|
’n '''Klier''' is ’n [[orgaan]] in ’n [[dier]] se liggaam wat ’n stof soos hormone sintetiseer om in die [[Bloed|bloedstroom]] (endokriene klier) of in holtes in die liggaam of sy oppervlak (eksokriene klier) vrygestel te word.
== Struktuur ==
=== Ontwikkeling ===
[[Lêer:Types_Arrangements_of_Glands_1Types Arrangements of Glands 1.png|thumbduimnael|Hierdie beeld toon van die moontlike klierrangskikkings. Dit is die eenvoudige buis, eenvoudige vertakte buis, eenvoudige gedraaide, eenvoudige asinêr en eenvoudigde vertakte asinêre kliere.]]
[[Lêer:Types_Arrangements_of_Glands_2Types Arrangements of Glands 2.png|thumbduimnael|Hierdie beeld toon van die moonltlike klierrangskikkings. Dit is die saamgestelde buis, saamgestelde asinêr en saamgestelde buis-asinêre kliere.]]
Elke klier word gevorm deur ’n ingroeisel van ’n [[Epiteelweefsel|epiteel]]<nowiki/>oppervlak. Hierdie ingroeisel kan aan die begin ’n buisstruktuur hê, maar in ander gevalle kan kliere as ’n soliede kolom selle begin wat later ’n buis vorm.
Namate groei vorder, kan die kolom selle verdeel of takke laat uitgroei, in welke geval ’n saamgestelde klier gevorm word. In baie kliere is die aantal vertakkings beperk, maar in ander (speeksel, pankreas) word ’n baie groot struktuur uiteindelik gevorm deur herhaalde groei en verdeling. Gewoonlik verenig die vertakkings nie met mekaar nie, maar in een geval, die lewer, gebeur dit wel wanneer ’n geretikuleerde saamgestelde klier gevorm word. In saamgestelde kliere word die meer tipiese of sekretoriese epiteel in die einddeel van elke vertakking aangetref, en die verenigende dele vorm buise en word uitgevoer met ’n minder gemodifiseerde soort epiteelsel.
== Funksie ==
Kliere word op grond van hulle funksie in twee groepe verdeel:
[[Lêer:Endocrine_vsEndocrine vs._Exocrine Exocrine.svg|thumbduimnael| Hier is ’n diagram wat die verskille tussen endokriene en eksokriene kliere wys. Die vernaamste veskil is dat ekokriene kliere stowwe uit die liggaam uitskei en endokriene kliere stowwe in haarvate en bloedvate afskei.]]
=== Endokriene kliere ===
=== Eksokriene kliere ===
[[Exocrine gland|Eksokriene kliere]] skei hulle produkte af deur ’n buis op ’n buite-oppervlak van die liggaam, soos die vel of die [[Spysverteringstelsel|menslike spysverteringstelsel]]. Sekresie is direk op die [[Apical membrane|apikale]] oppervlak. Die kliere in hierdie groep in in drie groepe verdeel word:
** '''[[Apocrine|Apokriene]] kliere''' ’n deel van die afskeidende [[sel ]]<nowiki/> se liggaam gaan tydens afskeiding verlore. ''Apokriene kliere ''word dikwels geburigebruik komom na die apokriene sweetkliere te verwys. Maar apokriene sweetkliere is moontlik nie ware apokriene kliere nie, aangesien hulle moontlik nie van die aporiene metode van afskeiding gebruik maak nie, bv. melkklier, sweetklier van die okselholte, skaamgebied, vel om die anus, lippe, tepels.
** '''[[Holocrine|Holokriene]] kliere''' die hele sel disintegreer om sy stowwe af te skei (bv. vet-, Meibomkliere).
** '''[[Merocrine|Merokriene]] kliere''' selle skei hulle stowwe af deur [[Exocytosis|eksositose]] (bv. slym- en sereuse kliere). Hulle word ook "[[Eccrine|ekkrien]]" genoem, bv. bekerselle, speekselklier, traanklier, ingewandskliere.
Die soort afskeidingsproduk van eksokiene kliere kan ook in een van drie kategorieë val:
* '''[[Serous|Sereuse]] kliere '''skei ’n waterige, vloeistofagtige, dikwels proteïenryke produk af, bv. sweetklier.
* '''[[Mucus|Slym]]<nowiki/>kliere''' skei ’n taai produk af, ryk aan [[Koolhidraat|koolhidrate]] (bv. glukoproteïene), bv. bekersel.
* '''[[Sebaceous|Vet]]<nowiki/>kliere''' skei ’n [[Lipied|lipiedproduk]] af. Hierdie kliere staan ook as oliekliere bekend, bv. pankreak, maagklier.
== Verwysings ==
<span>[./Lêer:PD-icon.svg* [[Lêer:PD-icon.svg|link=|alt=Public Domain|12x12px]]]</span><span></span> <span> Hierdie artikel sluit teks in uit ’n publikasie wat nou in die </span>[[publieke domein]]<span> is:</span> <span class="citation encyclopaedia" id="CITEREFChisholm1911">Chisholm, Hugh, red. (1911). </span><span class="citation encyclopaedia" id="CITEREFChisholm1911">''Encyclopædia Britannica'' (11e uitg.). </span><span class="citation encyclopaedia" id="CITEREFChisholm1911">Cambridge University Press.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AGland&rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica&rft.date=1911&rft.edition=11th&rft.genre=book&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook"><span style="display:none;"> </span></span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AGland&rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica&rft.date=1911&rft.edition=11th&rft.genre=book&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook"></span>
[[Kategorie:Fisiologie]]
== Eksterne skakels ==
[[Kategorie:Endokrinologie]]
| 