Hadj: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Lyn 1:
[[
[[
Die '''hadj''' (soms gespel '''gadj'''; [[Arabies]]: الحجّ) is ’n jaarlikse [[Islam]]itiese pelgrimstog, of bedevaart, na [[Mekka]] wat elke [[Moslem]] wat fisiek en finansieel daartoe in staat is, minstens een keer in sy of haar leeftyd moet onderneem.<ref name=Marshall86>{{cite book |last=Long |first=Matthew |title=Islamic Beliefs, Practices, and Cultures |url=https://books.google.com/books?id=H_m14NlQQMYC&pg=PA86 |accessdate=2 September 2014 |year=2011 |publisher=Marshall Cavendish Corporation |isbn=978-0-7614-7926-0 |page=86}}</ref><ref>{{cite book |last=Nigosian |first=S. A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA110|year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=[[Indiana]] |isbn= 0-253-21627-3 |page=110}}</ref><ref>[http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/traditions/islam Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs - Islam] Sien "Islamic Practices"</ref> Dit is een van die [[Vyf Pilare van die Islam]].
Die hadj is een van die grootste jaarlikse byeenkomste van mense in die wêreld.<ref>{{cite book |last=Mosher |first=Lucinda |title=Praying: The Rituals of Faith |url=https://books.google.com/books?id=2b7fmfvpYZYC&pg=PA155 |access-date=18 September 2014 |year=2005 |publisher=Church Publishing, Inc. |isbn=9781596270169 |page=155}}</ref> Dit is ’n demonstrasie van die solidariteit van Moslems en hul aanbidding van een God ([[Allah]]).<ref name=Nigosian111>{{cite book |last=Nigosian |first=S. A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA111|year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=[[Indiana]] |isbn= 0-253-21627-3 |page=111}}</ref><ref>{{cite book |last=Hooker |first=M. B. |title=Indonesian Syariah: Defining a National School of Islamic Law |url=https://books.google.com/books?id=-a1k57q6GmwC&pg=PT252 |accessdate=6 Oktober 2014 |year=2008 |publisher=Institute of Southeast Asian Studies |isbn=9789812308023 |page=228}}</ref>
Die bedevaart vind plaas van die 8ste tot die 12de (of soms 13de)<ref>{{cite web|url=http://www.hajjpracticalities.heliohost.org/sixdayshajj/13th_of_zil_hajj.html|title=13th of Zil Hajj|work=heliohost.org}}</ref> Dhu'l Hidjdja, die laaste maand van die [[Islamitiese kalender]]. Omdat dit ’n maankalender is in teenstelling met die [[Gregoriaanse kalender]], ’n sonkalender, is die Islamitiese jaar sowat 11 dae korter as ’n Gregoriaanse jaar, en daarom verskil die Gregoriaanse datum van die hadj van jaar tot jaar. [[Ihram]] is die naam van die spesiale spirituele toestand waarin pelgrims twee wit stukke naatlose materiaal dra en hulle van sekere dade weerhou.<ref name=Nigosian111/><ref name=EB-ihram>{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/282481/ihram |title=ihram |date=2014 |work= Encyclopædia Britannica |accessdate=6 Oktober 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.hajj.org.au/index.php?option=com_content&task=view&id=29&Itemid=53 |title=Ihram - Summary |work=Hajj Portal |accessdate=20 November 2013}}</ref>
Lyn 12:
Pelgrims besoek Mekka ook ander tye van die jaar om dié rituele uit te voer. Dit word soms [[oemra]], of ’n "mindere pelgrimstog", genoem. Hulle moet egter steeds die hadj onderneem as hulle kan.
== Geskiedenis ==
Die huidige patroon van die hadj is deur Mohammed gevestig.<ref name=EB>{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/252050/hajj |title=Hajj |date=2014 |work= Encyclopædia Britannica |accessdate=12 Augustus 2014}}</ref> Volgens die [[Koran]] kan elemente daarvan teruggespoor word na die tyd van Abraham, omstreeks [[2000 v.C.]] Die Islamitiese tradisie vertel God het Abraham beveel om sy vrou [[Hagar in Islam|Hagar]] en seun [[Ismael in Islam|Ismael]] alleen in die woestyn van antieke Mekka te los. Terwyl Hagar op soek was na water, het sy desperaat sewe keer tussen die twee heuwels Safa en Marwa gehardloop, maar niks gekry nie. Toe sy na Ismael terugkeer, het sy gesien ’n fontein het ontspring op die plek waar die baba se been aan die grond raak.<ref>{{cite book |last=Haykal |first=Muhammad Husayn |authorlink=Muhammad Husayn Haykal |title=The Life of Muhammad |publisher=The Other Press |url=https://books.google.com/books?id=fOyO-TSo5nEC&pg=29 |year=1994 |page=29 |isbn=9789839154177}}</ref>
Later het Abraham opdrag gekry om die Kaäba te bou (of herbou), wat hy met Ismael se hulp gedoen het, en om mense aan te spoor om ’n bedevaart daarheen te onderneem.<ref name=Peters4-7>{{cite book |last=Peters |first=F. E. |title= The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places|url= https://books.google.com/books?id=EK5MqskDYC0C&pg=PA4|year=1994 |publisher=Princeton University Press |location=[[New Jersey]] |isbn= 0-691-02120-1 |pages=4–7}}</ref> Die Koran verwys in verse 2:124-127 en 22:27-30 daarna:
Lyn 21:
{{cquote|''Verkondig die bedevaart aan die mense. Hulle sal te voet of op elke maer kameel oor lang afstande na u kom: sodat hulle van hulle voordeel mag getuig en die Naam van Allah gedurende die vasgestelde dae uitspreek oor die viervoetige vee waarvan Hy hulle voorsien het. Eet dan daarvan, en voed die behoeftiges, die armes. Laat hulle dan voldoen aan die nodige reinigingshandelinge, en laat hulle hul gelofte nakom en om die ou Huis gaan.''|Koran, Soera 22:27-29}}
[[
Daar word gesê die aartsengel [[Gabriël]] het die [[Swart Steen]] uit die hemel gebring om in die Kaäba te lê.<ref name=Peters4-7/>
