Meksiko: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Wysigings deur 213.124.22.22 teruggerol na laaste weergawe deur JCIV |
Bygewerk |
||
Lyn 27:
|oppervlakmi² = 761 606
|persent_water = 2,5
|bevolking_skatting =
|bevolking_skatting_jaar = 2015
|bevolking_rang = 11<sup>de</sup>
|bevolking_sensus = 112 336 538<ref>{{es}} {{cite web |url=http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/ |title = México en cifras |publisher=INEGI |date= |accessdate=
|bevolking_sensus_jaar = 2010
|bevolkingsdigtheid = 57
|bevolkingsdigtheidmi² = 142
|bevolkingsdigtheidrang = 142<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $2
|BBP_PPP_rang = 11<sup>de</sup>
|BBP_PPP_jaar =
|BBP_PPP_per_kapita = $
|BBP_PPP_per_kapita_rang = 66<sup>ste</sup>
|BBP = $1
|BBP_rang = 13<sup>de</sup>
|BBP_jaar =
|BBP_per_kapita = $10
|BBP_per_kapita_rang = 65<sup>ste</sup>
|onafhanklikheidstipe = Onafhanklikheid
|onafhanklikheidsgebeure = • Verklaar<br />• Bereik<br />• Erken<br />• Eerste grondwet<br />• Tweede grondwet<br />• Huidige grondwet
|onafhanklikheidsdatums = <br />van [[Spanje]]<br />[[16 September]] [[1810]]<ref name="Castro2000">{{en}} {{cite book|author=Rafaela Castro|title=Chicano Folklore: A Guide to the Folktales, Traditions, Rituals and Religious Practices of Mexican Americans|url=http://books.google.com/books?id=WdzY7YjhRroC&pg=PA83|year=2000|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-514639-4|page=83}}</ref><br />[[27 September]] [[1821]]<br />[[28 Desember]] [[1836]]<br />[[4 Oktober]] [[1824]]<br />[[5 Februarie]] [[1857]]<br />[[5 Februarie]] [[1917]]
|MOI = {{wins}} 0,756<ref>{{en}} {{cite web|title=Table 2: Trends in the Human Development Index,
|MOI_rang = 74<sup>ste</sup>
|MOI_jaar = 2014
Lyn 56:
|Gini_jaar = 2012
|Gini_kategorie = {{kleur|#e0584e|hoog}}
|geldeenheid = [[Meksikaanse
|geldeenheid_kode = MXN
|land_kode = 484 / MX / MEX
|tydsone =
|utc_afwyking = [[UTC-
|tydsone_somer =
|utc_afwyking_DST = [[UTC-05:00|-5]] tot [[UTC-07:00|-7]]
Lyn 68:
}}
'''Meksiko''' of '''Mexiko''' ([[Spaans]]: ''México'' [ˈmexiko] {{Audio|Es-mx-México.ogg|luister}}, [[Nahuatl]]: ''Mexihco'' [me:'ʃiʔko]), amptelik die '''Verenigde Meksikaanse State'''<ref>{{
[[Lêer:Chichen Itza 3.jpg|duimnael|links|Die [[Maya]]-stad [[Chichén Itzá]] op die [[Yucatan]]-[[skiereiland]], sedert 1988 [[Unesco]]-[[Wêrelderfenisgebied]]]]
Tydens die Voor-Colombiaanse tydperk, voor die aankoms van die [[Europa|Europeërs]] in die gebied van die huidige Meksiko, het verskeie belangrike beskawings soos die [[Olmeke]], [[Mixteke]], [[Tolteke]], [[Teotihuacán]]e, [[Zapoteke]], [[Maya]], [[Tlaxcalteke]] en [[Asteke]] hier bestaan. Teen 1521 het die [[Spaanse Ryk]] met die [[Spaanse verowering van die Asteekse Ryk|verowering]] en kolonisasie van die gebied vanuit hul basis in [[Tenochtitlan|México-Tenochtitlan]] begin en die [[Nieu-Spanje|Vise-Koninkryk Nieu-Spanje]] gestig. Met die onafhanklikheidsverklaring van Spanje op 16 September 1810 het die [[Meksikaanse Onafhanklikheidsoorlog]] begin, op 27 September 1821 het Meksiko sy onafhanklikheid verkry en op 28 Desember 1836 is dit deur Spanje erken. Ná die onafhanklikheidsoorlog het Meksiko sy eerste grondwet op 4 Oktober 1824 bekragtig en die huidige grondwet is tydens die [[Meksikaanse Rewolusie]] (1910–1920) op 5 Februarie 1917 aanvaar. Die oppervlakte van Meksiko is gedurende die 19de eeu met die onafhanklikheidsverklaring van die [[Sentraal-Amerika]]anse lande en ná oorloë teen die Verenigde State van Amerika meer as gehalveer.
