Meksiko: Verskil tussen weergawes

|BBP_PPP_per_kapita = $18&nbsp;370<ref name="imf-mx" />

|BBP = $1&nbsp;232&nbsp;miljard<ref name="imf-mx" />

|BBP_per_kapita = $10&nbsp;174<ref name="imf-mx" />

|Gini = 47,2<ref name = "wb-gini">{{en}} {{cite web | url = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | title = Gini Index |author= |date= |work= |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=26 Junie 2015}}</ref>

'''Meksiko''' of '''Mexiko''' ([[Spaans]]: ''México'' [ˈmexiko] {{Audio|Es-mx-México.ogg|luister}}, [[Nahuatl]]: ''Mēxihco'' [me:'ʃiʔko]), amptelik die '''Verenigde Meksikaanse State'''<ref>{{en}} {{cite web|url= http://embamex.sre.gob.mx/eua/index.php/en/about-mexico | title = About Mexico | publisher =Embajada de Mexico en Estados Unidos (Meksikaanse Ambassade in die Verenigde State), Ministerio de Relaciones Exteriores (Ministerie van Buitelandse Betrekkinge) | location = Washington, D.C. |date=3 Desember 2012 |accessdate=26 Junie 2015}}</ref> (Spaans: ''Estados Unidos Mexicanos''<ref name="presidencia.gob.mx">{{es}} {{cite web|url= http://www.presidencia.gob.mx/index.php?DNA=91 | publisher =Presidensie van Meksiko | title = Die amptelike naam van die land | location = MX |date=31 Maart 2005 |accessdate=26 Junie 2015}}</ref> {{Audio|Es-mx-Estados Unidos Mexicanos.ogg|luister}}), is ’n federale presidensiële grondwetlike [[republiek]] geleë in [[Noord-Amerika]]. Meksiko grens in die noorde aan die [[Verenigde State van Amerika]], in die suide en weste aan die [[Stille Oseaan]], in die suidooste aan [[Guatemala]], [[Belize]] en die [[Karibiese See]] en in die ooste aan die [[Golf van Meksiko]]. Meksiko strek oor ’n gebied van bykans 2 miljoen km² (sowat 760&nbsp;000 myl²), is die vyfde grootste land van die [[Amerikas]] wat oppervlakte betref, en die [[Lys van lande volgens oppervlak|13de grootste onafhanklike land ter wêreld]]. Met ’n geskatte bevolking van byna 122 miljoen in 2015<ref name="Conapo" /> het die land die [[Lys van lande volgens bevolking|11de grootste bevolking ter wêreld]], en is benewens die digsbevolkte Spaanssprekende land, ook die tweede mees bevolkte land in [[Latyns-Amerika]] naas [[Brasilië]].

: ''Hoofartikel: [[Meso-Amerika]].''

: ''Hoofartikel: [[Nieu-Spanje]].''

Tussen 1519 en 1521 het [[Hernán Cortés]] die Asteekse Ryk met behulp van talle inheemse bondgenote vernietig, die gebied vir [[Spanje]] verower en Nieu-Spanje gestig. Gelyktydig het Francisco de Montejo die [[Spaanse verowering van Yucatan|Yucatan-skiereiland]] en Pedro de Alvarado vir Guatemala verower en die laaste Maya-stede vernietig. Die kolonie was weens sy goud- en [[silwer|silwerrykdom]]rykdom onder die belangrikste oorsese besittings van Spanje. Oor die volgende drie eeue heen het die Spanjaarde en hul sendelinge die [[Rooms-Katolieke Kerk]] en die Spaanse taal in Meksiko gevestig.

In 1835 het die Verenigde State probeer om Texas en Kalifornië van Meksiko te verkry. Op 2 Oktober 1835 het die [[Texaanse Onafhanklikheidsoorlog]] begin, wat op 21 April 1836 met die onafhanklikheid van die [[Republiek van Texas]], wat op 2 Maart 1836 gestig is, beëindig is. Tydens die [[‎KoekoorlogKoekoorlog]] vanaf 16 April 1838 tot 9 Maart 1839 het Frankryk om ’n kompensasie vir ’n Franse bakkery, wat deur Meksikaanse beamptes verwoes is, geveg. Ná sentralisering van die regering is die [[Republiek van die Rio Grande]] op 17 Januarie 1840 gestig, wat reeds op 6 November 1840 geannekseer is. ’n Wyle later is op 16 Maart 1841 die [[Republiek van Yucatán]] gestig, wat ná die uitbreek van die [[Kasteoorlog]] deur die inheemse Maya-bevolking in 1847, militêre steun van Meksiko gesoek en ná die toestemming weer by Meksiko aangesluit het. Meksiko sou eers op 22 Januarie 1901 die hele Yucatan-skiereiland terugwen.

Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] het Meksiko van 1939 tot 1941 neutraal gebly en eers op 22 Mei 1942 oorlog teen Nazi-Duitsland, Italië en [[Japan]] verklaar, nadat Duitse duikbote die twee olietenkers ''Potrero del Llano'' en ''Faja de Oro'' vernietig het. Ná die einde van die Tweede Wêreldoorlog het Meksiko op 7 November 1945 ’n stigterslid van die [[Verenigde Nasies]],<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.un.org/en/members/index.shtml|title=Member States of the United Nations |publisher=[[Verenigde Nasies]] |accessdate=26 Junie 2015}}</ref> op 31 Desember 1945 ’n lidland van die [[Internasionale Monetêre Fonds]]<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.imf.org/external/np/sec/memdir/memdate.htm|title=List of Members|publisher=[[Internasionale Monetêre Fonds]]|date=13 Junie 2012|accessdate=26 Junie 2015}}</ref> en die [[Wêreldbank]],<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.worldbank.org/en/about/leadership/members|title=Member Countries|publisher=[[Wêreldbank]]|accessdate=26 Junie 2015}}</ref> en op 30 April 1948 ’n stigterslid van die [[Organisasie van Amerikaanse Lande]] geword.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.oas.org/DIL/treaties_signatories_ratifications_member_states_mexico.htm |title=Multilateral Treaties -– Mexico |publisher=[[Organisasie van Amerikaanse Lande]]|accessdate=26 Junie 2015}}</ref>

: ''Hoofartikel: [[Deelstate van Meksiko]].''

|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Amerikaanse swartbeer]]<br />''(Ursus americanus)''

Meksiko se buitelandse beleid word deur die president se politiek gekenmerk<ref name="CPEUM89">{{es}} {{cite web| author=Politieke Grondwet van die Verenigde State van Meksiko | title=Artikel 89, Seksie 10 | date=5 Februarie 1917 | publisher=Kamer van Afgevaardigdes | url=http://www.cddhcu.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/1.pdf | accessdate=28 Maart 2009 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070825041639/http://www.cddhcu.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/1.pdf |archivedate = 25 Augustus 2007}}</ref> en deur die ministerie van buitelandse sake bestuur.<ref name="SRE">{{es}} {{cite web| author=Interne Reëls van die Ministerie van Buitelandse Sake | title=Artikel 2, Seksie | date=10 Augustus 2001 | publisher=Ministerie van Buitelandse Sake | url=http://www.sre.gob.mx/acerca/marco_normativo/reglamento.htm | accessdate=28 Maart 2009 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20080611012801/http://www.sre.gob.mx/acerca/marco_normativo/reglamento.htm |archivedate=11 Junie 2008}}</ref> Die beginsels van die buitelandse beleid word grondwetlik erken in artikel 89, seksie 10, insluitend: respek vir die internasionale reg en wetlike gelykheid van nasies, hul soewereiniteit en onafhanklikheid, nie-inmenging in die huishoudelike sake van ander lande, vreedsame oplossing van konflikte, en die bevordering van die gesamentlike veiligheid deur aktiewe deelname in internasionale organisasies.<ref name="CPEUM89" /> Sedert die 1930's het die ''Estrada''-doktrine gedien as ’n belangrike aanvulling tot hierdie beginsels.<ref>{{de}} {{cite book|last=Stüwe|first=Klaus|coauthors=Stefan Rinke|title=Die politischen Systeme in Nord- und Lateinamerika. Eine Einführung.|publisher=VS Verlag für Sozialwissenschaften|location=Wiesbaden|year=2008|isbn=978-3-531-14252-4|pages=410}}</ref><ref name=estradadoctrine>{{es}} {{cite web| last=Palacios Treviño | first=Jorge | title=La Doctrina Estrada y el Principio de la No-Intervención | url=http://www.diplomaticosescritores.org/obras/DOCTRINAESTRADA.pdf | accessdate=4 April 2009}}</ref>