In voor-Islamitiese Arabië is die Kaäba omring deur heidense afgode.<ref>{{cite book |last= Al Mubarakpuri |first= Safi ur Rahman |chapter=Religions of the Arabs |title=The Sealed Nectar: Biography of the Noble Prophet |chapter-url=https://books.google.com/books?id=r_80rJHIaOMC&pg=PA45|accessdate= 6
In die [[Middeleeue]] het pelgrims in die groot stede van [[Sirië]], [[Egipte]] en [[Irak]] byeengekom om in groepe en karavane van tienduisende na Mekka te reis,<ref>{{cite book |last=Peters |first=F. E. |title= The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places |publisher=Princeton University Press |url= https://books.google.com/books?id=EK5MqskDYC0C&pg=PA164|year=1994| page=164 |isbn=9780691026190}}</ref> dikwels onder staatsbeskerming.<ref name=Campo283>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&lpg=PP1&dq=isbn%3A1438126964&pg=PA283#v=onepage&q&f=false |publisher=Facts On File |year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=283}}</ref> Hadj-karavane, veral tydens die [[Mameluk|Mameluk-sultanaat]] en sy opvolger, die [[Ottomaanse Ryk]], is deur ’n militêre mag en dokters vergesel.<ref name="Singer141">{{Citation|first=Amy|last=Singer|title=Constructing Ottoman Beneficence: An Imperial Soup Kitchen in Jerusalem|url=https://books.google.com/books?id=zHBHBTNwBQoC&pg=PA141&dq=Amir+al+hajj+Ottoman&hl=en&sa=X&ei=-ruVVb73G4GbNszmgYgG&ved=0CEQQ6AEwBA#v=onepage&q=Amir%20al%20hajj%20Ottoman&f=false|publisher=SUNY Press|year=2002|isbn=9780791453513|page=141}}</ref><ref name="Philipp102-04">{{Citation|first=Thomas|last=Phillipp|title=The Mamluks in Egyptian Politics and Society|url=https://books.google.com/books?id=WoPF9T4ZiWsC&pg=PA102&dq=Amir+al+hajj&hl=en&sa=X&ei=3ruVVZSAN4mnNp_UgpAE&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=Amir%20hajj&f=false|publisher=Cambridge University Press|year=1998|isbn=9780521591157|pages=102–104}}</ref> Dit was om die karavane teen [[Bedoeïene]]-rowers en natuurlike terugslae te beskerm,<ref group="nota">Ibn Jubayr het geraamtes gesien van gelowiges wat op pad van dors omgekom het. In die 17de eeu het ’n groep Egiptiese pelgrims meer as 1 500 mense en 900 kamele verloor. In 1924 het sowat ’n vyfde van ’n Siriese groep pelgrims gesterf en twee jaar later het 12 000 mense vermoedelik tydens die reis gesterf. [''Islam in the World'' deur Malise Ruthven. Granta Publications, 2006. bl. 2. ISBN 1-86207-906-4.]</ref><ref name="Singer141"/><ref name="Philipp102-04"/> en om te verseker die pelgrims het alles wat hulle nodig het.<ref name="Singer141"/> Moslemreisigers soos die geograaf en digter Ibn Jubayr en die geleerde Ibn Battuta het gedetailleerde beskrywings van hadj-reise in die Middeleeue gegee.<ref>{{cite book |last=Peters |first=F. E. |title= The Hajj: The Muslim Pilgrimage to Mecca and the Holy Places|url= https://books.google.com/books?id=EK5MqskDYC0C&pg=PA71 |publisher=Princeton University Press |year=1994| page=71 |isbn=9780691026190}}</ref> Die karavane het gevestigde roetes soos die [[Koninklike Weg]] gevolg.
== Tyd van die hadj ==
Die datum van die hadj word bepaal deur die [[Islamitiese kalender]], wat op die maanjaar gebaseer is.<ref name=Harrison156>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA156 |accessdate=6 Oktober 2014|year=2001 |publisher=CABI |isbn=9780851994338 |page=156}}</ref><ref name=Reynolds33>{{cite book |last=Reynolds |first=Gabriel Said |authorlink= |title=The Emergence of Islam: Classical Traditions in Contemporary Perspective |url= https://books.google.com/books?id=HWfFX5XDjuIC&lpg=PT33&dq=Gregorian%20date%20of%20Hajj&pg=PT33#v=onepage&q=Gregorian%20date%20of%20Hajj&f=false |accessdate=15 November 2014 |year= 2012 |publisher=Fortress Press |isbn= 9781451408126 |page=33}}</ref> Die gebeure van die hadj vind elke jaar oor vyf dae plaas, wat begin op die 8ste en eindig op die 12de Dhu'l Hidjdja, die laaste maand van die Islamitiese kalender. Van dié vyf dae is die 9de bekend as die Dag van Arafat, en dit is die dag van die hadj. Omdat die Islamitiese kalender ’n maankalender is en die Gregoriaanse kalender ’n sonkalender, is die Islamitiese jaar sowat 11 dae korter as die Gregoriaanse jaar; daarom verskil die Gregoriaanse datum van die hadj van jaar tot jaar. Die bedevaart begin dus elke jaar 11 (soms 10) dae vroeër.<ref name=Reynolds33/><ref>{{cite book |editor1-first=Aziz |editor1-last=Sheikh |title=Caring for Muslim Patients |url=https://books.google.com/books?id=mgwiloFTrKwC&pg=PA95 |accessdate=15 November 2014 |year=2008 |publisher=Radcliffe Publishing |isbn=9781857758122 |page=95}}</ref> Die hadj kan twee keer in een Gregoriaanse jaar voorkom – dit gebeur elke 33 jaar (die laaste keer was in 2006).<ref name=Umm-al-Qura-Calendar>{{cite web |url=http://www.staff.science.uu.nl/~gent0113/islam/ummalqura_principal.htm |title=Principal Islamic Days of Observance according to Umm al-Qura Calendar |date=2014 |work=The Umm al-Qura Calendar of Saudi Arabia |accessdate=24 November 2014}}</ref> Die tabel hier onder toon die datums aan van die hadj die afgelope paar jaar (die datum verwys na 9 Dhu'l Hidjdja):
{| class="wikitable"
Line 37 ⟶ 36:
|}
== Rituele ==
[[