Lyn 77:
== Etimologie ==
[[Lêer:Acta Independencia Mexico 1821.jpg|duimnael|links|Die Meksikaanse Onafhanklikheidsverklaring van 1821]]
[[Lêer:CodexMendoza01.jpg|duimnael|Afbeelding van Meksiko-Tenochtitlan uit die ''Codex Mendoza'', 15de eeu]]▼
Nadat Nieu-Spanje in 1821 sy onafhanklikheid van Spanje verkry het, is besluit om die land na sy hoofstad Meksikostad, wat in 1524 op die ruïnes van die Asteekse hoofstad Meksiko-Tenochtitlan (Nahuatl: ''Mēxihco Tenōchtitlan'') gestig is, te vernoem. Die naam is afgelei uit die Asteekse taal Nahuatl, maar die oorspronklike betekenis daarvan is onbekend.
▲[[Lêer:CodexMendoza01.jpg|duimnael|Afbeelding van Meksiko-Tenochtitlan uit die ''Codex Mendoza'', 15de eeu]]
''Mēxihco'' was die Nahuatl-term vir die hartland van die Asteekse Ryk,<ref name="Bright2004">{{en}} {{cite book|author=William Bright |title=Native American Placenames of the United States |url=http://books.google.com/books?id=5XfxzCm1qa4C&pg=PA281 |year=2004 |publisher=University of Oklahoma Press |isbn=978-0-8061-3598-4 |page=281}}</ref> die Vallei van Meksiko, sy bevolking, die ''Mexica'' en die omliggende gebiede, wat later ’n deel van die land Meksiko geword het. Dit word in die algemeen beskou as ’n toponiem vir die Vallei, wat die primêre etnoniem vir die Asteekse Driebond geword het.
Die amptelike naam van die land is saam met die regeringsvorm verander. Tydens twee geleenthede (1821–1823 en 1863–1867) het die land bekend gestaan as ''Imperio Mexicano'' ("Meksikaanse Keiserryk"). Al drie federale grondwette (van 1824, 1857 en 1917, die huidige) het die naam ''Estados Unidos Mexicanos'' ("Verenigde Meksikaanse State") gebruik. Met die grondwet van 1824 het die land ’n federale republiek met die amptelike name ''Nación Mexicana'' ("Meksikaanse Nasie") en ''Estados Unidos Mexicanos'' ("Verenigde Meksikaanse State") geword.<ref>{{es}} {{cite web|url=http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/12148085130100492976402/p0000001.htm#I_1_|title=Constitución federal de los Estados Unidos mexicanos (1824)|accessdate=
== Geskiedenis ==
Lyn 90:
[[Lêer:TenochtitlanModel.JPG|duimnael|links|’n Model van die [[Asteke|Asteekse]] hoofstad [[Tenochtitlan]] waar [[Meksikostad]] tans geleë is]]
[[Lêer:Mexico's Territorial Evolution.png|duimnael|Territoriale ontwikkeling van Meksiko sedert die Onafhanklikheid van 1821]]
Die eerste spore van menslike beskawing is in die Vallei van Meksiko gevind en is meer as 23 000 jaar oud. Eers is [[mielie]]s en [[Boontjie|bone]] gekweek en omstreeks
Komplekse kulture het tussen 900 en 300 v.C. ontwikkel en tussen 100 en 900 n.C. het die Meso-Amerikaanse beskawings soos die Asteke, Maya, Mixteke, Olmeke, Tlaxcalteke en Tolteke ontstaan. Tydens die vroeë post-klassieke tydperk het die Tolteke Sentraal-Meksiko en die Mixteke [[Oaxaca]] oorheers, en die laagland as Maya-gebied het belangrikste sentrums in [[Calakmul]], [[Chichén Itzá]], [[Mayapán]], [[Palenque]] en [[Uxmal]] gehad. Omstreeks 1500 het die Asteke in die gebied van die huidige Meksiko geheers.
Lyn 98:
=== Die Spaanse koloniale bewind ===
: ''Hoofartikel: [[Nieu-Spanje]].''
[[Lêer:Viceroyalty of the New Spain 1800 (without Philippines).png|duimnael|links|Kaart van Nieu-Spanje in 1800, sonder die Filippyne]]
[[Lêer:Viceroyalty of the New Spain 1819 (without Philippines).png|duimnael|Kaart van Nieu-Spanje in 1819, sonder die Filippyne]]
Met die ontdekking van die Amerikas deur [[Christophorus Columbus]] op 12 Oktober 1492 het die Europese verowering van die twee kontinente begin. Tussen 1517 en 1518 het die eerste Spaanse ekspedisies onder Francisco Hernández de Córdoba en Juan de Grijalva die Yucatan-skiereiland bereik. Die "nuutontdekte" beskawings en die rykdom aan [[goud]]voorwerpe het die ''tierra firme'', die vasteland, vir die [[Spanjaarde]] aanloklik gemaak.
