussen die houtblasers en strykers voor. Dit gee die musiek 'n ligtheid en deursigtigheid wat met die voorafgaande blokagtige instrumentasie. Die volle orkes kom reeds in die inleiding aan die beurt, wat die luisteraar 'n idee gee van watter spektrum van klank in die res van die simfonie verwag kan word.

Daarna volg 'n motief-tematiese gedeelte, waarin die eerste en tweede temas in hul motiefkomponente gefragmenteer word en op 'n nuwe wyse harmonies, instrumentaal en kontrapuntaal gekombineer word. Die rekapitulasie is bykans identies aan die eksposisie; die koda is aan die eerste tema ontleen en neem sekwense van die begin van die ontwikkeling oor, waardeur Beethoven op argitektoniese wyse simmetrie skep. Die koda eindig die beweging met feestelike C-majeur-akkoorde.

Die tweede beweging is ook in sonatevorm. Dit is die enigste stadige beweging van al nege simfonieë waarvan die eksposisie herhaal word. Die eerste tema word in 'n fugato bekendgestel. Dit is noemenswaardig dat die karakter van 'n tradisioneel rustige, peinsende tweede beweging (hier andante – "gematig stadig") deur die toevoeging van die aanwysing con moto ("met beweging") en die metronoomaanwysings hier eerder 'n polsende, ligvoetige element kry en sodoende die nuutheid van die eerste beweging op 'n voorheen ongewone manier voortsit. Die eerste en tweede temas staan ook nie in kontras met mekaar nie; die gevoel van albei temas en dus die algehele liriese gevoel van die beweging bly baie dieselfde. Die eksposies bring ritmiese en motiefverdigting mee, asook 'n donkerte weens die mineur, maar wat uitdrukking en intensiteit nie soveel as in die simfonie se eerste beweging nie. Die rekapitulasie verskyn met bykomende kontrapunt as 'n verrykte variasie van die inleiding van die beweging. Wat die sangerige temakarakter en die reëlmaat in die formele struktuur betref, sou mens met verwysing na die tweede beweging ook van 'n driestemmige liedvorm kon praat, gevolg deur 'n ingewikkelde koda wat elemente van altwee temas met 'n ritmiese ostinato kombineer en verwerk.. Hoewel instrumente soos trompette en pauke gewoonlik nie in 'n tweede beweging gebruik word nie (dit word tacet gemerk – "swyg"), gebruik Beethoven egter die hele orkes in dié beweging om dus 'n wye verskeidenheid tonale kleure en stemmings te bewerkstellig. Die dominante dinamiek is egter sag; die algehele gevoel – bewerkstellig deur liriese temas, dansritmes en ingetoë dinamika – van die tweede beweging in die subdominant F-majeur is vrolik.

Die derde beweging word as 'n minuet aangedui, maar dit is duidelik eerder 'n scherzo. Dit word veral bevestig deur die vinnige tempo (allegro molto e vivace – "baie vinnig en lewendig"), wat Beethoven ook in metronoomaanwysings aandui, asook in die onreëlmatige aksente, verrassende dinamiese verskille en onreëlmatige fraselengtes, wat inderdaad geen eenvoudige dansstruktuur tot gevolg het nie. Om die grappige aard van die beweging te beklemtoon, word geen werklike tematiese strukture of motiewe gebruik of ontwikkel nie; pleks daarvan vleg Beethoven op vaardige wyse eenvoudige stukkies toonlere en drieklanke saam, wat met hul stygende momentum 'n kenmerkende, speelse gevoel gee. Die trio word oorheers deur harmonies-statiese akkoorde deur die blaasinstrumente, terwyl die eerste viole terselfdertyd toonlere speel. Dit laat die trio meer soos 'n pouse as 'n lewendige Scherzo-onderdeel lyk.

Die vierde beweging begin ook met 'n stadige inleiding– ook 'n uitsondering onder die ander agt simfonieë:Begin van die vierde deel (viool 1)</img>

Ongewoon en sonder enige begeleiding deur die ander instrumente, begin die eerste viole tastend op 'n toonleer voortborduur, waarna eers die res van die strykers en daarna die res van die orkes na 'n kort pouse ('n fermata op die eerste viole se F) die eerste tema van die hooftema van die sonate (in rondovorm ) inlui (allegro molto e vivace – "baie vinnig en lewendig"). Die tematiese materiaal word meestal deur stygende toonlere gekenmerk, wat op hul vinnige, speelse manier hulde bring aan die gevestigde karakter van Haydn se finale bewegings. Die simfonie eindig met marsagtige temas deur die koperblasers en herhaaldelike tutti- akkoorde deur die hele orkes.

Eerste uitvoering en impak

Beethoven het self die première van sy eerste simfonie op 2 April 1800 in die ou Burgteater gederigeer. Beethoven se Septet (opus 20) en sy eerste klavierkonsert is ook by dié geleentheid uitgevoer. Beethoven het ook op die klavier geïmproviseer.

Oor dié geleentheid het die Leipzigse Allgemeine Musikalische Zeitung geskryf: "Dit was inderdaad die interessantste akademie in 'n lang tyd."Sjabloon:Zitat

Bronne

• Renate, U. (red.) 2009. Die 9 Sinfonien Beethovens. Entstehung, Deutung, Wirkung. Sesde uitgawe. Kassel: Bärenreiter. ISBN 978-3-7618-1241-9.
• Massenkeil, G. 1967. Beethoven. Die neun Sinfonien. In Die neue Musikzeitschrift.
• Werner-Jensen, A. Reclams Musikführer Ludwig van Beethoven. ISBN 3-15-010441-6

Eksterne skakels

• Beethoven se eerste simfonie: Bladmusiek, opnames en notas.
• Volledige partituur