[[Fikh]] beskryf in besonderhede die manier waarop die hadj-rituele uitgevoer moet word en pelgrims volg gewoonlik handleidings en gidse om dit reg te doen.<ref name=Campo282>{{cite encyclopedia |editor=Juan E. Campo |encyclopedia=Encyclopedia of Islam |url=https://books.google.com/books?id=OZbyz_Hr-eIC&lpg=PP1&dq=isbn%3A1438126964&pg=PA282#v=onepage&q&f=false|publisher=Facts On File |year=2009 |isbn=978-0-8160-5454-1|page=282}}</ref> In die uitvoering van die rituele volg die pelgrims nie net die voorbeeld van Mohammed nie, maar vier hulle ook gebeure wat met Abraham verbind word.<ref name=Neusner178>{{cite book |last=Neusner |first=Jacob |title=World Religions in America: An Introduction |url=https://books.google.com/books?id=jRkRAQAAIAAJ&q=Hajj+muslims+commemorate+events+associate+Abraham&dq=Hajj+muslims+commemorate+events+associate+Abraham&hl=en&sa=X&ei=VpkyVO6QD4uSuQSbj4KIAw&redir_esc=y |accessdate=6 Oktober 2014 |year=2000 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=9780664258399 |page=178}}</ref>
=== Ihram ===
Wanneer die pelgrims die regte [[mikat]] of pelgrimsgrens bereik (afhangend van waar hulle kom), gaan hulle ’n gewyde toestand in. Dit behels die dra van twee wit naatlose stukke materiaal vir mans – met die een om die middel gebind en wat tot onder die knie afhang, en die ander om die linkerskouer gedrapeer en aan die regterkant vasgemaak; die dra van vroueklere wat voldoen aan die Islamitiese kode vir openbare drag, met die hande en gesig onbedek;<ref name=AtoZ/> reiniging; die verklaring van die voorneme om die pelgrimstog af te lê en hom- of haarself te weerhou van sekere dade.
Mans mag nie enige knope of gestikte klere dra nie. Sandale moet ook nie gestik wees nie, en die enkels en agterkant van die voete moet oop wees. Hulle mag nie enige reukmiddels aan die lyf of klere dra of hul naels, hare of baard knip nie. Eersgenoemde sluit gegeurde seep in. Geen seks, rokery of vloekery is toelaatbaar nie. Ander verbode handelinge sluit in die beskadiging van plante, die doodmaak van diere, ’n bakleiery, die aflê van ’n eed, huwelikbevestigings of die dra van wapens.<ref name=Nigosian111>{{cite book |last=Nigosian |first=S. A. |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA111|year=2004 |publisher=Indiana University Press |location=[[Indiana]] |isbn= 0-253-21627-3 |page=111}}</ref><ref name=EB-ihram/>
Vroue se gesig moet onbedek wees. ’n [[Boerka]] of [[nikab]] is verbode, maar ’n [[hijab]] en [[doepatta]] is verpligtend.<ref>{{cite web|url=http://islamqa.info/en/woman/36619|title=The Muslim Woman - Rulings that apply only to women during Hajj - islamqa.info|work=islamqa.info}}</ref> Hulle moet beskeie lyk en mag nie grimering of parfuum dra nie.
Die bedoeling van die ihram is dat alle pelgrims gelyk is voor God: daar is geen onderskeid tussen ryk en arm nie.<ref name=Neusner178/>
=== Tawaf en saj ===
[[
Die tawaf-ritueel behels dat sewe keer antikloksgewys om die Kaäba geloop word.<ref name=Marshall89>{{cite book |last=Long |first=Matthew |title=Islamic Beliefs, Practices, and Cultures |url=https://books.google.com/books?id=H_m14NlQQMYC&pg=PA89 |accessdate=2 September 2014 |year=2011 |publisher=Marshall Cavendish Corporation |isbn=978-0-7614-7926-0 |page=89}}</ref> Wanneer pelgrims by Al-Masdjid al-Haram aankom, voer hulle ’n eerste tawaf uit as deel van die verwelkomingseremonie.<ref name=Long16>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |url= http://books.google.com./books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA16 |year=1979 |publisher=SUNY Press |isbn= 0-87395-382-7 |page=16}}</ref> Tydens die tawaf sluit pelgrims ook Hateem in: ’n gebied noord van die Kaäba. Elke omsirkeling begin met die soen of aanraking van die Swart Steen (''al-Ḥajar al-Aswad'').<ref name=Long17>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |publisher=SUNY Press |year=1979 |url= http://books.google.com./books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA17 |page=17 |isbn=9780873953825}}</ref> Wanneer dit nie moontlik is nie weens die groot skare, kan daar met elke omsirkeling met die hand na die Swart Steen gewys word. Pelgrims mag nie eet nie, maar wel water drink om dehidrasie te voorkom. Mans word aangemoedig om die eerste drie omsirkelings vinnig af te lê en die laaste vier teen ’n meer gemaklike pas.<ref name=AtoZ>{{cite book | title=Hajj to Umrah: From A to Z | last = Mohamed | first= Mamdouh N. | year = 1996 | publisher=Amana Publications | isbn= 0-915957-54-X}}</ref><ref name=Long17/>
Nadat sewe keer om die Kaäba geloop is, volg twee gebede by die Plek van Abraham (''Maqām Ibrāhīm''), ’n plek in die [[moskee]] naby die Kaäba.<ref name=Long17/><ref name=Adelowo401>{{cite book | editor1-first=E. Dada |editor1-last=Adelowo |title=Perspectives in Religious Studies: Volume III |url=https://books.google.com/books?id=ma-QBAAAQBAJ&pg=PA401 |year=2014 |publisher=HEBN Publishers Plc |location=Ibadan |isbn=9789780814472 |page=401}}</ref> Die gebede kan egter, weer eens vanweë die groot skare, elders in die moskee plaasvind. Ná die gebede drink pelgrims water uit die Zamzam-put, wat oral in die moskee beskikbaar is.<ref>{{cite news |title=Pilgrims complain of Zamzam water shortage in Makkah|url=http://www.arabnews.com/news/597946 |accessdate=7 September 2014|newspaper=Arab News |date=7 Julie 2014}}</ref>
Hoewel die omsirkeling van die Kaäba tradisioneel op die grondverdieping plaasvind, kan dit ook op die eerste verdieping of die dak van die moskee gedoen word weens die skares.