Tussen 1519 en 1521 het [[Hernán Cortés]] die Asteekse Ryk met behulp van talle inheemse bondgenote vernietig, die gebied vir [[Spanje]] verower en Nieu-Spanje gestig. Gelyktydig het Francisco de Montejo die [[Spaanse verowering van Yucatan|Yucatan-skiereiland]] en Pedro de Alvarado vir Guatemala verower en die laaste Maya-stede vernietig. Die kolonie was weens sy goud- en [[silwer]]rykdom onder die belangrikste oorsese besittings van Spanje. Oor die volgende drie eeue heen het die Spanjaarde en hul sendelinge die [[Rooms-Katolieke Kerk]] en die Spaanse taal in Meksiko gevestig.
Lyn 135:
Op 23 September 1931 het Meksiko by die [[Volkebond]] aangesluit, wat op 20 April 1946 weer ontbind is. Met die uitbreek van [[fascisme]] in Europa het Meksiko as ’n belangrike land van ballingskap gedien. In die [[Spaanse Burgeroorlog]] het die land saam met Frankryk, die [[Sowjetunie]] en die Verenigde State die Republikeine teen die Nasionaliste onder [[Francisco Franco]], [[Italië]], [[Nazi-Duitsland]] en [[Portugal]] ondersteun. Die regering het op 19 Maart 1938 as die enigste van 17 lede van die Volkebond teen die aansluiting van [[Oostenryk]] by Nazi-Duitsland protes aangeteken. Meksiko het daarop gewys dat die Duitse optrede ’n bedreiging vir die wêreldvrede sou inhou indien laasgenoemde sy verpligtinge uit die Volkebond nie sou nakom nie en die [[internasionale reg]] nie sou eerbiedig nie. Hiervoor is die naam van die Aartshertog-Karel-plein in [[Wene]] op 20 Junie 1956 ná ''Meksikoplein'' gewysig.
Tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] het Meksiko van 1939 tot 1941 neutraal gebly en eers op 22 Mei 1942 oorlog teen Nazi-Duitsland, Italië en [[Japan]] verklaar, nadat Duitse duikbote die twee olietenkers ''Potrero del Llano'' en ''Faja de Oro'' vernietig het. Ná die einde van die Tweede Wêreldoorlog het Meksiko op 7 November 1945 ’n stigterslid van die [[Verenigde Nasies]],<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.un.org/en/
[[Lêer:Nafta.jpg|duimnael|links|Ondertekening van die NAFTA-verdrag in Oktober 1992 (v.l.n.r., agter): president Carlos Salinas de Gortari (Meksiko), president [[George H.W. Bush]] (Verenigde State) en eerste minister Brian Mulroney (Kanada); voor: Jaime Serra Puche (Meksiko), Carla Hills (Verenigde State) en Michael Wilson (Kanada)]]
Tydens die [[Koue Oorlog]] het Meksiko te danke aan sy handelsbetrekkinge met die Verenigde State ekonomiese groei ervaar (''Meksikaanse wonder'') en as die gasheer van die [[Olimpiese Somerspele 1968]], die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1970]] en die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1986]] opgetree. Op 19 September 1985 is Meksikostad deur ’n [[aardbewing]] getref, wat dele van die hoofstad vernietig het, en waarin meer as 10 000 mense die lewe gelaat het. In November 1993 het die land by [[APEC]] aangesluit.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.apec.org/About-Us/About-APEC/Member-Economies.aspx|title=Member Economies|publisher=[[APEC]]|accessdate=
[[Lêer:Mexican States with mafia conflicts.png|duimnael|Uitbreiding van die [[dwelmoorlog in Meksiko]]]]
Sedert die 1990's word die land deur ’n [[Dwelmoorlog in Meksiko|dwelmoorlog]] geskud, wat amptelik op 11 Desember 2006 met ''Operasie Michoacan'' van die Regering teen die [[Dwelmmiddel|dwelm]][[kartel]]le begin het.<ref>{{en}} {{cite news | first=Ioan | last=Grillo | coauthors= |authorlink= | title=Mexico cracks down on violence | date=11 Desember 2006 | url =http://www.seattlepi.com/national/
== Geografie ==
Lyn 558:
Die president word vir een sesjaartermyn, die ''sexenio'' verkies. ’n Herverkiesing is volgens die grondwet verbode. ’n Voortydige einde van die ampstermyn is nie moontlik nie en tree net by die afsterwe van die president in werking.
