Kaapstad: Verskil tussen weergawes

| leiernaam2 =

| oppervlakvoetnotas =

| oppervlak_metro_km2 = 2444.97

| hoogte_m =

<!-- demografie (deel 1) -->

| demografie1_voetnotas = <ref name="Stad Kaapstad" /><ref>{{en}} {{cite web|title=2011 Census|url=https://www.capetown.gov.za/en/stats/Pages/Census2011.aspx|accessdate=19 Februarie 2016}}</ref>

| persent_kleurling = 42,4%

| persent_asiër = 1,4%

| persent_ander = 1,9%

<!-- demografie (deel 2) -->

[[Lêer:Satellite image of Cape peninsula.jpg|duimnael|links|Kaapstad uit die ruimte gesien, met die uitsig oos oor die [[Kaapse Skiereiland]] en [[Valsbaai]] (agter) met [[Robbeneiland]] (links voor), [[Tafelberg]] (middel voor) en [[Kaappunt]] (regs voor)]]

[[Lêer:Cape Town and Robben Island seen from Table Mountain.jpg|duimnael|Kaapstad se sentrale sakekern, soos gesien vanaf Tafelberg]]

[[Lêer:Blick auf Kapstadt.jpg|duimnael|Kaapstad, soos gesien vanaf Robbeneiland]]

Kaapstad is in die suid-weste van die Republiek van Suid-Afrika en die provinsie Wes-Kaap aan die Tafelbaai van die [[Atlantiese Oseaan]] geleë. Die stad staan internasionaal bekend vir sy ligging aan die voet van Tafelberg, 'n groot, platoagtige bergmassief met 'n hoogte van 1&nbsp;086 meter bo [[seevlak]] wat saam met kleiner bergspitse en heuwels soos [[Seinheuwel|Vlaeberg]], [[Leeukop]] en [[Duiwelspiek]] die stadshorison oorheers en 'n onmiskenbare baken geword het. Tafelbaai is deur die inheemse bewoners ''Hoeri'' (letterlik "Baai van die See") genoem en het sy huidige naam aan 'n Portugese [[admiraal]] te danke wat in 1503 hier langs geseil het.<ref>{{de}} [http://www.kapstadt-guide.de/stadtzentrum/tafelberg.html ''www.kapstadt-guide: Tafelberg'']</ref> Die [[Kaapse Skiereiland]], wat oor 'n lengte van sowat 35 kilometer van Kaapstad in die noorde tot by die [[Kaap die Goeie Hoop]] en Kaappunt strek, is in een van die wêreld se plantkoninkryke en 'n magdom soorte kom slegs hier voor.

 

 

=== Klimaat ===

[[Lêer:ISS-47 South Africa, Cape Town.jpg|duimnael|Suid-Afrika soos gesien van die [[Internasionale Ruimtestasie]] in April 2016. Kaapstad en die Kaapse Skiereiland is duidelik sigbaar.]]

[[Lêer:Tablecloth 2009.jpg|duimnael|Tafelberg met 'n wolkdoek]]

Kaapstad het 'n Mediterreense klimaat met warm en droë somers en matige winters. Die meeste reën val in die winter wat van Junie tot Augustus duur. Winter is ook die seisoen wanneer enkele kouefronte van die Atlantiese Oseaan af noordwaarts na die Kaap beweeg wat neerslae en sterk noordwestelike winde meebring. In die laat lente- en vroeë somermaande waai die [[Kaapse Dokter]], 'n kragtige passaatagtige suidooster wat lugbesoedeling teëwerk (vandaar sy naam), meestal in die middag van [[Valsbaai]] oor die Kaapse Vlakte. Ook dié wind, wat sy ontstaan aan 'n Suid-Atlantiese hoëdrukstelsel wes van Kaapstad te danke het, is relatief koel en bring vogtige lug met hom saam.<ref>{{af}} [http://www.wynsa.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=308:durbanvile-hills-vier-15de-jaar-in-sa-wynbedryf&catid=11&Itemid=101 ''www.wynsa.co.za: Durbanville Hills vier 15de jaar in SA-wynbedryf. Besoek op 12 Mei 2014'']</ref> Februarie en vroeë Maart is die maande wanneer die warm Bergwind enkele weke lank van die Karoo-binneland oor die Kaap waai.

