Ahasveros: Verskil tussen weergawes

|beeld_onderskrif = Ahasveros, sjahansjah (keiser) van die AchaemeenseAchaimeense ryk, op 'n munt afgebeeld

|1 = [[AchaemeeseAchaimeense dinastie]]

'''Ahasveros''', ook bekend as '''Xerxes I van Persië''' of '''Xerxes die Grote''', (uitspraak ˈksɛrksɛs; خشایارشا, ''Ḫšayāršā'', uitspraak xʃajaːrʃaː); was die vierde [[Zoroastriaan]]se [[AchaemeenseAchaimeense ryk#AchaemeeseAchaimeese konings en regente|koning van konings van die AchaemeenseAchaimeense ryk]].

Die naam Ahasveros is ekwivalent aan sy Griekse naam Xerxes, aangesien beidealbei afgelei is van '''Khasjajarsja''' in die [[Ou-Persies]]e taal. Die vorm Xerxes het egter nie tradisioneel in westerse bybels verskyn nie,<ref>[[KJV]], [[NASB]], [[Amplified Bible]], [[ESV]], [[21st Century KJV]], [[ASV]], [[Young's Literal Translation]], [[Darby Translation]], [[Holman Christian Standard Bible]], ens. </ref> maar is eerder aangedui as Ahasveros (of Ahasuerus in Engels). VeleBaie ander vertalings en parafrases<ref>[[NIV]], The Message, [[NLT]], [[CEV]], [[NCV]], [[NIRV]], [[Today's NIV]], ens.</ref> het wel die naam Xerxes gebruik.

Die naam Xerxes is aan ons oorgelewer uit die Grieks, Ξέρξης. Die westerse naam Ahasveros is afgelei van 'n gelatiniseerde vorm van die Hebreeus ʼĂḥašwērôš (אחשורוש), wat 'n Hebreeuse artikulering is van die Babiloniese Agsjijarsjoe: beide hierdie ensowel as die Griekse Ξέρξης is weergawes van die Ou-Persiese Xšajāršā (of Khsajârsjâ).<ref>Nichol, F.D., ''Seventh-day Adventist Bible Commentary'', ''Volume 3'', Review and Herald Publishing Association, (Washington, D.C., 1954 uitgawe), p.459, "Historical Setting"</ref> Hierdie transliterasie het dus vorm aangeneem namate die naam oorgedra is van een taal na die ander, in 'n westelike rigting vanuit Persië, totdat dit in westerse bybelvertalings opgeneem is.

Onmiddellik na beslaglegging op die koningskap het [[Dareios I van Persië]] (seun van Hystaspes) getrou met [[Atossa]], dogter van [[Kores die Grote]]. Hulle was beidealbei afstammelinge van [[AchaemenesAchaimenes]] uit afsonderlike AchaemeenseAchaimeense stamlyne. Deur 'n dogter van Kores as gade te neem, het Dareios sy koningsposisie versterk.<ref name=atossa-EI/> Dareios was 'n aktiewe keiser, bedrywig met bouprogramme in [[Persepolis]], [[Soesa]], [[Egipte]] en elders. Voor die einde van sy heerskappy het hy voorbereidings getref vir 'n strafekspedisie teen Athene, maar 'n nuwe opstand in Egipte (moontlik deur 'n Persiese satraap) moes ondergesit word. Volgens Persiese wet, is van AchaemeenseAchaimeense konings verwag om 'n opvolger aan te dui voordat hulle op omvangryke ekspedisies sou vertrek. Met sy voorneme om te vertrek (487-486 v.C.),<ref name=phae-xx>Dandamaev, M. A., [[#refphae|A political history of the Achaemenid empire]], p. 180.</ref> het Dareios sy graftombe te [[Naqsj-e Rostam]] voorberei en Ahasveros, sy oudste seun by Atossa, as opvolger aangestel. Dareios se kwynende gesondheid het hom toe verhoed om die kampanjes aan te voer,<ref name=darius-EI>A. Sh. Shahbazi, [[#refdariusithegreat-EI|Darius I the Great]], in ''Encyclopaedia Iranica''.</ref> en hy sterf in Oktober 486 v.C..<ref name=darius-EI/>