Die president kombineer ’n baie hoë gesag. Hy het die inisiatiefreg in die wetgewende proses en die vetoreg by die wetgewende inisiatiewe van die kongres. Verder is hy die opperbevelvoerder van die Meksikaanse weermag, benoem die hoogste range, ’n aantal staatsamptenare en die Prokureur-generaal. Met die goedkeuring van die kongres en die ministersraad kan die Meksikaanse president
=== Wetgewende gesag ===
Lyn 588:
Meksiko se buitelandse beleid word deur die president se politiek gekenmerk<ref name="CPEUM89">{{es}} {{cite web| author=Politieke Grondwet van die Verenigde State van Meksiko | title=Artikel 89, Seksie 10 | date=5 Februarie 1917 | publisher=Kamer van Afgevaardigdes | url=http://www.cddhcu.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/1.pdf | accessdate=28 Maart 2009 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070825041639/http://www.cddhcu.gob.mx/LeyesBiblio/pdf/1.pdf |archivedate = 25 Augustus 2007}}</ref> en deur die ministerie van buitelandse sake bestuur.<ref name="SRE">{{es}} {{cite web| author=Interne Reëls van die Ministerie van Buitelandse Sake | title=Artikel 2, Seksie | date=10 Augustus 2001 | publisher=Ministerie van Buitelandse Sake | url=http://www.sre.gob.mx/acerca/marco_normativo/reglamento.htm | accessdate=28 Maart 2009 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20080611012801/http://www.sre.gob.mx/acerca/marco_normativo/reglamento.htm |archivedate=11 Junie 2008}}</ref> Die beginsels van die buitelandse beleid word grondwetlik erken in artikel 89, seksie 10, insluitend: respek vir die internasionale reg en wetlike gelykheid van nasies, hul soewereiniteit en onafhanklikheid, nie-inmenging in die huishoudelike sake van ander lande, vreedsame oplossing van konflikte, en die bevordering van die gesamentlike veiligheid deur aktiewe deelname in internasionale organisasies.<ref name="CPEUM89" /> Sedert die 1930's het die ''Estrada''-doktrine gedien as ’n belangrike aanvulling tot hierdie beginsels.<ref>{{de}} {{cite book|last=Stüwe|first=Klaus|coauthors=Stefan Rinke|title=Die politischen Systeme in Nord- und Lateinamerika. Eine Einführung.|publisher=VS Verlag für Sozialwissenschaften|location=Wiesbaden|year=2008|isbn=978-3-531-14252-4|pages=410}}</ref><ref name=estradadoctrine>{{es}} {{cite web| last=Palacios Treviño | first=Jorge | title=La Doctrina Estrada y el Principio de la No-Intervención | url=http://www.diplomaticosescritores.org/obras/DOCTRINAESTRADA.pdf | accessdate=4 April 2009}}</ref>
Meksiko is een van die stigterslede van verskeie internasionale organisasies, veral die Verenigde Nasies, die Organisasie van Amerikaanse Lande, die Organisasie van Ibero-Amerikaanse Lande,<ref>{{es}} {{cite web| author=Organisasie van Ibero-Amerikaanse Lande | title=Members | publisher=Organisasie van Ibero-Amerikaanse Lande | url=http://www.oei.es/acercaoei.htm | accessdate=8 Januarie 2016}}</ref> die OPANAL<ref>{{
Meksiko word as streeksmoondheid beskou,<ref name="regionalpower">{{en}} {{cite web|title=Japan's Regional Diplomacy, Latin America and the Caribbean|publisher=Ministry of Foreign Affairs of Japan|url=http://www.mofa.go.jp/policy/other/bluebook/2006/05.pdf|format=PDF|accessdate=
Sedert die onafhanklikheidsoorlog is die verhoudings van Meksiko hoofsaaklik gefokus op die Verenigde State van Amerika, sy noordelike buurland, grootste handelsvennoot,<ref>{{en}} {{cite web| title=Bilateral Trade | year=2006 | publisher=Embassy of the U.S. in Mexico | url=http://usembassy-mexico.gov/eng/eataglance_trade.html | archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20090827020501/http://usembassy-mexico.gov/eng/eataglance_trade.html | archivedate=27 Augustus 2009 | accessdate=28 Maart 2009}}</ref> en die mees kragtige akteur in die westelike hemisfeer en wêreld-sake.<ref>{{en}} {{cite web| author=Kim Richard Nossal | title=Lonely Superpower or Unapologetic Hyperpower? Analyzing American Power in the Post-Cold War Era | date=29 Junie – 2 Julie 1999 | publisher=Queen's University | url=http://post.queensu.ca/~nossalk/papers/hyperpower.htm | accessdate=28 Maart 2009}}</ref> Meksiko het die Kubaanse regering sedert hul stigting in die vroeë 1960's,<ref name="keller">{{en}} {{cite web| author=Renata Keller | title=Capitalizing on Castro: Mexico's Foreign Relations with Cuba, 1959–1969 | year=2009 | publisher=Latin American Network Information Center | url=http://lanic.utexas.edu/project/etext/llilas/ilassa/2009/keller.pdf | archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20110513114515/http://lanic.utexas.edu/project/etext/llilas/ilassa/2009/keller.pdf | archivedate=13 Mei 2011 | accessdate=28 Maart 2009}}</ref> die Sandinistiese rewolusie in Nicaragua in die laat 1970's,<ref name="salaverry">{{en}} {{cite web| author=Salaverry, Jorge | title=Evolution of Mexican Foreign Policy | date=11 Maart 1988 | publisher=The Heritage Foundation | url=http://www.heritage.org/research/reports/1988/03/evolution-of-mexican-foreign-policy | accessdate=