 

== Geskiedenis ==

=== Vroeë geskiedenis ===

Suid-Afrika het 'n beduidende rol by die ontwikkeling van die vroeë mens gespeel, en die land is reeds meer as 100&nbsp;000 jaar gelede deur klein groepe ''[[Hominidae]]'' of Mensagtiges bewoon. In die Suid-Kaap is in Smitswinkelbaai naby Rooikrans en by die Bonteberg gebeentes en steenwerktuie ontdek wat deur mensagtige bewoners (die ''Homo erectus'') agtergelaat is en deur antropoloë by die sogenaamde Stellenboschbeskawing (200&nbsp;000 v.C.) gereken word. Daarnaas is in die [[Langebaan-strandmeer]] noord van Kaapstad 'n menslike spoor uit die periode omstreeks 115&nbsp;000 v.C. ontdek.<ref name="kapstadt.de">{{de}} [http://www.kapstadt.de/suedafrika/geschichte/buschleute/index.htm ''www.kapstadt.de: Geschichte – Frühe Besiedlung: San und Khoikhoi'']</ref>

 

 

=== Die volksplanting: Die Kaap as 'n Hollandse kolonie (1652–1795) ===

[[Lêer:The Castle of Good Hope, Cape Town.JPG|duimnael|Die Nederlandse ''[[Kasteel die Goeie Hoop|Kasteel de Goede Hoop]]'' is die oudste koloniale gebou in die land]]

[[Lêer:800px-Old Town House - Le Cap.jpg|duimnael|Die Ou Raadsaal ("Ou Stadhuis", 1755)]]

[[Lêer:Groote Kerk 2009.jpg|duimnael|Die [[NG gemeente Kaapstad|Groote Kerk]] is op 31 Januarie 1841 ingewy, maar die oudste NG kerk wat steeds as sodanig gebruik word, is die Strooidakkerk in die Paarl, ingewy op 28 April 1805.]]

In die loop van die 18de eeu het naas die Blanke burgery in Kaapstad ook 'n steeds groter plattelandse bevolking van boere begin ontwikkel wat op soek na nuwe en groter weivelde vir hulle skape en beeste na die binneland getrek het. Hierdie trekboere het geleidelik onafhanklik van die Kaapstadse owerhede geword en op hulle trek eers met Khoisan en vanaf die laat 18de eeu ook met Swart Xhosa-stamme, wat destyds suidwaarts gemigreer het, in aanraking gekom. Die trekboere het 'n nomadiese leefwyse ontwikkel, en hulle kultuur was grotendeels beperk tot 'n streng Calvinisties-Protestantse geloof en Bybelse lektuur. Baie van hulle was selfs ongeletterd en is heeltemal nie geraak deur die groot maatskaplike, politieke en wysgerige veranderinge wat hulle in die 18de eeuse Europa voorgedoen het. Die Nederlands-Oos-Indiese Kompanjie het boonop tot omstreeks 1799 geen drukkers in die Kaap toegelaat nie – drukwerk is as "duiwelswerk" beskou.<ref>{{af}} Boshoff, Dawie: ''Die staat se eie drukkery''. In: Suid-Afrikaanse Panorama, volume 33, nommer 11 (November 1988), bl. 20</ref>

 

Die [[Groot-Visrivier]] is as die oostelike grens van die [[Nederlandse Kaapkolonie]] bepaal, maar al in 1779 het lede van die Xhosa-volk hierdie grenslyn op soek na nuwe weivelde in westelike rigting oorgesteek en sodoende aanleiding tot die [[eerste Grensoorlog]] tussen Blankes en Swartes in Suid-Afrika gegee wat tussen 1779 en 1781 gewoed het. Die Kompanjie was nie in staat om die setlaars teen Xhosa-aanvalle te beskerm nie. Die Xhosa het in 1789 weereens die Groot-Visrivier oorgesteek, en die [[tweede Grensoorlog]] (1789–1793) het uitgebreek.

