Lesotho: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k →Eksterne skakels: Link FA is now handled by Wikidata, removed: {{Link FA|bs}} (2) using AWB (10861) |
k Statistieke hersien |
||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Land
|noem_naam = '''
|volle_naam = '''Kingdom of Lesotho''' <small>([[Engels]])</small><br />▼
'''Muso oa Lesotho''' <small>([[Suid-Sotho]])</small>
|algemene_naam = Lesotho
|beeld_vlag = Flag of Lesotho.svg
Lyn 9:
|beeld_kaart = Location Lesotho AU Africa.svg
|leuse = ''Khotso, Pula, Nala''<br /><small>''(Suid-Sotho vir: "Vrede, reën, voorspoed")''</small>
|volkslied = ''Lesotho
|amptelike_tale = [[Engels]] en [[Suid-Sotho]]
|hoofstad = [[Maseru]]
Lyn 22:
|regeringsvorm = Unitêre parlementêre<br />grondwetlike [[monargie]]
|leiertitels = <br /> • [[Koning|Monarg]]<br /> • [[Eerste minister]]
|leiername = [[Letsie III]]<br />[[
|oppervlak_rang = 140<sup>ste</sup>
|oppervlak_grootte =
|oppervlak = 30 355<ref name="cia">{{cite web|title=The World Factbook|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lt.html|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=
|oppervlakmi² = 12 727
|persent_water = feitlik geen
|bevolking_skatting = 2 067 000<ref name=unpop>{{en}} {{cite journal| url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf | title=World Population Prospects, Table A.1| version=2008 revision | format=PDF | publisher=[[Verenigde Nasies]] | author=Department of Economic and Social Affairs Population Division | year=2009 | accessdate=
|bevolking_rang = 144<sup>ste</sup>▼
|bevolking_skatting_jaar = 2009
▲|bevolking_rang = 144<sup>ste</sup>
|bevolking_sensus = 2 031 348
|bevolking_sensus_jaar = 2004
Lyn 36:
|bevolkingsdigtheidmi² = 162,4
|bevolkingsdigtheidrang = 138<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $4,277 miljard<ref name=imf2>{{en}} {{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=26&pr.y=10&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=666&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Lesotho |publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]] |accessdate=
|BBP_PPP_rang =
|BBP_PPP_jaar = 2013
Lyn 49:
|onafhanklikheidsgebeure =
|onafhanklikheidsdatums = <br />[[4 Oktober]] [[1966]]
|MOI = {{wins}} 0,
|MOI_rang =
|MOI_jaar = 2013
|MOI_kategorie = {{kleur|#990000|laag}}
|Gini = 52,5<ref name=gini-index>{{en}} {{cite web|title=GINI index|url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?order=wbapi_data_value_2007+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=asc&page=1|publisher=[[Wêreldbank]]|accessdate=
|Gini_rang =
|Gini_jaar = 2003
Lyn 69:
}}
Die '''Koninkryk van Lesotho''', tot [[4 Oktober]] [[1966]] '''Basoetoeland''', is 'n parlementêre [[monargie]] in [[Suider-Afrika]]. Die [[hoofstad]] en grootste stad is [[Maseru]]. Lesotho is ook 'n [[enklawe]] en word ten volle omsluit deur [[Suid-Afrika]]. Op politieke vlak het Lesotho in geen stadium aan Suid-Afrika behoort nie. Lesotho beteken "Land van die Sothosprekende mense", bedoelende die taal Sesotho. Die land is geleë tussen 29 en 30º suidelike breedtegraad asook tussen 28 en 30º oostelike lengtegraad. Op grond van sy besondere hoogte bo seespieël word die land ook ''Die koninkryk in die hemel'' genoem. Die Menslike Ontwikkelingsindeks van 2011 plaas Lesotho op 160ste plek van 187 lande.
