Elsabe Steenberg: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
Foto bygevoeg |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Elsabe Steenberg.jpg|duimnael]]
'''Elsabe Brink''' (* [[14 Maart]] [[1938]] op [[Vrede, Vrystaat]]; † [[14 Mei]] [[1996]]) was ’n Suid-Afrikaanse skrywer en die jonger suster van [[André P. Brink]]. Hoewel Steenberg bekendheid verwerf as kinder- en jeugverhaalskrywer is haar skryfwerk is nie beperk tot 'n enkele genre nie, en haar oeuvre sluit onder meer kinder- en jeugverhale, prosa vir volwassenes (kortverhale sowel as romans), dramas en vakkundige werke in. Sy het ook onder die skuilnaam '''Elsabé Ryke''' geskryf.
Line 10 ⟶ 11:
=== Persoonlike lewe ===
Sy en haar man het al die jare op Potchefstroom gewoon en het ook 'n wegbreekhuis in [[Clarens, Vrystaat|Clarens]] in die [[Oos-Vrystaat]] besit.<ref>Van der Walt, Thomas.
== Skryfwerk ==
Line 22 ⟶ 23:
=== Kinder- en jeugliteratuur ===
Vir kleuters skryf sy onder andere ''Eendag die blou voël'' (waarin die goeie in die vorm van die blou voël teen die bose in die vorm van die kat gestel word), ''Die boom wat wou loop'' (waarin 'n kanferboompie wil loop maar later sy eie identiteit en vermoëns leer aanvaar) en ''Kariena Karyn'' (van 'n kleuter dogtertjie wat haar vrees vir die donker oorwin). Die versamelbundel ''Stippe stappe stories''<ref>NB-Uitgewers: http://www.nb.co.za/authors/291</ref>
Sy skryf talle verhale vir kinders tot twaalf jaar oud. ''Dokter Amanda'' (onder die skuilnaam Elsabé Ryke) vertel van die elfjarige Amanda wat haar poppe dokter en dan van die kinderhuis wegloop om by die dokter te kan bly. '' 'n Klokkie vir Kersfees'' vertel van Nika se onselfsugtige soektog vir 'n geskikte geskenk vir haar sussie. Die kind se interaksie met die natuur word uitgebeeld in boeke soos ''Tjeriktik in die denne'' en ''Rooi kanarie hoepelbeen''. In ''Tjeriktik in die denne'' word klein Karl-Gerhard as enigste seun oorbeskerm groot en kom nooit naby die natuur nie. Wanneer sy ouers oorsee wil gaan en hom by familie wil los, is hy ontsteld en gaan sit in die parkie en huil. Hier ontmoet hy vir oom Dwaal en hulle word vriende. Saam met oom Dwaal het Karl-Gerhard dan daardie Julievakansie tussen dennebome in 'n ou hut gaan woon en leer die ou man hom die lesse van die natuur. Karl-Gerhard verpleeg 'n tjeriktik voëltjie en ontdek so 'n liefde vir die natuur. Ná drie weke tussen die denne en saam met die ou man, is hy ‘’n ryper seun wat baie meer van die lewe begryp. In ''Rooi Kanarie hoepelbeen'' is Wynand 'n weeskind wat in die riviergras 'n rooi kanarie vang. Rooi kanaries is skaars voëltjies wat nie sommer wild rondvlieg nie en Wynand besef dat hierdie een beslis aan iemand behoort. Wynand is egter glad nie gretig om uit te vind wie se kanarie dit is nie, want die kanarie is al wat regtig net aan hom behoort. 'n Rooi kanarie is egter so skaars dat Wynand nie kan help om uit te vind wie die eienaar is nie, en toe begin sy innerlike stryd om te besluit of hy die voëltjie gaan teruggee of net gaan stilbly. Sy uiteindelike besluit laat hom beter voel.
Line 28 ⟶ 29:
''Blou is 'n bokkie'' belig die kind se verbeeldingswêreld waar Therese wonder of sy regtig die bokkie met die klein horinkies en seer been in die bos gesien het. In ''Engel met 'n besemstok'' vind die elfjarige Hannele Dellaert uit dat sy die rede is dat haar ouers destyds moes trou. Nou is haar ma oorlede en moet sy dinge probeer verwerk terwyl sy by haar ouma bly. ''Pierewiet staan stil''<ref name="Pienaar_maart_1979">Pienaar, Lydia. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 19 no. 1, Maart 1979</ref> teken beide die swaar en ligter kant van die lewe van 'n kind. Na sy ma se dood trou Antoon se pa met die onderwyseres in wie se klas hy die vorige jaar was en dit neem lank voordat hy haar kan aanvaar. Dan maak hy 'n vlieër wat hy Pierewiet noem en wanneer hy dit nie in die lug kan kry nie, help sy stiefma hom. In ''Koert se tarentaal''<ref name="Pienaar_maart_1980">Pienaar, Lydia. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 20 no. 1, Maart 1980</ref> is Koert se ma in die hospitaal. Om hom te help om hierdie emosionele krisis te verwerk, wil hy vir homself 'n tarentaal van klei maak, maar die tarentaal moet kan vlieg. Wanneer hy hoor dat die operasie geslaagd was, aanvaar hy dat die klei-tarentaal 'n dooie ding is, maar wil nou graag hê dat die groot vet tarentaal in die trop syne moet wees. Eindelik is sy ma gesond genoeg sodat sy kan huis toe kom en dan het Koert nie meer 'n tarentaal nodig nie. ''Soek-soek op soek'' is 'n fantasieverhaal van kabouters wat in die bos 'n stryd teen die muise voer, die twee groepe onderskeidelik verteenwoordigend van goeie en slegte waardes.