 

Vir die Kompanjie was die laat 18de eeu 'n periode van ekonomiese agteruitgang wat onder meer deur die korrupsie van sy amptenare veroorsaak is. Die Kaapkolonie was nie meer winsgewend nie, en die VOC het hier groot verliese gely. Die Kompanjie het te laat met sy hervormingsproses begin en was in 1794 gedwing om sy bankrotskap te verklaar. Die Kaapse owerheid was nou in 'n swak posisie, en onder die invloed van die rewolusionêre gebeure in Frankryk en die [[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] en die vryheidsideale wat in hierdie twee lande verkondig is, het die burgers van [[Swellendam]] en [[Graaff-Reinet]] in 1795 die eerste twee kortstondige Boererepubleke uitgeroep. Met die begin van die Britse heerskappy aan die Kaap is hulle nog in dieselfde jaar weer ontbind.

 

 

=== Die 19de eeu – begin van die Britse bewind ===

[[Lêer:P1060465 Long Beach, Noordhoek.jpg|duimnael|Noordhoekstrand]]

[[Lêer:Statue Edward Vll on The Parade.jpg|duimnael|Standbeeld van koning [[Edward VII van die Verenigde Koninkryk|Edward VII]] op die Parade]]

Met die ekonomiese agteruitgang van die VOIK teen die einde van die 18de eeu het die Kaapkolonie Brittanje se belangstelling gewek. Op 11 Junie 1795 het 'n Britse vloot onder bevel van admiraal Keith Elphinstone en majoor-generaal James Craig Valsbaai binnegeseil. Hulle het 'n amptelike dokument saamgebring waarin na die vroeëre Britse nedersetting verwys is wat in 1620 gestig is en waardeur Groot-Brittanje vanweë sy ouer regte aanspraak op die Kaap gemaak het. Die Nederlandse magte was nie in staat om enige militêre weerstand teen die Britse oormag te bied nie en het, om 'n gewapende konflik en moontlike plundering te vermy, gekapituleer. Kaapstad is vervolgens deur 1200 Britse infanteriste en 400 artilleriste beset, en vir die eerste keer sedert die volksplanting is 'n ander vlag as dié van Nederland in die Kasteel gehys – die Britse [[Vlag van die Verenigde Koninkryk|Union Jack]].

 

 

=== Kaapstad in die 21ste eeu: 'n verdeelde stad ===

[[Lêer:2008-02-12 Township tourists.jpg|duimnael|Armoede as toeriste-aanloklikheid: buitelandse besoekers in 2008 in Khayelitsha]]

In Desember 2006 het Kaapstadse dagblaaie oor bendeoorloë in voorstede soos Hanover Park en Nyanga berig wat met dwelmhandel verbind is. Die geweldpleging was so erg dat matriekeksamens in plaaslike skole ontwrig is en slaagsyfers tot slegs 33 persent gedaal het. Veiligheidswagte is in die gebied ontplooi om skole te beskerm.<ref>{{en}} Tony Roshan Samara: ''Cape Town after Apartheid: Crime and Governance in the Divided City''. Kindle e-boekuitgawe. Minneapolis en Londen: University of Minnesota Press 2011, pos. 40</ref> In Julie 2012 het inwoners van Hanoverpark daarop aangedring dat 'n noodtoestand in die gebied uitgeroep word weens bendegeweld.<ref>{{af}} [http://afrikaans.news24.com/Suid-Afrika/Nuus/Noodtoestand-heers-in-Hanoverpark-20120707 ''Nuus24, 7 Julie 2012: 'Noodtoestand' heers in Hanoverpark'']</ref>

 

 

 

== Stadskarakter en stadsbuurte ==

=== Die historiese middestad ===

[[Lêer:City Hall, Cape Town.jpg|duimnael|'n Uitsig oor die Parade met die Raadsaal van Kaapstad en Tafelberg op die agtergrond]]

[[Lêer:CapeTown CityHall.jpg|duimnael|Die Raadsaal van Kaapstad op die Parade]]

Die [[Parade]] (Engels: ''Grand Parade''), die grootste plein van Kaapstad in die historiese stadsentrum, is die oudste gedeelte van Kaapstad. Jan van Riebeeck het hier onmiddellik ná die aankoms van die eerste Nederlandse koloniste in 1652 enkele hutte en 'n vesting uit hout en klei laat oprig. Die plein was destyds nog vlakby die strand van Tafelbaai geleë, en as gevolg van die hewige winterstorms aan die Kaap, wat jaarliks groot skade aan die vesting berokken het, was die koloniste genoodsaak om dit jaarliks te herstel. Uiteindelik is die besluit geneem om 'n nuwe vesting uit steen te bou, en sodoende het tussen 1666 en 1679 die [[Kasteel die Goeie Hoop]] ontstaan wat vandag oos van die Parade geleë is. Sy boustyl en vorm – die kasteel is soos 'n [[Pentagoon|vyfhoek]] aangelê – weerspieël die destydse Europese tradisie van vestingbou. Dit is tans die oudste Europese gebou in Suid-Afrika wat bewaar gebly het.