Ahasveros was nie DariusDareios se oudste seun nie, en volgens ou-Irannese tradisies moes hy nie die koning opgevolg het nie. Ahasveros was egter die oudste seun van DariusDareios en Atossa, en gevolglik ‘n afstammeling van Kores. Dit het van Ahasveros die gekose koning van Persië gemaak.<ref>[[#refherodotus/7|HerodotusHerodotos]] Boek 7, Hoofst. 2. Uittreksel: ''[[Artabazanes]] het as oudste van al die kinders aanspraak op die kroon gemaak, aangesien dit ‘n gevestigde norm was die wêreld oor, dat die oudste die voorrang sal geniet; met Ahasveros daarteenoor, wat aangedring het dat sy herkoms uit Atossa was, die dogter van Kores, en dat dit Kores was wat vryheid vir die Perse verkry het.''</ref> Sekere moderne geleerdes beskou die ongewone keuse van DariusDareios, om die troon aan Ahasveros oor te laat, in die lig van die unieke ererang wat Kores die Grote en sy dogter Atossa beklee het.<ref>[[#refshabani-xerxes|R. Shabani]] Hoofstuk I, p. 15</ref> Artobazan is gebore as seun van "DariusDareios die onderdaan ", terwyl Ahasveros die oudste seun was van DariusDareios na sy troonbestyging, in die purper, terwyl Artobazan se moeder 'n nie-adellike was, teenoor Ahasveros se moeder, wat dogter van die rykstigter was.<ref>[[#ref|Olmstead: the history of Persian empire]]</ref>

Ahasveros is gekroon en het sy vader opgevolg in Oktober-Desember 486 v.C.<ref name=chi-v2>[[#refchi-v2|The cambridge history of Iran vol. 2]]. p. 509.</ref> toe hy omtrent 36 jaar oud was.<ref name=phae-xx/> Die oorgang van mag na Ahasveros was onbestrede, en dit weereens deels te danke aan die groot gesag van Atossa.<ref name=atossa-EI>Schmitt, R., [[#refatossa-EI|Atossa]] in ''Encyclopaedia Iranica''.</ref> Sy koninklike bewindsname is nie betwis deur enige persoon in die hof, òf onder die AchaemeenseAchaimeense familie, òf deur enige van die onderworpe nasies nie.<ref>[[#refcah-vv|The Cambridge ancient history vol. V]] p. 72.</ref>

Byna dadelik het hy opstande in Egipte en [[Babilon]] ondergesit, wat reeds die vorige jaar uitgebreek het, en het sy broer [[AchaemenesAchaimenes (satraap)|AchaemenesAchaimenes]] as goewerneur of [[satraap]] (Ou-Persies: khsjathrapavan) oor Egipte aangestel. In 484 v.C., het hy die Babiloniërs onthuts deur gewelddadig beslag te lê op die goue standbeeld van Bel ([[Mardoek]], Merodach), wat dan opgesmelt is.<ref>R. Ghirshman, ''Iran'', p.191</ref> Volgens tradisie moes die regmatige koning oor Babilon die hande van die beeld vashou op elke nuwejaarsdag, en hierdie heiligskending het die Babiloniërs aangevuur tot opstande in 484 v.C. en 482 v.C., aangesien, volgens eietydse Babiloniese dokumente, Ahasveros sy vader se Koningstitel oor Babilon afgewys het, deur eerder as Koning van Persië en [[Medië]] bekend te staan, Groot Koning, Koning van Konings ([[Sjahansjah]]) en Koning van Nasies (d.w.s. van die wêreld).

Alhoewel HerodotusHerodotos se verslag in die ''Geskiednisse'' sekere vrae opgelewer het betreffende Ahasveros se godsdienstige beskouinge, word hy deur moderne geleerdes gesien as ‘n [[Zoroastrianisme|Zoroastriaan]].<ref>M. Boyce, [[#refachaemenidr-EI|Achaemenid Religion]] in ''Encyclopædia Iranica''. SienKyk ook {{cite book|last1=Boardman |first1=J. |last2=et al. |first2= |title=The Cambridge Ancient History Vol. IV |edition=2 |year=1988 |isbn=0521228042 |publisher=Cambridge University Press}} p. 101.</ref>