Line 61 ⟶ 60:
<gallery widths="200px" heights="200px">
</gallery>
=== Eerste dag van die hadj: 8 Dhu'l Hidjdja ===
[[
Op 8 Dhu'l Hidjdja word die pelgrims aan hul pligte herinner. Hulle gaan die gewyde toestand ihram binne nadat hulle reinigingsrituele ondergaan en die ihram-klere aangetrek het. Dit moet gebeur voordat hulle die mikat betree.
Die beperkings van ihram begin nou. Pelgrims moet vergeet van studies, besigheid en verhoudings, en op God fokus.
;Mina
[[
[[
Ná die oggendgebed op 8 Dhu'l Hidjdja beweeg die pelgrims na Mina, waar hulle die hele dag deurbring en noen-, namiddag-, aand- en naggebede doen.<ref name=Adelowo403>{{cite book | editor1-first=E. Dada |editor1-last=Adelowo |title=Perspectives in Religious Studies: Volume III |url=https://books.google.com/books?id=ma-QBAAAQBAJ&pg=PA403 |year=2014 |publisher=HEBN Publishers Plc |location=Ibadan |isbn=9789780814472 |page=403}}</ref> Die volgende dag verlaat hulle Mina ná die oggendgebed en beweeg na Arafat.
=== Tweede dag: 9 Dhu'l Hidjdja ===
Dié dag is die Dag van Arafat; dit is die heiligste dag in die Islam en bekend as die Dag van die Hadj.<ref name="v3502133">{{cite web|url=http://www.voanews.com/a/muslims-mark-most-important-day-of-hajj-in-saudi-arabia/3502133.html|title=Muslims Mark Most Important Day of Hajj in Saudi Arabia|first=Cecily|last=Hilleary|publisher=}}</ref> Dit is sowat 70 dae ná die einde van die maand [[Ramadan]] en ’n dag voor die heilige fees [[Eid-oel-Adha]].<ref>{{cite news|last1=DAVID BENTLEY|title=Eid al-Adha 2016 - What is the Day of Arafah before the Eid celebrations and why is it so important?|url=http://www.birminghammail.co.uk/whats-on/whats-on-news/eid-al-adha-2016-what-11862345|accessdate=11 September 2016|publisher=birminghammail.co.uk}}</ref> Moslems glo ’n deel van die Koran se inhoud wat aangekondig het die godsdiens van Islam is vervolmaak, is op dié dag onthul.
Line 85 ⟶ 83:
;Moezdalifa
[[
Pelgrims moet na [[Moezdalifa]] vertrek ná sonsondergang, maar sonder om die aandgebed te doen.<ref>Sahih Muslim-Hadith No 2941.2944</ref> Moezdalifa is ’n gebied tussen Arafat en Mina. Wanneer hulle daar aankom, doen pelgrims die aand- en naggebed tegelykertyd en bring die nag daar deur onder die ope lug. Hulle maak ook klippies bymekaar vir die volgende dag se steniging van die duiwel.<ref>Sahih Bukhari Hadith No: 732,733, en 734</ref>
=== Derde dag: 10 Dhu'l Hidjdja ===
Nadat hulle van Moezdalifa af teruggekeer het, bring pelgrims die nag in Mina deur.
;Steniging van die duiwel
[[
Wanneer hulle terug is in Mina, voer die pelgrims ’n simboliese steniging van die duiwel (''Ramī al-djamarāt'') uit deur van sonsopkoms tot sonsondergang sewe klippies na die grootste van die drie pilare (''djamarat'') te gooi.<ref name=ngeo/><ref name=al-Hasani>{{cite book |last=al-Hasani |first=Abu Qanit al-Sharif |title=The Guiding Helper: Main Text and Explanatory Notes |url=https://books.google.com/books?id=wKZJAgAAQBAJ&pg=PA220 |year=2009 |publisher=Lulu.com |isbn=9781445237916 |page=220}}</ref> Hulle gooi nie dié dag klippe na die ander twee pilare nie.<ref>{{cite web|url=http://www.easyhajj.co.uk/throwingpebbles.php |title=easyhajj.co.uk |publisher=easyhajj.co.uk |date= |accessdate=
▲Wanneer hulle terug is in Mina, voer die pelgrims ’n simboliese steniging van die duiwel (''Ramī al-djamarāt'') uit deur van sonsopkoms tot sonsondergang sewe klippies na die grootste van die drie pilare (''djamarat'') te gooi.<ref name=ngeo/><ref name=al-Hasani>{{cite book |last=al-Hasani |first=Abu Qanit al-Sharif |title=The Guiding Helper: Main Text and Explanatory Notes |url=https://books.google.com/books?id=wKZJAgAAQBAJ&pg=PA220 |year=2009 |publisher=Lulu.com |isbn=9781445237916 |page=220}}</ref> Hulle gooi nie dié dag klippe na die ander twee pilare nie.<ref>{{cite web|url=http://www.easyhajj.co.uk/throwingpebbles.php |title=easyhajj.co.uk |publisher=easyhajj.co.uk |date= |accessdate=2011-12-19 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/20110811073422/http://www.easyhajj.co.uk:80/throwingpebbles.php |archivedate=11 August 2011 }}</ref> Die drie pilare verteenwoordig Satan.<ref>{{cite book |author=Nigosian |title= Islam: Its History, Teaching, and Practices |url=https://books.google.com/books?id=my7hnALd_NkC&pg=PA112|year=2004 |isbn= 0-253-21627-3 |page=112}}</ref>
Die ''djamarat'' (enkelvoud: ''djamra'') van oos na wes word genoem:
Line 106 ⟶ 102:
Dit verteenwoordig ook die mens se wegbeweeg van sy self en die handeling om sy lae begeertes en wense te verwerp en hom aan God te onderwerp.<ref>Ayatollah al Hajj ash‑Shaikh Husain Mazaheri, ''[http://al-islam.org/secretsofthehajj/5.htm Secret of the Hajj]''.</ref>
Die klippies kan vanaf die veelvlakkige [[Djamarat-brug]] of op die grondvlak gegooi word. Om veiligheidsredes is die pilare in 2004 deur lang mure vervang, waar die klippe opgevang word nadat hulle gegooi is;<ref name=Marshall90>{{cite book |last= |first= |title=Islamic Beliefs, Practices, and Cultures |url=https://books.google.com/books?id=H_m14NlQQMYC&pg=PA90 |accessdate=2 September 2014 |year=2011 |publisher=Marshall Cavendish Corporation |isbn=978-0-7614-7926-0 |page=90}}</ref><ref name=Mohamed54>{{cite book | editor1-first= Mohamed |editor1-last= Gad-el-Hak |title=Large-Scale Disasters: Prediction, Control, and Mitigation |url=https://books.google.com/books?id=nfDs5KWqyzcC&pg=PA54 |accessdate=
;Diere-offering
Line 115 ⟶ 111:
;Tawaf al-Ifaada
[[
Op dieselfde of die volgende dag besoek pelgrims weer Al-Masdjid al-Haram in Mekka vir nog ’n tawaf, bekend as Tawaf al-Ifaada, ’n verpligte deel van die hadj.<ref name=Long21/> Dit simboliseer ’n haas om op God te reageer en liefde teenoor Hom te betoon. Die nag van die 10de word weer in Mina deurgebring.