 

 

=== Die bruin en swart woonbuurte in die Kaapse Vlaktes ===

[[Lêer:Mitchells-plain-schoolkids.jpg|duimnael|Skoolkinders in [[Mitchells Plein]]]]

Die Kaapse Vlaktes, 'n duinlandskap in die suidooste van Kaapstad, huisves tweederdes van Kaapstad se bevolking, hoofsaaklik bruines en swartes. Die gebied is reeds voor die aankoms van die eerste Europeërs ten minste tydelik deur enkele Sanstamme bewoon en is – vanweë sy afgeleë ligging ver van Blanke plase en woongebiede – vanaf die vroeë 18de eeu vir die oprigting van beskeie behuisings vir San en vrygelate slawe gebruik. As gevolg van binnelandse migrasie het mense uit ander etniese en taalgroepe hulle later ook hier en elders aan die stadsrand van Kaapstad gevestig en dikwels die oorspronklike bewoners verdring.

 

=== Die Georgiaanse, Victoriaanse en Art déco-boustyl ===

Saam met die Britse bewind het ook die Georgiaanse boustyl met sy kenmerkende verdiepinghuise in die vroeë 19de eeu na die Kaap gekom en is weereens as Kaaps-Georgiaanse boustyl by die plaaslike omstandighede aangepas. Die Bertram-huis, tans 'n museum, is 'n tipiese voorbeeld van laat-Georgiaanse argitektuur met sy geelbruin klinkersteen en eenvoudige fasade waar 'n voorgewel oor die ingang die enigste argitektoniese versiering vorm.<ref>{{de}} [http://www.kapstadt.de/kultur/architektur/index.htm ''www.kapstadt.de: Kapstadt Architektur – Khoikhoin-Hütten, victorianisch, Art déco'']</ref>

 

== Infrastruktuur ==

=== Tafelbaaihawe ===

[[Lêer:Central Cape Town.jpg|duimnael|Die sakekern van Kaapstad, met hawegeriewe in die agtergrond]]

Danksy die natuurlike hawe van [[Tafelbaai]] staan Kaapstad sedert eeue bekend as die "Herberg by die See". Toe Jan van Riebeeck in 1652 in Tafelbaai voet aan wal gesit het, was daar nogtans niks meer as 'n wydgestrekte baai met vlak sand- en klippiesstrande. Die skepe, wat hier aangedoen het, was aan die onstuimige see blootgestel, en die aflaai en vervoer van goedere was 'n moeilike taak. Skepe het meestal enkele honderd meter van die strand af geanker, en goedere is met roeibote aan land of na die skepe gebring. Die hawegeriewe was oor 'n tydperk van byna tweehonderd jaar ná van Riebeeck se aankoms beperk tot 'n houtkaai, wat in 1656 naby die Kasteel die Goeie Hoop gebou is.<ref>{{de}} [http://www.kapstadt-tour.de/stadt/stadtteile/waterfront/geschichte_waterfront.htm ''www.kapstadt-tour.de: Die Geschichte des Hafens von Kapstadt'']</ref>

 

 

== Stadsregering ==

Kaapstad maak in administratiewe opsig deel uit van die [[Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit|Stad Kaapstad]], 'n metropolitaanse munisipaliteit. Die stad word deur 'n stadsraad met 210 lede geadministreer, wat aan 'n uitvoerende raad met 28 lede verantwoordelik is. Die administratiewe en politieke leierskap word deur die stadsbestuurder (tans Achmat Ebrahim) en die uitvoerende burgemeester (tans [[Patricia de Lille]]) uitgeoefen.