== Ekonomie ==
Lyn 622:
{{legend|#280b0b|>6,1%}}
{{col-end}}]]
Meksiko beskik oor een van die grootste ekonomieë ter wêreld en word as ’n plaaslike asook ’n midde-mag<!--korrek vertaal?--> beskou. Daarbenewens het Meksiko in 1994 die eerste van twee Latyns-Amerikaanse lidlande van die OESO, nog vóór [[Chili]], geword en is volgens die Wêreldbank ’n gevestigde nuut-geïndustrialiseerde land met bo-middelklas-inkomste<ref name="wb-upper-middle">{{en}} {{cite web |url=
Meksiko se vernaamste handelsvennote volgens uitvoer sluit in (2013): die Verenigde State (78,5%), Kanada (2,9%), Spanje (2,4%), die [[Volksrepubliek van Sjina]] (1,5%), [[Duitsland]] (1,3%) en [[Colombia]] (1,2%). Die ses vernaamste handelsvennote volgens invoer is (2013): die Verenigde State (49,4%), die Volksrepubliek van Sjina (15,8%), [[Japan]] (4,8%), Duitsland (3,7%), [[Suid-Korea]] (3,4%) en Kanada (2,7%).
Volgens die Amerikaanse multinasionale beleggingsbank [[Goldman Sachs]] word Meksiko geprojekteer as die wêreld se vyfde grootste ekonomie teen 2050.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://thecatalist.org/2010/03/mexico-2050-the-world%C2%B4s-fifth-largest-economy/|title=Mexico 2050: The World´s Fifth Largest Economy|publisher=The Catalist|date=17 Maart 2010|accessdate=
=== Hulpbronne en produserende bedryf ===
Lyn 637:
=== Toerismebedryf ===
Volgens die Wêreldtoerismeorganisasie is Meksiko een van die mees besoekte lande ter wêreld en die tweede mees besoekte land in die Amerikas na die Verenigde State. Die belangrikste plekke, wat deur toeriste besoek is, sluit in die Meso-Amerikaanse ruïnes, kulturele feeste, koloniale stede, natuurreservate en kusstede. Meksiko het die 23ste hoogste inkomste van toerisme in die wêreld en die hoogste een in Latyns-Amerika.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://unwto.org/facts/eng/pdf/indicators/Top%20Spenders.pdf |title=UNWTO Archive | World Tourism Organization UNWTO |publisher=Unwto.org |accessdate=8 Januarie 2016}}</ref> Die meeste toeriste, wat Meksiko besoek, kom veral uit die Verenigde State en Kanada, gevolg deur Europa en Asië asook ’n kleiner aantal uit Latyns-Amerika.<ref>{{es}} {{cite web| url=http://www.sectur.gob.mx/wb/sectur/sect_Estadisticas_del_Sector|title = Turismo de internación 2001–2005, Visitantes internacionales hacia México | publisher = Secretaría de Turismo (SECTUR)|author=SECTUR|accessdate=8 Januarie 2016|year=2006|archiveurl = http://web.archive.org/web/20080610233248/http://www.sectur.gob.mx/wb/sectur/sect_Estadisticas_del_Sector |archivedate = 10 Junie 2008}} bl. 5</ref> Meksiko staan bekend as een van die belangrikste toeristebestemmings ter wêreld met stede soos Acapulco de Juárez en Cancún. Dié land beheer met
<div align=center>
Lyn 732:
=== Oorsig ===
[[Lêer:Mexico-demography.png|duimnael|Meksiko se bevolkingsgroei (1961–2003)]]
Volgens die laaste sensusopname van 2010,<ref>{{es}} {{cite web|title=Censo de Población y Vivienda 2010 |url=http://www3.inegi.org.mx/sistemas/TabuladosBasicos/Default.aspx?c=27302&s=est |publisher=Inegi.org.mx |accessdate=
=== Bevolking ===
[[Lêer:Mexico estados densidad.svg|duimnael|Meksikaanse deelstate volgens bevolkingsdigtheid]]
Die Meksikaanse bevolking bestaan uit 65
Die totale inheemse bevolking van Meksiko maak sowat 15,7 miljoen mense uit. Die grootste inheemse etniese groep is die Nahua, die nasate van die Asteekse bevolking, met sowat 2,5 miljoen mense. Tweede op die lys is die Maya, met sowat 1,5 miljoen mense. Die Mixteke en Zapoteke is volke wat beide omtrent 750 000 groot is. Die deelstate met die grootste inheemse bevolking is Yucatán met 59
Die oorgrote meerderheid van die Meksikaanse bevolking word as ''Mestizo's'' geklassifikeer. Dit beteken dat hulle hulself nie as deel van die inheemse of deel van die Europese bevolking beskou nie, maar as nakomelinge van gemengde herkoms.
