Ultraviolet: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Ozone_altitude_UV_graph_afOzone altitude UV graph af.svg|thumbduimnael|Osoonvlakke by verskeie hoogtes en die blokkering van verskillende golflengtes van ultravioletstraling. Feitlik alle UVC word geblokkeer deur suurstof (100–200 nm) of osoon (200–280 nm) in die atmosfeer. Die osoonlaag blokkeer dan die meeste UVB. Osoon het egter byna geen invloed op UVA nie en die meeste daarvan bereik die aarde.]]

'''Ultraviolet''' (afgekort '''UV''', ook genoem '''ultravioletstraling''' of '''ultravioletlig''') is [[elektromagnetiese straling]] net buite die deel van die spektrum wat die menslike oog kan waarneem. Die [[golflengte]] van ultraviolet lê tussen 10 en 400&nbsp;nm ([[nanometer]]), dus "verby [[violet]]", en dit is wat die woord "ultraviolet" beteken. In verband met die uitwerking van ultravioletlig op die mens en omgewing, word onderskei tussen UVA, UVB en UVC. Eersgenoemde het ’n golflengte van tussen sowat 315 en 400&nbsp;nm (lang golwe). UVB se golflengte is tussen 280 en 315&nbsp;nm en dié van UVC tussen 100 en 280&nbsp;nm (kort golwe).<ref>{{cite web | title = ISO 21348 Definitions of Solar Irradiance Spectral Categories | url = http://www.spacewx.com/pdf/SET_21348_2004.pdf}}</ref> Straling met ’n golflengte tussen rofweg 10 en 100&nbsp;nm word ekstreme ultraviolet (EUV) genoem.

== Ultravioletstraling in die natuur ==

=== Son ===

=== Uitwerking op die vel ===

Die intensiteit van die ultraviolet in sonstrale word uitgedruk in die [[UV-indeks]], By ’n hoë UV-indeks is daar meer ultraviolet aanwesig as by ’n lae indeks. Met te veel UV-straling kan die vel rooi kleur of brand of selfs [[kanker|velkanker]] opdoen. UVB is in dié verband die nadeligste vir die mens. UVA hou dieselfde gevare in, maar in ’n mindere mate. Sonbrandolies bevat bestanddele wat bedoel is om veral UVB-strale te blokkeer; party beskerm die vel ook teen UVA.

Ultravioletstraling laat die liggaam ook [[vitamien D]] vervaardig, wat groot voordele vir die mens se gesondheid inhou,<ref>{{cite web|url=http://lpi.oregonstate.edu/infocenter/vitamins/vitaminD/ |title=Oregon State University |publisher=Lpi.oregonstate.edu |accessdate=2011-11-08}}</ref> maar daarvoor is 15 minute sonlig per dag voldoende.

UV-straling hang ook af van die hoeveelheid wolke in die lug. Wolke keer nie net sigbare lig af nie, maar ook UV. Wolke weerkaats egter ook lig en daarom kan die hoeveelheid ultravioletstraling wat die aarde bereik wissel onder ’n half bewolkte hemel.

=== Osoonlaag ===

Die gas in die osoonlaag keer ultravioletstraling af en verminder dus die straling wat die aarde bereik. Die osoonlaag lê op ’n hoogte van tussen sowat 15 en 30 &nbsp;km. Skade aan die osoonlaag weens [[besoedeling]] bedreig dus die lewe op aarde. Die osoonlaag het ook seisoene: in die lente is dit op sy dikste en in die herfs op sy dunste. Die [[weer]] het ook ’n invloed daarop: in die algemeen is die osoonlaag effens dunner in die omgewing van ’n hoogdrukgebied as by ’n laagdrukgebied.

== Gebruike ==

[[Lêer:Bug zapper.JPG|thumbduimnael|’n Lig waarmee insekte gelok word.]]

== Eksterne skakels ==

* {{CommonsKategorie-inlyn|Ultraviolet light}}

* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [http[://en.wikipedia.org/wiki/:Ultraviolet |Engelse Wikipedia]]