=== Vierde dag: 11 Dhu'l Hidjdja ===
Van die middag tot met sonsondergang gooi pelgrims weer klippe na elk van die drie pilare in Mina.<ref name=al-Hasani/>
=== Vyfde dag: 12 Dhu'l Hidjdja ===
Op 12 Dhu'l Hidjdja volg dieselfde prosedure van die steniging van die duiwel.<ref name=al-Hasani/> Pelgrims mag voor sonsondergang van Mina na Mekka reis.
=== Laaste dag by Mina: 13 Dhu'l Hidjdja ===
As hulle nie op die 12de kon vertrek nie of self besluit het om langer te bly, moet die perlgrims weer die steniging van die duiwel uitvoer voordat hulle na Mekka terugkeer.<ref name=al-Hasani/>
Line 130 ⟶ 126:
Eindelik, voordat hulle Mekka verlaat, moet pelgrims ’n laaste tawaf, Tawaf al-Wadaa, uitvoer. "Wadaa" beteken "om tot siens te sê". Die pelgrims loop sewe keer antikloksgewys om die Kaäba en as hulle kan, soen hulle die Kaäba of raak daaraan.<ref name=ngeo/>
=== Reis na Medina ===
Hoewel dit nie deel van die hadj is nie, kan pelgrims nou na Medina en [[Al-Masdjid an-Nabawi]] (Moskee van die Profeet) reis. Laasgenoemde bevat Mohammed se graftombe.<ref name=RESA/> Die [[Quba-moskee]] en [[Moskee van die Twee Kieblas]] word ook gewoonlik besoek.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=QlozJ12_C-8C&pg=PA32&dq=Quba+Mosque+Qiblatain&hl=en&ei=QDsdTb6-CZSxhAf21Iy3Dg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q=Quba%20Mosque%20Qiblatain&f=false |title=A life that matters: a spiritual experience |author=Norani Noridin |author2=Nordin Yusof |publisher=The Other Press |page=32 |isbn=9789675062025}}</ref>
== Reëlings en geriewe ==
[[
Om elke jaar die nodige reëlings vir die toenemende getal pelgrims te tref is ’n logistieke probleem vir die regering van [[Saoedi-Arabië]], wat sedert die 1950's meer as $100 miljard bestee het om geriewe te verbeter.<ref name=Campo283/><ref name=Harrison156>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA156 |accessdate=6 Oktober 2014|year=2001 |publisher=CABI |isbn=9780851994338 |page=156}}</ref>
Belangrike kwessies soos huisvesting, vervoer, sanitasie en gesondheidsorg is grootliks verbeter deur die instelling van verskeie ontwikkelingsprogramme deur die regering, met die gevolg dat daar deesdae moderne geriewe is en verskeie rituele maklik uitgevoer kan word.<ref name=RESA/> Kwotas word dikwels vir verskillende lande vasgestel om die getal besoekers te beheer en veiligheidsmagte en kameras sorg vir algehele veiligheid tydens die hadj.<ref name=Campo283/><ref name=Harrison156/><ref>{{cite news |title=Dhaka seeks reconsidering 20pc cut in Hajj pilgrims quota|url=http://www.thedailystar.net/dhaka-seeks-reconsidering-20pc-cut-in-hajj-pilgrims-quota-12057 |accessdate=2 September 2014|newspaper=The Daily Star|date=19 Februarie 2014}}</ref><ref>{{cite news |title= Hajj pilgrimage 2011: by numbers |url= http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/8867639/Hajj-pilgrimage-2011-by-numbers.html |accessdate=1 September 2014|newspaper=Telegraph|date= 3 November 2011 }}</ref>
▲Om elke jaar die nodige reëlings vir die toenemende getal pelgrims te tref is ’n logistieke probleem vir die regering van [[Saoedi-Arabië]], wat sedert die 1950's meer as $100 miljard bestee het om geriewe te verbeter.<ref name=Campo283/><ref name=Harrison156>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA156 |accessdate=6 Oktober 2014|year=2001 |publisher=CABI |isbn=9780851994338 |page=156}}</ref>
Verskeie instellings en regeringsprogramme soos hadj-subsisies help pelgrims hul koste dek.<ref>{{cite web |url=http://uphajcommittee.com/history.htm |title=History of Haj Announcement India |publisher=Government of Uttar Pradesh, India |accessdate=}}</ref>
▲Belangrike kwessies soos huisvesting, vervoer, sanitasie en gesondheidsorg is grootliks verbeter deur die instelling van verskeie ontwikkelingsprogramme deur die regering, met die gevolg dat daar deesdae moderne geriewe is en verskeie rituele maklik uitgevoer kan word.<ref name=RESA/> Kwotas word dikwels vir verskillende lande vasgestel om die getal besoekers te beheer en veiligheidsmagte en kameras sorg vir algehele veiligheid tydens die hadj.<ref name=Campo283/><ref name=Harrison156/><ref>{{cite news |title=Dhaka seeks reconsidering 20pc cut in Hajj pilgrims quota|url=http://www.thedailystar.net/dhaka-seeks-reconsidering-20pc-cut-in-hajj-pilgrims-quota-12057 |accessdate=2 September 2014|newspaper=The Daily Star|date=19 Februarie 2014}}</ref><ref>{{cite news |title= Hajj pilgrimage 2011: by numbers |url= http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/8867639/Hajj-pilgrimage-2011-by-numbers.html |accessdate=1 September 2014|newspaper=Telegraph|date= 3 November 2011 }}</ref>
