Vampier: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary Etikette: Selfoonbydrae Wysiging op selfoonwerf |
k Wysigings deur 94.76.134.123 teruggerol na laaste weergawe deur Magioladitis |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Bela lugosi dracula.jpg|thumb|regs|Bela Lugosi het in 1931 die hoofrol in die rolprent ''Dracula'' vertolk]]
'''Vampiere''' (afgelei van die [[Serwies]]e ''vampir'') is volgens die mitologie en volksverhale nagtelike wesens, meestal opgewekte menslike lyke, wat die [[bloed]] van mense en diere suig en oor bonatuurlike vermoëns beskik. Hierdie vermoëns varieer na gelang van die verskillende kulture en mites, waarin vampiere voorkom. Soms tree vampiere ook in nie-menslike gedaantes soos demone en diere op (byvoorbeeld vlermuise, honde en spinnekoppe).
== Vampiere - realiteit en mite ==
Die motiewe vir die huidige uitbeelding van vampiere in literêre werke of rolprente het hulle oorsprong in Suidoos-Europese volksverhale. Die vampierlegendes het vanuit die Karpategebied na [[Roemenië]] (Transsilvanië), [[Bulgarye]], [[Serwië]] en [[Griekeland]] uitgebrei.
In die moderne wetenskap word vampierlegendes veral as 'n sosiaalantropologiese fenomeen beskou. Die benadeling van 'n persoon of 'n gemeenskap deur byvoorbeld siektes, misoeste en ander rampe benodig 'n sondebok; die vampier vervul daardie funksie. Die "bloedsuig-element" van die vampierlegendes speel in die volksverhale slegs 'n ondergeskikte rol; belangriker is dat vampiere hulle grafte verlaat om onheil te bring. Die gemeenskap waarin die skade aangerig is, is gevolglik genoodsaak om hierdie grafte op te spoor. Muisgate en skewe kruise het 'n graf gewoonlik verdag gemaak. Sulke grafte is geopen: indien die lyk nog nie ontbind was nie, is die oorledene op verskillende maniere 'n tweede keer gedood en daarna verbrand. Die verbranding word ook in moderne vampierfilms nog steeds as die tipiese einde van 'n bloedsuier uitgebeeld.
[[Lêer:Burne-Jones-le-Vampire.jpg|thumb|links|200px|Philip Burne-Jones: Die vampier (1897)]]
Hierdie bygeloof is versterk deurdat Christelik-Ortodokse priesters in Suidoos-Europa nie graag by die afsterwe van 'n mens betrokke raak nie en daar ook geen Heilige Laaste Sakramente, soos in die [[Rooms-Katolieke Kerk]], toegedien word nie. Dit vervaag dus die duidelike grenslyn tussen die wêreld van die lewendes en dié van die oorledenes.
Die eerste vampier waarna in die Europese literatuur verwys word, was 'n boer genaamd Jure Grando. Hy het geleef in die klein [[Kroasië|Kroatiese]] dorp Kringa. Nadat hy in [[1652]] oorlede is, het hy na bewering in [[1672]] vanuit sy graf verrys en daarna verskeie kere sy dorp geterroriseer. 'n Skrywer genaamd Johann Weikhard het Grando se storie vertel, en dit is in 1855 deur 'n ander skrywer, Johann-Joseph von Görres, oorvertel in sy boek "La mystique divine, naturelle et diabolique" (Die goddelike geheimenis, natuurlik of duiwels; 'n Franse vertaling van sy werk "Die Christliche Mystik") wat in [[Parys]] verskyn het.
Die mees bekende vampier ontspring na bewering vanuit die Roemeense volksmitologie. [[Dracula]] (Vlad III Drăculea) is waarskynlik gebaseer op die historiese Vlad Ţepeş. Daar word gewonder of die legende gewoon ontstaan het deur 'n foutiewe vertaling, waarna [[Bram Stoker]] en oor die jare andere na hom, Dracula van 'n magdom fantastiese eienskappe voorsien het.
Die Britse [[okkultisme|okkultis]] Montague Summers (1880-1948) het foutiewelik verskillende tipes vampiere geklassifiseer. Summers was só oortuig dat vampiere en weerwolwe bestaan dat hy elke dwalende gees van verskillende lande se volksverhale as 'n soort vampier gesien het; ten spyte daarvan dat die klassifikasie soms reelreg gebots het met sy eie definisie van 'n bloedsuigende monster. Ten spyte van sy onlogiese argumentasie word Summers se werke nog dikwels deur ander deskundiges as 'n soort standaard-verwysing aangehaal.
Behalwe vir sogenaamde ''weergangers'' -- oorledenes wat daarvan verdink is dat hulle vanuit hulle grafte die lewenskrag van die naasbestaandes deur 'n oop mond, of oog, of deur knaging aan hulle lykskleed sou kon "uitsuig" -- bestaan daar in die volksverhale van Wes-Europese lande soos [[Duitsland]], geen vampiere nie.
Volgens 'n aantal "vampierhandboeke" kan [[Suid-Amerika]]anse vampiere hulself as vlermuise vermom. Alhoewel daar geen presiese bronverwysing is nie, kan 'n mens vermoed dat die "feit" spruit uit die gedrag van vampiervlermuise, 'n groep vlermuisspesies wat dierebloed as hul uitsluitlike voedsel suig. Die soort vlermuise val nie mense aan nie.
== Eienskappe wat aan vampiere toegeskryf is ==
| |||