Die genesingskrag van 'n denkbeeldige vriend word in verskeie verhale vir kinders verken. In ''Wolf ja, wolf nee''<ref name="Pienaar_maart_1980" /> is die tienjarige Nelia die hoofkarakter. Haar ma is dood toe sy drie jaar was en van daardie tyd bly sy in die kinderhuis. Haar pa is ook onlangs oorlede, maar sy wil dit nie aanvaar nie en leef eerder in 'n verbeeldings wêreld.Sy neem 'n boek oor wolwe by die biblioteek uit en nadat die lig daardie aand afgeskakel is, kom kuier die wolf vir haar. Die vakansie lê voor en sy sien op daarteen, want sy het nie familie na wie sy kan gaan nie. Die Van Heerden-gesin het haar uitgenooi, maar hulle eis dankbaarheid vir elke klein guns of gawe. Met die vakansie hou sy dit nie lank uit by hulle nie en gaan soek eerder na die snaakse tannie Renata wat sy voorheen in die dieretuin ontmoet het. Sy het verskeie avonture en word eindelik deur die eksentrieke Renata huisvesting gegee en later aangeneem. Dit alles help vir Nelia om die waarheid te kan aanvaar, waarna sy afstand doen van haar wolf. ''Waar is pappa se panfluit?''<ref>Roos, Henriette. [[Beeld]], 27 Julie 1981</ref>
''Pik-swart'' maak vernuftig van die konsep van kassette ('n afwisseling op die briefroman) gebruik om die probleem van alkoholisme aan te spreek. Marietjie woon vir 'n paar maande by haar tante Delia in [[Pretoria]] om terapeutiese behandeling vir haar been te ontvang. Dit is vir haar baie moeilik om so lank weg te wees van haar ouers, maar sy hoop om na die behandeling ook soos ander kinders te kan loop en rondbeweeg. Die eerste aand al verdwyn Marietjie se horlosie van haar bed af en die dief blyk die snaaksste kreatuur denkbaar te wees. Hy bly alleen saam met 'n vereensaamde ou man, Van Dillen, en woon in die bome. Van Dillen besluit om hierdie heel kosbaarste besitting van hom te laat uitsit, maar Marietjie tree dan tot die stryd toe. Uiteindelik is dit haar deursettingsvermoë wat weer vir Van Dillen die lewe die moeite werd maak.''Masilo en die monster'' het as hoofkarakter 'n swart seuntjie binne 'n swart gemeenskap. Masilo wil met 'n koggel klip die monster met die baie koppe beveg om te verhoed dat sy bose invloed verder versprei, maar hy moet eers sy ma vra om hom te leer tel, sodat hy die monster kan uitoorlê. Hierdie boek word ook in [[Noord-Sotho (taal)|Noord-Sotho]] en [[Zoeloe]] vertaal. ''Ken jy die weerligvoël'' vertel hoe dit is om nie te kan loop nie. Die voëls kan hulself losmaak van die aarde en Donna leer om ook op 'n meer geestelike wyse na dinge te kyk om haar fisiese gestremdheid te verwerk. ''Ken jy die weerligvoël'' is 'n naaswenner in 1991 se ATKV-kinderboek pryse vir ouderdomsgroep 8-9 jaar. ''Hopgalop oor die blink water''<ref>Le Roux, Marina. [[Die Burger]], 31 Augustus 1993</ref><ref>Wybenga, Gretel. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 32 no. 3, Augustus 1994</ref> vertel van die tienjarige Tomtom se verlange na sy pa, wat as stuurman op 'n veerboot in 'n noodlottige ongeluk was. Die titel verwys na oom Simon se boot, wat hy Hopgalop doop en waarmee hy sy verbeeldings ritte onderneem. In sy verbeeldingswêreld gaan hy op 'n reis in hierdie boot op soek na sy pa, en hierdie fantasie verbeeldings reis help hom om die feit te aanvaar dat hy nie 'n pa het nie.