 

{{Hoof|Suid-Afrikaanse munisipale verkiesing van 2016}}

[[Lêer:CapeTownCouncil4.svg|duimnael|Setels in die stadsraad ná die 2016-verkiesing

{|class="wikitable sortable"

|-

 

== Demografie ==

Volgens die sensus van 2001 het die metropolitaanse gebied van Kaapstad 2&nbsp;893&nbsp;251 inwoners en 'n [[bevolkingsdigtheid]] van 1&nbsp;158 per km². Van die stad se bevolking is 48,13 persent Kleurlinge, 31,68 persent Swartes, 18,75 persent Blankes en 1,43 persent Indiërs. Die persentasie buitelanders is volgens amptelike statistieke van die 2001-sensus met minder as twee persent relatief klein.<ref>{{en}} [http://www.capetown.gov.za/en/stats/2001census/Documents/Citizenship.mht ''City of Cape Town: Characteristics of Population – Citizenship'']</ref> Volgens skattings bly sowat 30&nbsp;000 Duitsers permanent in Kaapstad.<ref>{{de}} ''Urlaub perfekt'', nommer 1 (2009), lente/somer, bl. 106</ref>

 

{| class="wikitable"

|-

|-

| '''1996''' || 2&nbsp;558&nbsp;000 || 1&nbsp;236&nbsp;000 || 643&nbsp;000 || 543&nbsp;000 || 38&nbsp;000 || 98&nbsp;000

|}

 

 

 

== Ekonomie ==

 

== Onderwys ==

[[Lêer:UCT Upper Campus landscape view.jpg|duimnael|Die boonste kampus van die [[Universiteit van Kaapstad]] met die Jameson-gedenksaal]]

Kaapstad is naas Johannesburg en Pretoria die belangrikste universiteitstad in Suid-Afrika. Die Universiteit van Kaapstad (''University of Cape Town, UCT'') word selfs as een van die leidende akademiese instellings in Afrika beskou. Sy hoofkampus lê teen die helling van Duiwelskop.

 

<div style="-moz-column-count: 3">

* {{vlagikoon|Duitsland}} [[Aken]], [[Duitsland]], sedert 2000.<ref>{{de}} {{cite web |url=http://www.aachen-kapstadt.de/e_start.html |title=Agenda 21 Partnership Cape Town – Aachen |accessdate=5 Maart 2010}}</ref>

* {{vlagikoon|Israel}} [[Haifa]], [[Israel]], sedert 1975.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.haifa.muni.il/Haifa/en-us/Pages/CAPE-TOWN.aspx |title=Cape Town |publisher=Haifa City |accessdate=5 Maart 2010}}</ref>

* {{vlagikoon|Volksrepubliek China}} [[Hangzhou]], [[Volksrepubliek China|China]], sedert 2005.<ref>{{en}} {{cite web |url=http://www.capetown.gov.za/en/ExternalRelations/Documents/City%20of%20Hangzhou.pdf |title=Agreement on the Establishment of Relations of Friendship between the City of Hangzhou of the People's Republic of China and the City of Cape Town of the Republic of South Africa |date=18 April 2005 |accessdate=5 Maart 2010}}</ref>

== Bronne ==

Indien in die betrokke teksgdeeltes geen ander bronne of verwysings vermeld word nie, het die volgende gedrukte media of webwerwe as hoofbronne gedien:

* {{de}} [http://www.kapstadt-tour.de/stadt/stadtteile/townships.htm ''www.kapstadt-tour.de: Die Townships in den Cape Flats von Kapstadt'']

* {{de}} [http://www.kapstadt-tour.de/stadt/grand_parade.htm ''www.kapstadt-tour.de: Die Grand Parade'']

 

== Eksterne skakels ==

{{CommonsKategorie|Cape Town|Kaapstad}}

* {{en}} [http://www.capetown.gov.za/ ''Stad Kaapstad Munisipaliteit'']

* {{en}} [http://www.westerncape.gov.za/ ''Wes-Kaapse Regering'']

* {{en}} [http://www.iziko.org.za/ ''Iziko-musea'']

* {{en}} [http://www.emporis.com/city/100136/cape-town-south-africa ''www.emporis.com: Die wolkekrabbers van Kaapstad'']

* {{en}} {{Wikivoyage|Cape_Town|Kaapstaad}}

* {{en}} [http://www.capetown.travel/ Kaapstad se amptelike toerismewebwerf]