== Vervoer ==▼
▲Verskeie instellings en regeringsprogramme soos hadj-subsisies help pelgrims hul koste dek.<ref>{{cite web |url=http://uphajcommittee.com/history.htm |title=History of Haj Announcement India |publisher=Government of Uttar Pradesh, India |accessdate=}}</ref>
Pelgrims reis gewoonlik in groepe na die hadj. In die vroeë 19de eeu is reise in karavane oor land onderneem, en later het hulle meestal met stoomskepe gereis. Dit het ’n tyd lank geduur<ref>{{cite book |last=Elfenbein |first=Caleb Heart Iyer |title=Differentiating Islam: Colonialism, Sayyid Qutb, and Religious Transformation in Modern Egypt |url=https://books.google.com/books?id=8HPg4dgR5XEC&pg=PA209 |accessdate=29 Augustus 2014 |year=2008 |publisher=ProQuest |isbn=9780549987710 |page=209}}</ref> tot lugvervoer die mees algemene manier van reis geword het; Egipte het in 1937 die eerste lugdiens vir hadj-reisigers ingestel.<ref name=Long48>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |url= https://books.google.com/books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA48 |year=1979 |publisher=SUNY Press |isbn= 0-87395-382-7 |page=48}}</ref><ref name="Miller2006">{{cite journal|last1=Miller|first1=M. B.|title=Pilgrims' Progress: The Business of the Hajj|journal=Past & Present |volume=191 |issue=1 |year=2006 |pages=189–228 |issn=0031-2746 |doi=10.1093/pastj/gtj009}}</ref>
Vandag bied baie reisagente en lugdienste hadj-pakkette aan wat reisreëlings en huisvesting insluit.<ref>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA157 |accessdate=29
▲==Vervoer==
▲Pelgrims reis gewoonlik in groepe na die hadj. In die vroeë 19de eeu is reise in karavane oor land onderneem, en later het hulle meestal met stoomskepe gereis. Dit het ’n tyd lank geduur<ref>{{cite book |last=Elfenbein |first=Caleb Heart Iyer |title=Differentiating Islam: Colonialism, Sayyid Qutb, and Religious Transformation in Modern Egypt |url=https://books.google.com/books?id=8HPg4dgR5XEC&pg=PA209 |accessdate=29 Augustus 2014 |year=2008 |publisher=ProQuest |isbn=9780549987710 |page=209}}</ref> tot lugvervoer die mees algemene manier van reis geword het; Egipte het in 1937 die eerste lugdiens vir hadj-reisigers ingestel.<ref name=Long48>{{cite book |last=Long |first=David E.|title=The Hajj Today: A Survey of the Contemporary Pilgrimage to Makkah |url= https://books.google.com/books?id=2Uk3Gh6xrUUC&pg=PA48 |year=1979 |publisher=SUNY Press |isbn= 0-87395-382-7 |page=48}}</ref><ref name="Miller2006">{{cite journal|last1=Miller|first1=M. B.|title=Pilgrims' Progress: The Business of the Hajj|journal=Past & Present |volume=191 |issue=1 |year=2006 |pages=189–228 |issn=0031-2746 |doi=10.1093/pastj/gtj009}}</ref>
▲Vandag bied baie reisagente en lugdienste hadj-pakkette aan wat reisreëlings en huisvesting insluit.<ref>{{cite book |editor1-first=David |editor1-last=Harrison|title=Tourism and the Less Developed World: Issues and Case Studies |url=https://books.google.com/books?id=blJpqa-XApQC&pg=PA157 |accessdate=29 August 2014|year=2001 |publisher=CABI |isbn=9780851994338 |page=157}}</ref> Lughawens in [[Djedda]] en [[Medina]] het spesiale terminale vir pelgrims.<ref name=RESA2>{{cite web |url=http://www.saudiembassy.net/about/country-information/transportation_and_communication/air_travel.aspx |title=Air Travel |date=2013 |work=Royal Embassy of Saudi Arabia |accessdate=29 Augustus 2014}}</ref><ref>{{cite news |title=Pilgrims Start Arriving From India, Pakistan as Haj Terminal Is Officially Opened|url=http://www.arabnews.com/node/276926|work=Arab News|accessdate=26 Februarie 2013}}</ref> Baie lughawens in ander lande het ook spesiale terminale wat die vertrek en terugkeer van pelgrims vergemaklik.<ref>{{cite web |url=http://www.world-guides.com/asia/india/delhi/new-delhi/new_delhi_airport.html |title=New Delhi Indira Gandhi International Airport (DEL) Information |date=2014 |work=World Guides |publisher=TravelSmart Ltd |accessdate=29 Augustus 2014}}</ref> Baie lugdienste het ekstra vlugte tydens die hadj om die groot getal pelgrims te akkommodeeer.<ref name=Harrison156/><ref name=RESA2/>
Tydens die hadj reis pelgrims per bus of te voet tussen die verskillende terreine. Die Saoedi-regering beheer voertuigtoegang tot dié besige gebiede streng. Soms duur ’n reis ure weens die swaar voertuig- of voetgangerverkeer. In 2010 het die Saoedi-regering ’n enkelspoor ingestel tussen Arafat, Moezdalifa en Mina. Dit verkort die reis tydens die kritieke "Nafra" van Arafat na Moezdalifa tot minute. Dit is egter nie toeganklik vir alle pelgrims nie en word streng beheer. Tans kan dit sowat 500 000 mense vervoer.