== Geografie ==
[[Lêer:Erosion Lesotho.jpg|duimnael|links|Erosie by Ha Lebesa]]
Die Koninkryk van Lesotho tel onder die kleiner Afrikalande (42ste van 54) en is met 30 355 km² omtrent so groot soos [[België]]. Dit word heeltemal deur 'n ander staat (Suid-Afrika) omring, net soos die geval is met [[San Marino]] en die [[Vatikaanstad]] binne [[Italië]]. Lesotho deel 'n grens van ongeveer 909 km met sy buurland.<ref name="cia" /> Dit grens in die weste en noorde aan die [[Vrystaat]]provinsie, in die ooste aan [[KwaZulu-Natal]] en in die suide aan die [[Oos-Kaap]]provinsie.
Line 80 ⟶ 82:
Die laagste punt van die land is geleë by die samevloeiing van die [[Oranjerivier]] (in Lesotho ''Senqu'' genoem) en die Makhalengrivier by sowat 1 400 meter bo [[seevlak]]. Die hoogte van Lesotho is 'n unieke geografiese verskynsel: dit is die enigste onafhanklike land ter wêreld waarvan die hele gebied bo 1 000 meter is, waarvan sowat 80% van die gebied bokant 1 800 meter geleë is.
In Lesotho ontspring die twee groot Suid-Afrikaanse riviere, die Oranje en die [[Caledonrivier|Caledon]]. Dit het weer ander riviere in Lesotho se diep klowe gevorm. Op die platorand van basaltgesteente, waaruit die Drakensberge bestaan, is daar talle watervalle. Die Maletsunyane-waterval by Semonkong is met 'n hoogte van 192 meter die hoogste standhoudende waterval in Suider-Afrika. Die voet van die plato, by die oorgang na die [[Hoëveld]] in die weste, bestaan uit sagte [[sandsteen]]. Daarom, maar ook as gevolg van oorbebouing en oorbenutting van grond, is slegs sowat elf persent van die landoppervlakte geskik vir landbougrond. Die grond gaan besonder erg gebuk onder erosie.
▲[[Lêer:Erosion Lesotho.jpg|duimnael|links|Erosie by Ha Lebesa]]
▲In Lesotho ontspring die twee groot Suid-Afrikaanse riviere, die Oranje en die [[Caledonrivier|Caledon]]. Dit het weer ander riviere in Lesotho se diep klowe gevorm. Op die platorand van basaltgesteente, waaruit die Drakensberge bestaan, is daar talle watervalle. Die Maletsunyane-waterval by Semonkong is met 'n hoogte van 192 meter die hoogste standhoudende waterval in Suider-Afrika. Die voet van die plato, by die oorgang na die [[Hoëveld]] in die weste, bestaan uit sagte [[sandsteen]]. Daarom, maar ook as gevolg van oorbebouing en oorbenutting van grond, is slegs sowat elf persent van die landoppervlakte geskik vir landbougrond. Die grond gaan besonder erg gebuk onder erosie.
Die land se natuurlike hulpbronne is [[water]] en 'n weinige hoeveelheid [[diamant]]e en ander minerale. Die ryk waterreservoirs met 'n geskatte daaglikse afvloei van 7 280 miljoen liter is die beginpunt vir die grootskaalse elektrisiteit- en watervoorsieningsprojekte. As deel van die [[Lesotho-Hoogland-waterprojek]] is verskeie [[dam]]me sedert die 1980's gebou, waarvan die [[Katsedam]] die grootste is.
Line 90 ⟶ 91:
=== Diere en plante ===
[[Lêer:
In die hele land is daar slegs 'n paar boomsoorte. Dit is hoofsaaklik beperk tot beskutte valleie en plantasies. Die boomsoorte wat die algemeenste aangetref word is [[bloekom]]bome, [[acacia|akasias]] en in die dorpe [[perske]]bome. Op die hoogliggende dele van die land kom weidingsvelde langs die riviervalleie voor. Verder val baie [[aalwyn]]soorte op. Die kroonaalwyn (''Aloe polyphylla'', Sesotho: ''lekhala'') is [[endemies]] aan Lesotho. Dit is ook kenmerkend van die [[Hoëveldkiepersol]] wat tot drie meter hoog kan word. Wilde kosmosse, jakobregops en stinkafrikanertjies kom algemeen voor. Sommige plantsoorte, soos die twee laasgenoemdes, is vanuit Sentraal- en Suid-Amerika die land ingebring.