Meksiko is een van die stigterslede van verskeie internasionale organisasies, veral die Verenigde Nasies, die Organisasie van Amerikaanse Lande, die Organisasie van Ibero-Amerikaanse Lande,<ref>{{es}} {{cite web| author=Organisasie van Ibero-Amerikaanse Lande | title=Members | publisher=Organisasie van Ibero-Amerikaanse Lande | url=http://www.oei.es/acercaoei.htm | accessdate=26 Junie 2015}}</ref> die OPANAL<ref>{{en}} {{cite web| author=OPANAL | title=Members | publisher=OPANAL official website | url=http://www.opanal.org/opanal/about/about-i.htm | accessdate=26 Junie 2015}}</ref> en die Rio-groep.<ref>{{es}} {{cite web| author=Ministerie van Buitelandse Sake | title=El Presidente Felipe Calderón Hinojosa en la Ceremonia de Entrega de la Secretaría Pro Témpore del Grupo de Río | date=7 Maart 2007 | publisher=Gobierno Federal | url=http://portal2.sre.gob.mx/gruporio/index.php?option=com_content&task=view&id=2&Itemid=2 | archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20090823035712/http://portal2.sre.gob.mx/gruporio/index.php?option=com_content&task=view&id=2&Itemid=2 | archivedate=23 Augustus 2009 | accessdate=6 April 2009}}</ref>. In 2008 het Meksiko meer as 40 miljoen Amerikaanse dollar tot die Verenigde Nasies se gereelde begroting bygedra.<ref name="unbudget">{{en}} {{cite web| author=Verenigde Nasies | title=Regular Budget Payments of Largest Payers | year=2008 | publisher=Global Policy | url=http://www.globalpolicy.org/finance/tables/reg-budget/large08.htm | accessdate=26 Junie 2015}}</ref> Daarbenewens was dit sedert sy toetreding in 1994 die enigste Latyns-Amerikaanse lidland van die Organisasie vir Ekonomiese Samewerking en Ontwikkeling voordat Chili in 2010 ’n volle lid geword het.<ref>{{en}} {{cite web| title=Chile joins the OECD's Economic Club | date=12 Januarie 2010 |publisher=BBC News | url=http://www.bbc.co.uk/worldservice/business/2010/01/100112_chile_oecd_biz.shtml | accessdate=26 Junie 2015}}</ref>

Sedert die onafhanklikheidsoorlog is die verhoudings van Meksiko hoofsaaklik gefokus op die Verenigde State van Amerika, sy noordelike buurland, grootste handelsvennoot,<ref>{{en}} {{cite web| title=Bilateral Trade | year=2006 | publisher=Embassy of the U.S. in Mexico | url=http://usembassy-mexico.gov/eng/eataglance_trade.html | archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20090827020501/http://usembassy-mexico.gov/eng/eataglance_trade.html | archivedate=27 Augustus 2009 | accessdate=28 Maart 2009}}</ref> en die mees kragtige akteur in die westelike hemisfeer en wêreld-sake.<ref>{{en}} {{cite web| author=Kim Richard Nossal | title=Lonely Superpower or Unapologetic Hyperpower? Analyzing American Power in the Post-Cold War Era | date=29 Junie – 2 Julie 1999 | publisher=Queen's University | url=http://post.queensu.ca/~nossalk/papers/hyperpower.htm | accessdate=28 Maart 2009}}</ref> Meksiko het die Kubaanse regering sedert hul stigting in die vroeë 1960's,<ref name="keller">{{en}} {{cite web| author=Renata Keller | title=Capitalizing on Castro: Mexico's Foreign Relations with Cuba, 1959–1969 | year=2009 | publisher=Latin American Network Information Center | url=http://lanic.utexas.edu/project/etext/llilas/ilassa/2009/keller.pdf | archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20110513114515/http://lanic.utexas.edu/project/etext/llilas/ilassa/2009/keller.pdf | archivedate=13 Mei 2011 | accessdate=28 Maart 2009}}</ref> die Sandinistiese rewolusie in Nicaragua in die laat 1970's,<ref name="salaverry">{{en}} {{cite web| author=Salaverry, Jorge | title=Evolution of Mexican Foreign Policy | date=11 Maart 1988 | publisher=The Heritage Foundation | url=http://www.heritage.org/research/reports/1988/03/evolution-of-mexican-foreign-policy | accessdate=26 Junie 2015}}</ref> en linkse rewolusionêre groepe in El Salvador gedurende die 1980's ondersteun.<ref name="elsalvador">{{en}} {{cite web| title=El Salvador in the 1980s | publisher=Historical Text Archive | url=http://historicaltextarchive.com/sections.php?op=viewarticle&artid=345 | accessdate=28 Maart 2009}}</ref>. Felipe Calderón se bewind het ’n groter klem op verhoudings met Latyns-Amerika en die Karibiese Eilande geleë.<ref name="Calderon FP">{{es}} {{cite web|language=Spanish|author=Dirección General de Coordinación Política | title=Se hará política exterior de Estado: Patricia Espinosa | date=2 Desember 2008 | publisher=Senate of the Republic | url=http://www.senado.gob.mx/gace.php?sesion=2008/12/04/1&documento=4 | accessdate=29 Maart 2009}}{{Deaddead link|date=April 2014}}</ref>