== Moderne probleme met skarebeheer ==
Die getal pelgrims het die afgelope jare geweldig toegeneem, en dit het gelei tot verskeie ongelukke en sterftes weens verdringing. Die eerste groot ongeluk in moderne tye het in 1990 plaasgevind, toe ’n toeloop in ’n tonnel by Medina die dood van 1 462 mense veroorsaak het.<ref>{{cite web | url = http://bigstory.ap.org/article/aa29c2ecc36d4b748fedbb40d36b335f/glance-major-hajj-related-incidents-saudi-arabia | title = Glance at major hajj-related incidents in Saudi Arabia | work= Associated Press| date =
Weens die groot skares het party van die rituele meer simbolies geword. Dit is byvoorbeeld nie meer nodig om die Swart Steen te soen nie. Pelgrims kan bloot daarna wys in elke omsirkeling van die Kaäba. Die pilare vir die gooi van klippe is ook in 2004 verander in lang mure met plekke daaronder waar die die klippe opgevang word.<ref name=Marshall90/><ref name=Mohamed54/> Nog ’n voorbeeld is die offering van diere wat nou deur aangewese slagplase hanteer word sonder dat pelgrims self teenwoordig hoef te wees.<ref name=AtoZ/><ref name=CGOIJ>{{cite web |url=http://cgijeddah.mkcl.org/Content.aspx?ID=752&PID=682 |title=Rituals of Haj Sacrifice |author= |date=3 Oktober 2013 |work=Consulate General of India, Jeddah |publisher= |accessdate=24 Oktober 2015}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.adahi.org/adahisite/default.aspx |title=The Saudi Project for Utilization of Hajj Meat |author= |date= |work=ADAHI |publisher= |accessdate=24 Oktober 2015}}</ref>
Vir 2016 se hadj het die Saoedi-regering ook elektroniese [[GPS]]-opsporingsarmbande beskikbaar gestel.<ref>{{Cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/2016/06/saudi-arabia-introduces-bracelets-hajj-safety-160630131905794.html|title=Hajj 2016: Saudi Arabia introduces bracelets for safety|website=www.aljazeera.com|
Ondanks dié veiligheidsmaatreëls kan voorvalle steeds voorkom tydens die hadj wanneer daar ’n toeloop is of platforms meegee onder die gewig van die baie besoekers. In 2015 het ’n toeloop die dood van 769 mense en die besering van 934 mense veroorsaak, volgens die Saoedi-owerhede.<ref name="Gambrell" /><ref name="BBC-25SEP">{{cite news|title=Hajj stampede: Saudis face growing criticism over deaths|url=http://www.bbc.com/news/world-middle-east-34357383|accessdate=25 September 2015|work=BBC|date=25 September 2015}}</ref> In ’n verslag van Associated Press is die dodetal op 1 470 geraam na aanleiding van amptelike verslae van ander lande, en dit maak dit die grootste sodanige ramp tot op datum.<ref name="Gambrell">{{cite news|title=Saudi crush was deadliest hajj tragedy ever|url=http://news.yahoo.com/ap-exclusive-saudi-hajj-disaster-deadliest-ever-strike-111906027.html |accessdate=10
Kommer is in 2013 en 2014 uitgespreek oor die verspreiding van [[Midde-
== Betekenis ==
Die hadj het vir Moslems ’n godsdienstige sowel as sosiale betekenis. Buiten dat dit ’n godsdiensplig is, hou dit vir hulle ’n spirituele belang in wat hulle ’n geleentheid tot selfvernuwing gee.<ref>{{cite book |editor1-first=Aziz |editor1-last=Sheikh |title=Caring for Muslim Patients |url=https://books.google.com/books?id=mgwiloFTrKwC&pg=PA96 |accessdate=2 September 2014 |year=2008 |publisher=Radcliffe Publishing |isbn=9781857758122 |page=96}}</ref> Die hadj dien as ’n herinnering aan die Oordeelsdag, wanneer mense voor God te staan sal kom.<ref>{{cite book |last=Powell |first=William |title=Saudi Arabia and Its Royal Family |url=https://books.google.com/books?id=ytVtAAAAMAAJ&pq=PA113 |accessdate=7
Islam-geleerdes meen egter die hadj behoort ’n aanduiding van ’n persoon se godsdiensverbintenis te wees en nie beskou te word as ’n meting van sy sosiale status nie.<ref name="Andrea67"/> Die hadj bring Moslems van oor die hele wêreld bymekaar en verenig hulle ongeag hul ras, kleur en kultuur, en dit dien as ’n simbool van gelykheid.<ref name=Nigosian111/><ref name=BBC>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml |title=Hajj: pilgrimage to Mecca |date=8 September 2009 |publisher=BBC |accessdate=6 Oktober 2014}}</ref>
Volgens ’n studie van 2008 oor die uitwerking van die deelname aan die hadj onder Islam-pelgrims word Moslemgemeenskappe positiewer en verdraagsamer ná die hadj. Die studie, met die titel ''Estimating the Impact of the Hajj: Religion and Tolerance in Islam's Global Gathering'', wat in samewerking met die [[Harvard-universiteit]] se John F. Kennedy-regeringskool gedoen is, dui aan die hadj "verhoog die geloof in gelykheid en harmonie onder etniese groepe en Islamitiese seksies en lei tot gunstiger houdings jeens vroue, insluitende ’n groter aanvaarding van hul opvoeding en werkneming", en "hadji's glo meer geredelik in vrede, en in gelykheid en harmonie onder aanhangers van verskillende gelowe".<ref>{{cite web |url=http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1124213 |title=Estimating the Impact of the Hajj: Religion and Tolerance in Islam's Global Gathering |publisher=Papers.ssrn.com |date= |accessdate=