Lyn 748:
Die [[amptelike taal]] wat deur die regering gebruik word is ''[[de facto]]'' Spaans, terwyl in die huidige Meksikaanse grondwet van 1917 geen amptelike taal vir die federale vlak vasgelê is nie. Volgens die grondwet vorm Spaans saam met Mayathan, Nahuatl en 65 ander inheemse tale Meksiko se landstale.<ref>{{es}} {{cite journal|author=INALI [Instituto Nacional de Lenguas Indígenas] |authorformat=scap|authorlink=Instituto Nacional de Lenguas Indígenas |date=14 Januarie 2008 |title=Catálogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas |url=http://www.inali.gob.mx/pdf/CLIN_completo.pdf |format=PDF |journal=Diario Oficial de la Federación |location=Meksikostad |publisher=Regering van Meksiko, Ministerie van Binnelandse Sake |volume=652 |issue=9 |pages=22–78 (eerste afdeling), 1–96 (tweede afdeling), 1–112 (derde afdeling) |oclc=46461036}}</ref>
Meksiko is die grootste Spaanssprekende land ter wêreld met omtrent ’n derde van alle moedertaalsprekers van Spaans;<ref>{{en}} {{cite web|title=Spanish Language History| publisher=Today Translations|url=http://www.todaytranslations.com/index.asp-Q-Page-E-Spanish-Language-History--13053095|archiveurl=http://wayback.archive.org/web/20050417234656/http://www.todaytranslations.com/index.asp-Q-Page-E-Spanish-Language-History--13053095|archivedate=17 April 2005|accessdate=1 Oktober 2007}}</ref><ref>{{es}} {{cite web|title=Título Primero, Capítulo I, De las garantías individuales|work=Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos
Omtrent 5,4
=== Godsdiens ===
[[Lêer:1531 Nuestra Señora de Guadalupe anagoria.jpg|duimnael|upright|Onse liewe vrou van Guadalupe, die beskermheilige van Meksiko]]
Die belangrikste godsdiensgroep en denominasie is die Rooms-Katolieke Kerk met sowat 93 miljoen (83
Meksiko het die derde grootste Christelike bevolking (107 miljoen) ter wêreld ná die Verenigde State en Brasilië, asook met 92 924 489 lidmate<ref name="2010-census" /> die tweede grootste Rooms-Katolieke bevolking ná Brasilië.<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.adherents.com/largecom/com_romcath.html |title=The Largest Catholic Communities |accessdate=
Volgens die sensus van 2010 bly 67 476 [[Jode]], 18 185 aanhangers van die Oosterse godsdienste soos [[Boeddhisme|Boeddhiste]] en 300 [[Islam|Moslems]] in Meksiko.<ref name="2010-census" />
Lyn 768:
=== Literatuur ===
[[Lêer:Octavio Paz - 1988 Malmö.jpg|duimnael|upright|Die Meksikaanse digter [[Octavio Paz]], [[Nobelprys vir Letterkunde]]-wenner in 1990]]
Die Meksikaanse literatuur is die Spaans-talige literatuur van Meksiko en behoort tot die Spaans-Amerikaanse literatuur. Dit is een van die mees omvattende, bekende en nie net sedert die toekenning van die Nobelprys aan Octavio Paz in 1990 internasionaal mees bekende Latyns-Amerikaanse literature. Teen die agtergrond van Meksiko se uiterste sosiale diversiteit is dit gekenmerk deur talle filosofiese en kulturele strydpunte,
Die literatuur in Meksiko het sy oorsprong in die literatuur van die inheemse nedersettings van Meso-Amerika. Die mees bekende Voor-Spaanse digter is Nezahualcóyotl. Die moderne Meksikaanse literatuur is beïnvloed deur die konsepte van die Spaanse koloniasie van Meso-Amerika. Uitstaande koloniale skrywers en digters sluit in Juan Ruiz de Alarcón en Juana Ines de la Cruz.