Line 38 ⟶ 39:
''Klawervyf''<ref>Swanepoel, Petrus. [[Rapport]], 24 Oktober 1976</ref> handel oor gesinsverhoudings en gee een jaar se gebeure in die sestienjarige Fiona Scheepers se lewe weer. Sy is die enigste kind in 'n oënskynlik hegte gesin, maar haar ma raak weer swanger en haar nuwe sussie Nellie (die klawervyf van die titel) ly aan Down-sindroom.<ref>Roos, Henriette. ’Klawervyf’ van Elsabe Steenberg. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 19 no. 3, Augustus 1981</ref> Haar ma fokus slegs op Nellie, haar pa probeer die neerdrukkende huislike omstandighede ontvlug en raak so vervreem van sy gesin en Fiona twyfel oor haar vriend Günter se liefde. Sy moet leer om met harde werklikhede wat nie net verdwyn nie, saam te leef. Hierdie aanpassing toets Fiona se geloof en volwassenheid. In 1975 word die J.P. van der Walt-prys vir Jeuglektuur aan ''Klawervyf'' toegeken. ''Twee om te slaap''<ref name="Pienaar_maart_1979" /> se hoofkarakter is Annemart, wie se ouers geskei is. Sy spoor haar pa in 'n apteek op en onder voorwendsel dat haar ma hom wil spreek oor Annemart se toekoms, lok sy hom na haar en haar ma se woonstel toe. Wanneer hy daar aankom, sluit sy hom en haar ma in die slaapkamer toe sodat hulle met mekaar kan praat. In ''Dat ek mag sien'' is die tweeling Bernadette en Tonia in 'n ernstige ongeluk, waarna Tonia blind is. Haar ondersteuners probeer om haar toegelaat te kry in 'n gewone skool, sodat sy 'n normale toekoms kan hê. Hierdie verhaal word omskep in die televisiereeks ''Sien jy nou!'' ''Die moerasloper'' ondersoek ongewenste swangerskap en die kwessies rondom aborsie en die soeke na ware liefde. ‘n
In ''Bergpad na Eden'' is Erika op vyftien jaar reeds 'n beroemde pianiste, maar sy sukkel nog met haar eie identiteit. Die mense noem haar Mozartina omdat sy net so begaaf is as wat Mozart was. Sy kan egter nie 'n gewone lewe lei en met maats speel en skoolwerk doen nie. Sy word die slaaf van die klavier waarop sy elke dag moet oefen en oefen. Eindelik loop sy weg en vind die bergpad na Eden, waar sy vir Wybrand ontmoet. ''Korrel en Kuif''<ref name="Pienaar_maart_1979" /> (later verwerk en heruitgegee as ''Van Motho en van mens'') het rassekonflik as tema. Die wit seun Christoph en die swart seun Thebogo is maats as jong kinders, maar Christoph se ouers stop die vriendskap. Weens omstandighede raak hulle weer by mekaar betrokke as tieners, waar die sterk vooroordele gekonfronteer word en hulle mekaar eindelik as individue vind. In ''Boom, bomer, boomste''<ref>Martin, Wille: [[Die Transvaler]] 3 November 1980</ref><ref>Roos, Henriette:
''Skuilte tussen riet''<ref>Le Roux, Marina: Insig, April 1993</ref><ref>Malan, Lucas: [[Rapport]], 14 Februarie 1993</ref> vertel die verhaal van die sestienjarige Leenster, wat seksueel gemolesteer is deur haar pa.<ref>Van der Westhuizen, Betsie. Tydskrif vir Geesteswetenskappe. Jaargang 34 no. 1, Maart 1994</ref> Haar ma is dood toe sy sewe was en sy bly agter in haar pa se sorg. In standerd agt beland sy in die hospitaal nadat haar pa haar aanrand en hy pleeg self moord. Dit laat haar alleen agter om die stukkies van haar lewe op te tel. Haar ouma Truida aan vaderskant kom haal haar uit die hospitaal om aan te sterk op haar rustige kleinhoewe buite die stad, waar sy letterlik en figuurlik 'n skuilte tussen riet vind. Deur die onderskraging van ouma Truida en oom Daan, ouma se broer, kry sy groter insig in haar onstabiele pa, wat self as minderjarige deur sy eie vader seksueel misbruik is. Die verhaal word in bewussynstroom tegniek vertel, wat meebring dat daar baie onvoltooide en onsamehangende sinne is, simbolies van Leenster se verwarde gemoedstoestand. ''Die heuningwolk'' speel in 'n sielsieke-inrigting af. Die tweedejaarstudent Maarten en sy ma gaan bly in 'n woonstel by die inrigting terwyl sy navorsing doen vir haar doktorsgraad. Hier sien hy die jong meisie Andri, wat hy voorheen in ander omstandighede ontmoet het. Hy weier om te glo dat sy in die inrigting hoort en hy stel dit hom ten doel om te bewys dat sy nie swaksinnig is nie.
| |||