In die jaar 465 v.C. is Ahasveros vermoor deur [[ArtabanusArtabanos van Persië|ArtabanusArtabanos]], die kommandeur van die koninklike lyfwag en die mees gesaghebbende amptenaar in die Persiese hofhouding (Hazarapat beteken kommandeur van duisend). ArtabanusArtabanos is bevorder na hierdie mees vername amp in die AchaemeenseAchaimeense hofhouding ná sy weiering om Mardonios in Plataia by te staan, gevolg deur sy suksesvolle onttrekking van die tweede Persiese weermag uit Griekeland. Alhoewel hy dieselde naam gedra het as die beroemde oom van Ahasveros, ‘n [[Hyrkaniër]], was sy opgang na die prominente posisie te danke aan sy gewildheid in godsdienstige kringe van die hofhouding, asookmaar weensook danksy harem-intriges. Hy het sy sewe seuns in sleutelposisies aangestel en het ‘n doeltreffende meesterplan beraam om die AchaemenersAchaimeners uit die kussings te lig.<ref>[[#refkhshayayrsha|Iran-e-Bastan/Pirnia boek 1 p. 873]]</ref> In Augustus, 465 v.C., het ArtabanusArtabanos vir Ahasveros om die lewe gebring met die hulp van die eunug [[Aspamitres]]. Griekse historici lewer teenstrydige verslae van die volle verhaal. Volgens Ctesias (in Persica 20), het ArtabanusArtabanos hierop kroonprins DariusDareios (Ahasveros se oudste seun) beskuldig van die moord; hy het verder vir Artasasta (‘n ander seun van Ahasveros) aangehits om die vadersmoord te wreek. Maar volgens [[Aristoteles]] (in Politiek 5.1311b), het ArtabanusArtabanos eers vir DariusDareios dood gemaak, en toe die koning self. Later, toe die gebeure op die lappe kom, en sy aanslag op die koningskap onthul is, is ArtabanusArtabanos saam met sy seuns dood gemaak deur Artasasta I.<ref>[[#refartabanus-ei|Dandamayev]]</ref> ‘n Deelnemer aan die harwar was ook generaal MegabyzusMegabyzos (Baghabukhsja) wie se oorlopery miskien die intrige in die guns van die AchaemenersAchaimeners beklink het.<ref>[[#refartaxerxes|History of Persian Empire-Olmstead p 289/90]]</ref>

DariusDareios het aan sy seun die taak nagelaat om ‘n strafekspedisie teen die [[Athene|Atheners]], [[Naxos|Naxiane]] en [[Eretria]]ne uit te voer, weens hul bemoeienis met die [[Ioonse opstand]] en hul oorwinning oor die Perse te [[Veldslag van Marathon|Marathon]]. Vanaf 483 v.C. het Ahasveros sy ekspedisie voorberei: ‘n Kanaal is gegrawe deur die [[landbrug]] van die skiereiland van [[Berg Athos]], voorrade is weggelê in die stasies langs die pad deur [[Thrakië]], en twee brue is aangebring oor die [[Hellespont]]. Soldate van velebaie nasionaliteite het in die magte van Ahasveros diens gedoen, insluitend die [[Assiriese volk|Assiriërs]], [[Fenicië]]rs, [[Babiloniërs]], [[Indië]]rs, [[Egipte]]nare, [[Jode]] en [[Arabiere]].<ref>Farrokh 2007: 77</ref>

Volgens die Griekse historikus [[HerodotusHerodotos]], het Ahasveros se eerste poging om die Hellespont oor te steek misluk weens ‘n storm wat die [[flas]]- en [[papirus]]brug laat opbreek het; Ahasveros het opdrag gegee dat die Hellespont (die seestraat self) driehonderd keer gekasty word en het [[boeie|ysterboeie]] in die water laat werp. Ahasveros se tweede poging om die Hellespont te oorbrug was suksesvol.<ref>Bailkey, Nels, ed. ''Readings in Ancient History'', p. 175. D.C. Heath and Co., USA, 1992.</ref> Ahasveros het ‘n bondgenootskap met [[Karthago]] aangegaan, en hierdeur vir Griekeland ontsê van ondersteuning van die magtige heersers van [[Syrakuse, Italië|Syrakuse]] en [[Agrigentum]]. VeleBaie van die kleiner Griekse state het verder die kant van die Perse gekies, veral [[Thessalië]], [[Thebe, Griekeland|Thebe]] en [[Argos]]. Ahasveros het in die lente van 480 v.C. uit [[Sardis]] opgeruk met ‘n vloot en weermag wat HerodotusHerodotos beweer meer as twee miljoen sterk was met minstens 10,000 elite krygers, genaamd die [[Persiese onsterflikes]]. Ahasveros het die aanvanklike veldslae in sy guns beklink.

Met die [[Veldslag van Thermopylai]], het 'n klein mag van Griekse krygers onder aanvoering van Koning [[Leonidas I|Leonidas]] van [[Sparta]], die veel groter Persiese magte teëgestaan, maar is uiteindelik verslaan. Volgens HerodotusHerodotos, het die Perse deur die Spartaanse falanks gebreek nadat 'n Griekse man, by name [[Ephialtes van Trachis|Ephialtes]], sy land verraai het deur die Perse van 'n alternatiewe pas oor die berge in te lig. Ná Thermopylai is [[Athene]] ingeneem en is die Atheners en Spartane teruggedryf na hul laaste verdedigingslyne by die [[Landbrug van Korinthe]] en in die [[Saroniese Golf]]. Die vertraging danksy die Spartaanse weerstand, het die Atheners in staat gestel om die stad te ontruim.