Lyn 779:
Die kuns van Meksiko word gekenmerk deur voor-Colombiaanse tradisies en die invloed van die Spaanse veroweraars. Hoewel die Spanjaarde gewelddadig met die hoë verteenwoordigers van die Indiese mag gebreek het, het ’n sterk verwysing na die voor-koloniale kuns behoue gebly. Daarbenewens het in Meksikostad onder die regering van die visekoning gemaskerde parades plaasgevind, wat die herinnering aan die Asteekse dinastie sou handhaaf.<ref>{{de}} {{cite book|publisher=Staatliche Mussen zu Berlin Ethnologisches Museum|title=Koloniale Kunst aus Lateinamerika – Prozesse gegenseitiger Aneignung|location=Berlin|isbn=3-88609-510-X|pages=15}}</ref> Die tradisionele kunsvorme is sodoende met nuwe ontwerpe verbind. Byvoorbeeld het veerbeelde met Maria-voorstellings ontstaan, wat na die Christelike geloof verwys het wat deur die Spanjaarde ingevoer is.<ref>{{de}} {{cite book|publisher=Staatliche Mussen zu Berlin Ethnologisches Museum|title=Koloniale Kunst aus Lateinamerika – Prozesse gegenseitiger Aneignung|location=Berlin|isbn=3-88609-510-X|pages=46}}</ref> Die hele veerkuns, wat alvorens net tot die adelikes beperk was, het ’n Christelike herinterpretasie beleef en is byvoorbeeld gebruik vir Biskopkappies en altaardoeke, waarby die tradisionele Asteekse kleurbetekenis bewaar gebly het. Tot in die 19de eeu was Pátzcuaro ’n sentrum van die veerverwerking met beduidende kunshandwerklike fasiliteite. Nog ’n gebied van die beeldvorming met tradisionele grondslae was kaarte en genealogiese voorstellings. Daarby is elemente van Europese kartografie saam met Meksikaanse glyfe gebruik.<ref>{{de}} {{cite book|publisher=Staatliche Mussen zu Berlin Ethnologisches Museum|title=Koloniale Kunst aus Lateinamerika – Prozesse gegenseitiger Aneignung|location=Berlin|isbn=3-88609-510-X|pages=47–49}}</ref>
Tydens die 19de eeu het Europese kunstenaars na Meksiko gereis en die land in sy diversiteit tentoongestel. Die belangrikste hiervan was waarskynlik Johann Moritz Rugendas, wie landskappe, genre-tonele en studies van die natuur en die bevolking gemaak het.<ref>{{de}} {{cite book|publisher=Staatliche Mussen zu Berlin Ethnologisches Museum|title=Koloniale Kunst aus Lateinamerika – Prozesse gegenseitiger Aneignung|location=Berlin|isbn=3-88609-510-X|pages=54}}</ref> Die Meksikaanse kuns het ná die Meksikaanse Rewolusie ’n bloeitydperk beleef. Kunstenaars soos David Alfaro Siqueiros, José Clemente Orozco en Juan O'Gorman was deur hul werk betrokke by die Meksikaanse Rewolusie en sosiale kwessies, sowel as die Meksikaanse geskiedenis tot by die voor-Colombiaanse tydperk. Die bekendste Meksikaanse kunstenaars is [[Diego Rivera]] en [[Frida Kahlo]]. Diego Rivera het saam met andere die Muralisme gestig,
=== Musiek ===
Lyn 786:
Populêre musiek in Meksiko bestaan uit ’n wye verskeidenheid van musikale style en genres. Dit het sy oorsprong in die voor-Colombiaanse en Europese, veral Spaanse, kultuur. Die belangrikste style is die Meksikaanse Son en die Corrido, wat beide reeds in die 18de eeu ontstaan het. Elemente van die Corrido kan ook in die Narcocorrido gevind word, wat sedert die begin van die 21ste eeu die tipiese Meksikaanse volksmusiek verpersoonlik. Die Ranchera het tydens die Meksikaanse Rewolusie in die vroeë 20ste eeu ontstaan en vind sy manifestasie as Norteña in die noorde van Meksiko. In die 1920's is die oorspronklik Kubaanse dansstyle Bolero en Danzon verder ontwikkel tot onafhanklike vorme. Agustin Lara, ’n skepper van die Meksikaanse bolero, het ook die klankbaan vir die eerste Meksikaanse klankfilm "Santa" (1932) gekomponeer. Wêreldbekende volksliedjies sluit in: ''Bésame mucho'' (Bolero), ''Cielito lindo'' (Ranchera), ''El Rey'' (Ranchera), ''Granada'' (Bolero), ''La Bamba'' (Volkslied), ''La Cucaracha'' (Corrido), ''Las mañanitas'' (Volkslied), ''México Lindo y Querido'' (Ranchera), ''Solamente una vez'' (Bolero) en ''Somos Novios'' (Bolero).