[[Lêer:Mexico unemployment by state.svg|duimnael|[[Werkloosheid]] in Meksiko in 2011:<ref>{{es}} {{cite web|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/ocupbol.asp |title=Indicadores de ocupación y empleo |publisher=INEGI |date=19 Januarie 2012 |accessdate=26 Junie 2015}}</ref>:

|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Lêer:Acapulco Bay 2010.jpg|120px]]

|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Lêer:Acueducto de Noche y tormenta.jpg|125px]]

|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Lêer:TIJ Newcity 2.jpg|120px]]

Die Meksikaanse bevolking bestaan uit 65&nbsp; % Mestizo's, wat afstammelinge van mense met inheemse en Europese (veral vanuit Spanje) herkoms is, 17,5&nbsp; % Amerindiane, 16,5&nbsp; % blankes en 1,0&nbsp; % ander etniese groepe.

Die totale inheemse bevolking van Meksiko maak sowat 15,7 miljoen mense uit. Die grootste inheemse etniese groep is die Nahua, die nasate van die Asteekse bevolking, met sowat 2,5 miljoen mense. Tweede op die lys is die Maya, met sowat 1,5 miljoen mense. Die Mixteke en Zapoteke is volke wat beide omtrent 750&nbsp;000 groot is. Die deelstate met die grootste inheemse bevolking is Yucatán met 59&nbsp; %, Quintana Roo met 39&nbsp; % en Campeche met 27&nbsp; %.<ref>{{es}} {{cite web|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=91 |title=Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas. México |publisher=Cdi.gob.mx |accessdate=26 Junie 2015}}</ref>

Omtrent 5,4&nbsp; % van die Meksikaanse bevolking praat inheemse tale, waarvan Nahuatl met sowat 1,45 miljoen moedertaalsprekers die grootste is,<ref>{{es}} {{cite book|author=INEGI [Instituto Nacional de Estadísticas, Geografia e Informática] |authorformat=scap|authorlink=Instituto Nacional de Estadística, Geografía e Informática |year=2005 |title=Perfil sociodemográfica de la populación hablante de náhuatl |url=http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/poblacion_indigena/Hablantes_Nahuatl.pdf |format=PDF|series=XII Censo General de Población y Vivienda 2000 |edition=Publicación única|publisher=INEGI|location=Aguascalientes, Mex. |isbn=970-13-4491-X|accessdate=26 Junie 2015}}</ref> gevolg deur Mayathan met 750&nbsp;000 moedertaalsprekers. Mixteeks en Zapoteeks word beide deur sowat 400&nbsp;000 mense gepraat.<ref>{{es}} {{cite web|url=http://www.inali.gob.mx/catalogo2007/html/v_zapoteco.html|archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20071116035707/http://www.inali.gob.mx/catalogo2007/html/v_zapoteco.html|archivedate=16 November 2007 |title=Catalogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas |publisher=Instituto Nacional de Lenguas Indígenas |date=16 November 2007 |accessdate=26 Junie 2015}}</ref>

Die belangrikste godsdiensgroep en denominasie is die [[Rooms-Katolieke Kerk]] met sowat 93 miljoen (83&nbsp; %) lede volgens die sensus van 2010, terwyl 10&nbsp; % (11 miljoen) lede van ander [[Christendom|Christelike]] kerke, soos Evangelikalisme (5&nbsp; %), Pinksterbeweging (1,6&nbsp; %), [[Jehovah se Getuies]] (1,4&nbsp; %), Sewendedagadventistekerk (0,6&nbsp; %) en die [[Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae]] (0,3&nbsp; %) uitmaak.<ref name="2010-census">{{es}} {{cite web |url=http://www3.inegi.org.mx/sistemas/TabuladosBasicos/Default.aspx?c=27302&s=est |title=Censo de Población y Vivienda 2010 – Cuestionario básico |publisher=INEGI |accessdate=26 Junie 2015}}</ref> Volgens die grondwet van 1917 beskik Meksiko nie oor ’n staatsgodsdiens nie en godsdiensvryheid word gewaarborg.