Die Amerikaanse menseregte-aktivis [[Malcolm X]] het die sosiologiese atmosfeer wat hy in die 1960's op sy hadj ervaar het, as volg beskryf:
{{quote|''Daar was tienduisende pelgrims, van oor die hele wêreld. Hulle was van alle kleure, van blonde mense met blou oë tot swart Afrikane. Maar ons het almal aan dieselfde ritueel deelgeneem, en ’n gees van eenheid en broederskap ervaar wat my ondervindings in Amerika my laat glo het nooit kan bestaan tussen wit en nie-wit nie. Amerika behoort Islam te verstaan, want dit is die een geloof wat die rasseprobleem uit sy gemeenskap uitwis. Jy kan geskok wees dat ek dié woorde uiter. Maar wat ek op hierdie pelgrimstog gesien en ervaar het, het my oorreed om baie van my vorige gedagtepatrone te wysig.''<ref name="XHaley1999">{{cite book |author1=Malcolm X |author2=Alex Haley |title=The Autobiography of Malcolm X |url=https://books.google.com/books?id=NlkifTXux_cC |accessdate=26
[[
== Getal pelgrims per jaar ==
Daar was die afgelope 92 jaar ’n aansienlike toename in die getal pelgrims, en die getal buitelandse pelgrims het met sowat 2 824 persent toegeneem, van 58 584 in 1920 tot 1 752 932 in 2012.<ref name=History>[http://www.thenews.com.pk/Todays-News-2-139473-Number-of-foreign-Hajis-grows-by-2824-percent-in-92-years "Increase in Pilgrims"], ''The News International''. URL besoek op 12 Maart 2013.</ref> Vanweë ontwikkelings en uitbreidings by Al-Masdjid al-Haram het die Saoedi-regering die getal pelgrims in 2013 beperk.<ref>{{cite press release | url=http://mea.gov.in/press-releases.htm?dtl/21917/Reduction+in+Hajj+2013+Quota | title=Reduction in Hajj 2013 Quota | publisher=Ministry of External Affairs, Government of India | date=8 Julie 2013 | accessdate=17 September 2014 }}</ref><ref>{{cite news | url=https://ph.news.yahoo.com/saudi-arabia-cuts-hajj-quota-foreign-pilgrims-20-213053607.html | title=Saudi Arabia cuts Hajj Quota for foreign pilgrims by 20 percent | publisher=Yahoo News | date=19 Junie 2013 | accessdate=17 September 2013}}</ref> Die getalle het sedert 1920 soos volg toegeneem:
Line 179 ⟶ 174:
! Jaar !! [[Islamitiese kalender|AH]] !! Plaaslik pelgrims!! Buitelandse pelgrims !! Totaal
|-
| 1920 || 1338 || || 58
|-
| 1921 || 1339 || || 57
|-
| 1922 || 1340 || || 56
|-
| 1950 || 1369 || || (sowat) 100
|-
| 1995 || 1415 || || 910
|-
| 1996 || 1416 || 784
|-
| 1997 || 1417 || 774
|-
| 1998 || 1418 || 699
|-
| 1999 || 1419 || 775
|-
| 2000 || 1420 || 466
|-
| 2001 || 1421 || 440
|-
| 2002 || 1422 || 590
|-
| 2003 || 1423 || 493
|-
| 2004 || 1424 || 473
|-
| 2005 || 1425 || (sowat) 1
|-
| 2006 || 1426 || 573
|-
| 2006 || 1427 || 724
|-
| 2007 || 1428 || 746
|-
| 2008 || 1429 || || 1
|-
| 2009 || 1430 || 154
|-
| 2010 || 1431 || 989
|-
| 2011 || 1432 || 1
|-
| 2012 || 1433 || 1
|-
| 2013 || 1434 || (sowat) 700
|-
| 2014 || 1435 || (sowat) 700
|-
| 2015 || 1436 || (sowat) 615
|-
| 2016 || 1437 || (sowat) 537
|}
== Galery ==
<center><gallery>
Lêer:Mount Safa Mecca.jpg|Die heuwel Safa in Al-Masdjid al-Haram.
<gallery>▼
▲Beeld:Aqaba_the_big_one.jpg|Die grootste djamara (pilaar).
▲Beeld:Zamzamwill.JPG|Pelgrims besoek die Zamzam-put.
▲Beeld:Mount_Arafat.jpg|Berg Arafat.
▲</gallery></center>
▲Beeld:Mecca-1850.jpg|Uitbeelding van Mekka in 1850.
== Notas ==
{{Reflist|group=nota}}
== Verwysings ==
{{Verwysings|3}}
== Verdere leesstof ==
* {{cite book | last = Bianchi | first = Robert R. | year = 2004 | title = Guests of God: Pilgrimage and Politics in the Islamic World | publisher = Oxford University Press | isbn = 978-0-19-517107-5}}
* {{cite book | last = Hammoudi | first = Abdellah | year = 2006 | title = A Season in Mecca: Narrative of a Pilgrimage | publisher = Hill and Wang | isbn = 978-0-8090-7609-3}}
* Khan, Qaisra, "Hajj & 'Umra", in ''Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God'' (2 vols.), reds. C. Fitzpatrick en A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014, Vol I,
* {{cite book | last = Trojanow | first = Ilija | year = 2007 | title = Mumbai To Mecca: A Pilgrimage to the Holy Sites of Islam | publisher = Haus Publishing | isbn = 978-1-904950-29-5 | authorlink = }}
▲* Khan, Qaisra, "Hajj & 'Umra", in ''Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God'' (2 vols.), reds. C. Fitzpatrick en A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014, Vol I, pp. 239–245.
== Eksterne skakels ==
* [http://www.hajjumrahguide.com/hajj_stepbystep.html Hajj: step by step]
* [http://www.islam-globe.com/books/Fisabilillah/12%20Ultimate%20Journey.pdf Hajj & Umrah - Journey of a Lifetime] – ’n e-boek
* [http://www.qul.org.au/islamic-occasions/hajj-the-pilgrimage Hajj – ''The Pilgrimage''] – oor die hadj
* [http://www.islamicity.com/mosque/hajj Hadj-inligtingsentrum] – ’n aanlyn bron by IslamiCity
* {{CommonsKategorie-inlyn|Hajj}}
* [[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Hajj|Engelse Wikipedia]]
{{Voorbladster}}
[[Kategorie:Hadj| ]]
| |||