’n Musiekgroep wat die verskillende style van tradisionele musiek speel, word Mariachi genoem. Die Mariachi-musiek is in 2011 deur
Die vader van die Meksikaanse rockmusiek (''rock nacional'') is Carlos Santana, wie die Latynse rock in die 1960's geskep het. Ander bekende popmusikante sluit in: Maná, Luis Miguel, Alejandro Fernandez, Thalia, Marco Antonio Solis, Pepe Aguilar, Paulina Rubio, Angelica Maria, Alejandra Guzmán, Gloria Trevi en Cristian Castro.
Lyn 795:
[[Lêer:Carnitas.jpg|duimnael|links|Tacos met carnitas-vulling]]
[[Lêer:Hot chocolate.jpg|duimnael|[[Sjokolade]] is ’n oorspronlik Meksikaanse drank en was ’n belangrike deel in die Asteekse kookkuns]]
Die Meksikaanse kookkuns word gekenmerk deur
Die belangrikste maaltyd van die dag is middagete, dienooreenkomstig is die middagete-pouse lank binne ’n gewone werksdag. Die aandete is dan slegs ’n klein happie soos vrugte, tacos of iets soortgelyks. In ’n warm, tropiese land met ’n welige plantegroei speel vars vrugte en sekere groente ’n dominante rol.
Lyn 812:
[[Lêer:Azteca entrance.jpg|duimnael|Die Estadio Azteca is die sesde grootste stadion en derde grootste sokkerstadion ter wêreld]]
Sokker is die gewildste sport in Meksiko en is op klubvlak in ’n nasionale ligastelsel georganiseer. Die topsokkerliga is die [[Meksikaanse Primera División|Primera División]], wat in 1943 gestig is. Tans speel 18 spanne daarin, die kampioen word in
[[Lêer:Estadio de beisbol en Monterrey.jpg|duimnael|links|Die Bofbal-stadion in Monterrey, tuisveld van die Monterrey Sultans]]
Bofbal in Meksiko het in die 1940's ontstaan. Die topbofballiga is die Liga Mexicana de Béisbol, wat in 1925 gestig is en die hoogste klassifikasie vir die Major League Baseball het, en word beskou as een van die beste ligas ter wêreld. Tans neem 16 spanne daaraan deel, die kampioenspan is Diablos Rojos del México uit Meksikostad. Sowat 100 spelers het daarin geslaag om in die Amerikaanse-Kanadese Major League Baseball te speel, waaronder Fernando Valenzuela, Vinny Castilla en Aurelio Rodríguez. Die nasionale span het vier bronsmedaljes by die Pan-Amerikaanse Spele gewen.
Die topbasketballiga in Meksiko is die Liga Nacional de Baloncesto Profesional, wat in 2000 gestig is en tans uit 24 spanne bestaan. Boks is nog
[[Lêer:Nigel Mansell 1991 USA.jpg|duimnael|Nigel Mansell het in 1987 en 1992 die Grand Prix van Meksiko gewen]]▼
▲Die topbasketballiga in Meksiko is die Liga Nacional de Baloncesto Profesional, wat in 2000 gestig is en tans uit 24 spanne bestaan. Boks is nog 'n gewilde en suksesvolle sport en Meksikaanse boksers het reeds wêreldkampioenskappe en Olimpiese medaljes gewen. Daar bestaan tradisioneel 'n besonderse wedywering met boksers uit [[Puerto Rico]].<ref>{{en}} {{cite web|url=http://articles.latimes.com/2008/jul/15/sports/sp-prmex15|author=Kevin Baxter|title=This rivalry packs real punch – When boxers from Mexico and Puerto Rico face each other, winning for their homeland is key|publisher=LA Times|date=15 Julie 2008|accessdate=8 Januarie 2016}}</ref>
▲[[Lêer:Nigel Mansell 1991 USA.jpg|duimnael|Nigel Mansell het in 1987 en 1992 die [[Meksikaanse Grand Prix]] op die [[Autódromo Hermanos Rodríguez]]
Vanaf 1962 tot 1970 en vanaf 1986 tot 1992 het die [[Formule Een]] [[Meksikaanse Grand Prix
[[Lêer:1968 Mexico emblem.svg|duimnael|links|Kenteken van die [[Olimpiese Somerspele 1968]]]]
Meksiko het die [[Olimpiese Somerspele 1968]] in Meksikostad aangebied, sover die enigste Latyns-Amerikaanse gasheerland, en die spele
== Bekende Meksikane ==
Lyn 905:
| Suid = [[Stille Oseaan]]
| Suidwes = {{vlagikoon|Frankryk}} [[Clipperton]] • [[Stille Oseaan]]
| Wes = {{vlagland|Hawaii}} • [[Stille Oseaan]]
| Noordwes = [[Stille Oseaan]]
}}
| |||