Indo-Europese tale: Verskil tussen weergawes

|dogter10=[[Slawiese tale|Slawies]]

|dogter11=[[Togaars]]

}}

{{Indo-Europees}}

 

 

== Geskiedenis ==

 

 

Die gemeenskaplike voorouerlike (heropgeboude) taal word [[Proto-Indo-Europees]] (PIE) genoem. Daar is 'n meningsverskil wat betref die oorspronklike [[aardrykskunde|geografiese]] ligging (die sogenaamde ''[[Urheimat]]'' of ''oorspronklike tuisland''), waar die taal sy oorsprong vind. Daar is vandag twee hoofkandidate: 1. die steppe noordelik van die [[Swart See]] en die [[Kaspiese Gebied]] (sien [[Kurgan]] en 2. [[Anatolië]] (sien [[Colin Renfrew]]). Voorstanders van die Kurgan-hipotese neig om die datum vir die proto-taal op [c.] [[4000 v.C.]] te skat, terwyl die voorstaaders van die Anatoliese oorsprong gewoonlik 'n datum van enkele millennia vroeër voorstel. (sien [[Indo-Hittiet]]).

 

* [[Anatoliese tale]] — vroegste bevestigde tak, van die [[18de eeu v.C.]]; uitgestorwe, mees noemenswaardig was die taal van die [[Hittiete]].

* [[Indo-Irannese tale]], wat van die gemene voorouertaal, [[Proto-Indo-Irannees]] afstam

* [[Grieks]] — gefragmenteerde gegewens in [[Micene]] vanaf die [[14de eeu v.C.]]; [[Homerus]] dateer uit die [[8ste eeu v.C.]]. Sien [[Geskiedenis van die Griekse taal]].

* [[Italiese tale]] — insluitend [[Latyn]] en sy afstammelinge, die [[Romaans|Romaanse tale]], waarvan dokumentasie uit die [[1ste millennium v.C.]] bestaan.

 

Daar is sonder twyfel ander Indo-Europese tale wat verwdwyn het sonder om enige spore oor te laat.

 

=== Satem- en Kentum-tale ===

Die Indo-Europese subtakke word baiemaal geklassifiseer as 'n [[Satem-tale|Satem]]- of 'n [[Kentum-tale|Kentumgroep]], onderskeidelik vernoem na die woord vir 100: ''centum'' in [[Latyn]] (oorspronklik as 'kentum' uitgespreek) en ''satəm'' in [[Avesties]]. Dit is gebaseer op die maniere waarop die drie oorspronklike [[velaar|velêre]] beginklinkers in onderskeie taalgroepe hanteer word. Satem-tale het die onderskeid tussen die labiovelêre en suiwer velêre klanke verloor, en terselfdertyd het die [[palataal|palatale]]-velêre klanke [[assibilasie]] (d.i. 'n ontwikkeling na 'n s-klank) ondergaan. Die Kentumtale het, aan die ander kant, die onderskeid tussen die palatale velêre en suiwer velêre klanke verloor. Oor die algemeen is die "oostelike" tale Satemtale (Indo-Irannees, Balto-Slawies), en die "westelike" tale Kentum-tale (Germaans, Italies, Kelties). Die Satem-Kentum [[isoglos]] loop reg tussen die (andersins na verwante) Griekse (Kentum) en Armeense (Satem) tale, met Grieks wat geringe Satem-eienskappe vertoon. Daar kan moontlik ander tale wees wat nie as Satem nog as Kentum geklassifisseer kan word nie (Anatolies, Tochaars, en moontlik Albanees). In elk geval word die Kentum-Satem tweedeling as [[parafileties]]<!--paraphyletic--> beskou, i.e. daar was nooit 'n "proto-Kentum" of 'n "proto-Satem" nie, maar die klankverandering het deur gebiedskontak tussen die reeds onderskeibare post-PIE tale versprei (sê maar, gedurende die [[3de millennium v.C.]]).

 

* [[Indo-Iraans]] (Indies, Iraans en Persies)

* [[Armeens]]

* [[Balto-Slawies]] (Litaus, Russies, Pools, Kroaties, Serwies ens.)

 

* [[Grieks]]

* [[Italiese tale|Italies]] (bv. [[Latyn]]) en [[Romaanse tale|Romaans]] (bv. Italiaans, [[Franse taal|Frans]], Spaans en Portugees)

* [[Kelties]] (bv. Gallies, Iers, Skots, Wallies en Bretons)

* [[Germaanse tale|Germaans]] (bv. [[Afrikaans]], Engels, Duits, Nederlands, Deens, Noors en Sweeds)

 

'n Glottochronologiese ondersoek van 2003 van Russel D. Gray en Quentin D. Atkinson het 'n stamboom van die taalfamilie gegê met skattings vir die aftakkingstye van die groepe. Die glottochronologiese metode het in die jare 1970 in diskrediet gekom, maar is rond 2000 baie verbeter deur verbeterings in die statistiek wat viral in die DNA-ondersoek toegepas is. Die tye (in jare voor nu: sien afbeelding) wat gevind is vir de oudste aftakkings -na die Anatoliese groep-, ondersteun die sgn. Anatoliese hipotese en nie die Kurgan teorie nie. Die aanhangers van die Kurgan teorie veg dit aan deur te wys op die metodiek wat afhang van watter woorde jy kies om in die analise mee te neem.

 

== Nie-Indo-Europese tale van Europa ==

 

 

== Superfamilie ==

Sommige taalkundiges stel voor dat die Indo-Europese tale deel is van 'n hipotetiese [[Nostratiese taal]] superfamilie, en poog om verwantskkappe tussen Indo-Europees en ander taalfamilies soos byvoobeeld die [[Kaukasiese tale]], [[Altaïse tale]], [[Oeraliese tale]], [[Dravidiese tale]] en [[Afro-Asiatiese tale]]. Die teorie is omstrede, net soos die soortgelyke [[Eurasiatiese tale|Eurasiatiese]] teorie van [[Joseph Greenberg]]. Ooreenkomste tussen, byvoorbeeld, Indo-Europese en Oeral-Altaïese tale berus meestal op wedersydse ontlenings vanweë die lang periode van gemeenskaplike grondgebiede in westelike Asië ten tyde van die ontstaan van Indo-Europees.

 

== Sien ook ==

* [[August Schleicher]], ''(A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European Languages)'' (1861/62)

* [[Lys van Indo-Europese wortels]]

* [[Lys van Indo-Europese tale]]

 

== Verwysings ==

* Beekes, R.S.P. Comparative Indo-European Linguistics: an Introduction, John Benjamins Publishing, 1995.

* Mallory, J.P. In Search of the Indo-Europeans

* Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin, Russel D. Gray & Quesntin D. Atkinson, Nature 426, 435-439

* Stevenson, V., Atlas van de Europese talen, Het Spectrum 1989.

 

 

 

[[Kategorie:Taalfamilies]]