Die inheemse diere is oorheersend kleiner diersoorte. Groot vrylewende wilde soogdiere is die [[vaalribbok|ribbok]] (''Pelea capreolus'', Sesotho: ''letsa'') wat net so groot soos die reebok van [[Europa]] word. [[Voël]]s wat opvallend voorkom is die ooievaar, [[ibis]], [[reier]] en [[aasvoël]], waaronder die seldsame [[baardaasvoël]]. 'n [[Witooievaar]], wat in Rossittem in Oos-Pruise gering <!-- van 'n ring voorsien --> is, is in die 1920's in die huidige Lesotho gevind. Onder die kleiner voëls is daar die vink en die nektarsuigende jangroentjie. [[Reptiel]]e, wat 'n paar slangspesies insluit, amfibieë en 'n paar [[vis]]soorte word ook gevind, sowel as talle insekte en ander klein diere wat soortgelyk in die buurland voorkom. Beeste word veral as huisdiere aangehou, maar ook perde, [[skaap|skape]], bokke, donkies, [[hoender]]s, honde en katte.
Lyn 103:
== Bevolking ==
[[Lêer:Lesotho-demography.png|duimnael|Bevolkingsgroei van Lesotho]]
Lesotho is een van die min Afrikastate wat 'n homogene bevolking met 'n gemeenskaplike kultuur, identiteit en tradisie het. Oor die twee miljoen inwoners van die land is etnies byna geheel en al (ongeveer 99%) verwant aan die Basotho wat onder morena Mosjesj uit baie individuele stamme verenig is. Die minderheidsgroepe sluit die
As gevolg van die geografiese ligging is die bevolking baie oneweredig oor die land versprei. Sowat 70% woon in die dieperliggende westelike dele van die land. Hier vind mens ook die vrugbaarder dele van die land. Die grootste konsentrasiegebied is die hoofstad Maseru en omgewing. Die werkloosheidsyfer van die land staan op ongeveer 45% (soos op 2002), wat dit een van die hoogste ter wêreld maak. Hierdie tendens het teen die einde van Apartheid skerp gestyg toe baie Basotho, wat hoofsaaklik in die myne van Suid-Afrika as trekarbeiders in diens was, ná die sluiting weer na hul land moes terugkeer. Tans is sowat 35% van die manlike werklui van Lesotho in Suid-Afrika werksaam (soos in 2002).<ref name="cia" /> Die res is byna heeltemal van landbou afhanklik.
Lyn 110:
=== Taal en geloof ===
Die amptelike landstale van Lesotho is Sesotho (Suid-Sotho) en Engels. Engels as amptelike taal is hoofsaaklik tydens die tydperk as Britse kroonkolonie beding, terwyl die moedertaal van 99% van die bevolking egter Sesotho is. Die ander landstale, wat deur baie klein bevolkingsgroepe gepraat word, is [[Zoeloe]], Phuthi en [[Xhosa]].
Omtrent 90% van die totale bevolking is Christene. Ongeveer die helfte van die Christene behoort tot die Rooms-Katolieke Kerk, 40% is Protestante (wat veral tot die Evangeliese Kerk van Lesotho en die Anglikaanse kerk behoort) en 10% is volgelinge van ander plaaslike kerke. Daarbenewens is daar persone wat tradisionele inheemse gelowe aanhang (sowat tien persent van die totale bevolking) en enkele Moslems en Hindoes.<ref>[http://www.state.gov/j/drl/rls/irf/2007/90104.htm Website of US-State Departments, Data van 2007] {{en}}, verkry op 11 Junie 2012</ref>
| |||