Wat volgende gebeur het is gehul in 'n mate van omstredenheid. Volgens HerodotusHerodotos, het Ahasveros by sy aantref van die ontruimde stad, in 'n onkenmerkende woedeuitbarsting, veral vir 'n Persiese koning, gelas dat Athene afgebrand word. Hy het byna onmiddellik sy besluit berou, en die herbouing daarvan die volgende dag gelas.{{Citation needed}} Dié weergawe word egter deur Persiese geleerdes betwis, en verklaar as pan-Helleense propaganda,{{Citation needed}} aangesien Sparta, en nié Athene nie, Ahasveros se eerste vyand in sy Griekse veldtogte was. Verder sou Ahasveros volgens dié siening niks daarby baat deur 'n vername sentrum vir handel en besigheid te vernietig sodra hy dit ingepalm het nie.

Anti-Persiese sentiment het hoog geloop onder velebaie [[Peloponnese|vastelandse Grieke]], en die gerug dat Ahasveros die stad sou vernietig was dan ook gewild, maar dit is ewe waarskynlik dat die vuur uitgebreek het tydens die Atheners se wanordelike onttrekking met die gepaardgaande pandemonium,{{Citation needed}} of dat dit deel was van 'n "[[verskroeide aarde]]" beleid om Ahasveros se weermag van enige buit in die stad te ontsê. Ongeag die omstandighede waarin dit plaasgevind het, het Ahasveros die inname van Athene as die enigste groot fout van sy militêre loopbaan beskou.{{Citation needed}}

[[Lêer:Tomb of Xerxes.JPG|thumb|200px|Die rotsgekerfde tombe te [[Naqsj-e Rostam]] noord van [[Persepolis]], na die voorbeeld van [[DariusDareios die Grote van Persië|DariusDareios]] s'n, word meestal beskou as dié van Ahasveros]]

Ná die militêre blapse in Griekeland, het Ahasveros na Persië teruggekeer en 'n groot getal bouprojekte voltooi wat deur sy vader by Soesa en Persepolis begin is. Hy het die Poort van alle Nasies en die Saal van 'n Honderd Suile by Persepolis opgerig, die grootste en mees indrukwekkende van die paleisstrukture. Hy het die Apadana voltooi, die Paleis van DariusDareios en die Tessourie, wat almal deur DariusDareios begin is, maar ook sy paleis opgerig wat twee keer die grote van sy vader s'n was. Sy voorkeure in argitektuur was soortgelyk aan dié van DariusDareios, alhoewel op 'n selfs meer kolossale skaal.<ref>Ghirshman, ''Iran'', p.172</ref> Hy het ook die Koninklike Pad onderhou wat deur sy vader aangelê is, die Soesapoort voltooi, en 'n paleis in Soesa gebou.<ref>HerodotusHerodotos VII.11</ref>

* [[DariusDareios (seun van Ahasveros)|DariusDareios]], die eersgeborene, vermoor deur [[Artasasta I]] en [[ArtabanusArtabanos van Persië|ArtabanusArtabanos]]

* [[AchaemenesAchaimenes (seun van Ahasveros)|AchaemenesAchaimenes]], vermoor deur Egiptenare

* [[ArtariusArtarios]], satraap van Babilon

{{s-hou|AchaemeenseAchaimeense dinastie||519 v.C.||465 v.C.}}

{{s-bef|rye=2|voor=[[DariusDareios I van Persië|DariusDareios I die Grote]]}}

*[[Gore Vidal]], in sy historiese fiksienovelle ''Creation'', beskryf die opgang van die AchaemenersAchaimeners uitvoerig, en veral DariusDareios I, en bied 'n uitbeelding van die lewens- en sterwensomstandighede van Ahasveros. Sy geskiedenisbeskouing gaan teen die grein van Griekse geskiednisse.

* <cite id="refherodotus/6">{{ws | [[s:History of Herodotus/Book 6|Die sesde boek, getiteld Erato]] in ''Geskiedenis van HerodotusHerodotos''}}</cite>

* <cite id="refherodotus/7">{{ws | [[s:History of Herodotus/Book 7|Die sewende boek, getiteld Polymnia]] in ''Geskiedenis van HerodotusHerodotos''}}</cite>

* <cite id="refatossa-EI">{{cite encyclopedia |last=Schmitt |first=Rüdiger|title=Atossa|url=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v3f1/v3f1a014.html|encyclopedia=Encyclopaedia Iranica|volume=vol. 3|publisher=Routledge & Kegan Paul}}</cite>