Meksiko het die derde grootste Christelike bevolking (107 miljoen) ter wêreld ná die Verenigde State en Brasilië, asook met 92&nbsp;924&nbsp;489 lidmate<ref name="2010-census" /> die tweede grootste Rooms-Katolieke bevolking ná Brasilië.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.adherents.com/largecom/com_romcath.html |title=The Largest Catholic Communities |accessdate=26 Junie 2015 |work=Adherents.com}}</ref> Volgens die persentasie Rooms-Katolieke van die landsbevolking (95,0&nbsp; %), staan Meksiko wêreldwyd op die sesde plek. 47&nbsp; % van die Rooms-Katolieke Meksikane besoek weekliks die kerk.<ref>{{en}} {{cite web|title=Church attendance|work=Study of worldwide rates of religiosity|year=1997|publisher=University of Michigan|url=http://www.ns.umich.edu/htdocs/releases/print.php?Releases/1997/Dec97/chr121097a|archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20060901122224/http://www.ns.umich.edu/htdocs/releases/print.php?Releases/1997/Dec97/chr121097a|archivedate=1 September 2006|accessdate=3 Januarie 2007}}</ref> Die feesdag van Onse Liewe Vrou van Guadalupe, die beskermheilige van Meksiko, word op 12 Desember gevier en deur baie Meksikane as die belangrikste godsdienstige vakansiedag van hul land beskou.<ref>{{en}} {{cite web|title=Our Lady of Guadalupe|url=http://www.catholic.org/saints/saint.php?saint_id=456|publisher=Catholic Online|accessdate=26 Junie 2015}}</ref>

Volgens die sensus van 2010 bly 67&nbsp;476 [[Jode]], 18&nbsp;185 aanhangers van die Oosterse godsdienste soos [[Boeddhisme|Boeddhiste]] en 300 [[Islam|Moslems]] in Meksiko.<ref name="2010-census" />

Die topbasketballiga in Meksiko is die Liga Nacional de Baloncesto Profesional, wat in 2000 gestig is en tans uit 24 spanne bestaan. Boks is nog 'n gewilde en suksesvolle sport en Meksikaanse boksers het reeds wêreldkampioenskappe en Olimpiese medaljes gewen. Daar bestaan tradisioneel 'n besonderse wedywering met boksers uit [[Puerto Rico]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://articles.latimes.com/2008/jul/15/sports/sp-prmex15|author=Kevin Baxter|title=This rivalry packs real punch -– When boxers from Mexico and Puerto Rico face each other, winning for their homeland is key|publisher=LA Times|date=15 Julie 2008|accessdate=26 Junie 2015}}</ref>

* {{en}} {{cite book| last=Krauze| first=Enrique| authorlink=Enrique Krauze| title=Mexico: Biography of Power: A history of Modern Mexico 1810–1996| publisher=Harper Perennial| location=New York| year=1998| isbn=00609291700-06-092917-0| page=896 }}

* {{en}} {{cite book| last=Meyer| first=Michael C.| coauthors=William H. Beezley, editors| title=The Oxford History of Mexico| publisher=Oxford University Press| year=2000| isbn=01951122880-19-511228-8| page=736 }}

* {{en}} {{cite book| last=Parkes| first=Henry Bamford| authorlink=Henry Bamford Parkes| title=A History of Mexico| isbn=03950841050-395-08410-5| publisher=Houghton Mifflin| location=Boston| year=1972| edition=3de}}

* {{en}} {{cite book| last=Prescott| first=William H.| authorlink= William H. Prescott| title=History of the Conquest of Mexico| isbn=9781441146991978-1-4411-4699-1| publisher=Continuum| location=London/ New York| year=2009}}

* {{en}} [http://www.mex99.com/ Inligtingsblad oor Meksiko]