A.H.M. Scholtz: Verskil tussen weergawes

As grootliks ’n outodidak en sonder enige skryfopleiding begin hy skryf op die wyse waarop die mense hulle stories vertel het aan ’n luisteraar en soos hy dit onthou. Dit gee aan sy skryfwerk ’n besondere spontaneïteit en intimiteit. Op 72-jarige ouderdom maak hy dan sy verrassende debuut met sy eerste roman,<ref>De Vries, Anastasia “Die Burger” 8 November 1995</ref> “''Vatmaar''”, wat in Nederlands (deur Riet de Jong-Goossens), Duits (deur Arnold Blumer) en Engels (deur Chris van Wyk) vertaal word.<ref>Gerwel, Jakes “Insig” November 1995</ref> Hy skryf hierdie werk aanvanklik in Engels, met Afrikaanse dialoog, omdat sy bietjie skoolopleiding in Engels was en hy dus nooit geleer het om sy moedertaal ordentlik te skryf nie.<ref>Hattingh, Marion “Rapport” 19 November 1995</ref> Met behulp van [[Wium van Zyl]] word dit dan terug verwerk na die Afrikaans wat dit in wese is.<ref>Van Reenen, Rykie “Die Burger” 15 November 1995</ref> Die werk is eenvoudig, maar vir seker nie simplisties nie. Dit vertel die storie van die mense van Vatmaar (’n fiktiewe dorpie in die Noord-Kaap), wie se herinneringe en vertellings aaneengeskakel word in ’n breë doek van hierdie bruin samelewing. Die dorp word gestig deur die mynmaatskappy  en dorpsraad van Du Toitspan as nedersetting vir die Kaapse bruin mense wat in die Anglo-Boereoorlog as Britse onderdane aan die oorlog deelgeneem het. Die naam is afkomstig van die goed wat Oom Chai tydens die oorlog by die Boereplase en huise gesteel het. Omdat daar nie ’n hoofkarakter is nie, word die dorp self die hoofkarakter en is daar verskeie vertellers wat aan die gemeenskap ’n stem gee. Die verhaal begin met die Anglo-Boereoorlog en dek die tydperk van die daaropvolgende twee dekades. Daar is ’n groot aantal verhaallyne wat hier aaneengeskakel word, verbind aan die karakters. Belangrike karakters is onder andere oom Chai (aan wie die dorp sy ontstaan te danke het en wat ’n groot rol speel by die oprig van ’n kerk en skool op die dorp), tant Wonnie (wat ’n bepalende rol speel in die stigting van die kerk en ten spyte van uiterste armoede ’n voorbeeld en steunpilaar vir die gemeenskap is), sus Bet en oom Flip. Wanneer ’n nuwe karakter bekendgestel word, gee dit baie keer aanleiding tot die karakter se agtergrondverhaal of ’n snit daaruit. Tant Wonnie word byvoorbeeld onregmatiglik deur Settie September, wie se wasgoed sy gewas het, daarvan beskuldig dat sy haar trouring gesteel het. Tant Wonnie word dan in die sel van die Du Toitspan polisiekantoor opgesluit en hierdie geleentheid word gebruik om die redes vir die inhegtenisname van haar selmaats Neels Vool, Chan Look, Hendrik Jannewarie en Bennie O’Grady te verhaal. Hierdie styl verteenwoordig nie afdwalings nie, aangesien elkeen van hierdie verhale aspekte van die lewenswyse van die mense van Vatmaar belig en só aan die gemeenskap ’n stem gee. Die helde en heldinne van hierdie dorp is diegene wat oor die rassegrens liefhet, wat gestel word teen die ander mense wat die lelike werklikheid van rassisme uitbeeld. Uit die monde van verskeie sprekers is dit stories van mense wat onregverdig ly, veral gekleurdes onder die hand van die blankes in die onregverdige maatskaplike en politieke bestel. Die boek is egter deurspek met ’n positiewe religieuse instelling, al is die uiteinde nie vir alle karakters positief nie. Verskeie historiese gebeurtenisse word hier uit ’n ongewone hoek belig, soos die Anglo-Boereoorlog, waartydens van die bruin karakters aan die Engelse weermag betrokke raak vir inkomste. Hulle verrig dan onmenslike dade namens die Engelse, soos die afbrand van huise en algemene vernietiging van lewe op die plase. Die onreg aan die Boerekant word ook belig, wat net soos die Engelse die gekleurde mense se vee sonder vergoeding vat. Die blankes se rassisme teenoor die gekleurde mense is sodanig dat hulle ongetwyfeld in die verhaal die morele hoë grond verloor. Daarteenoor word die rassisme en kleinlike gemeenheid binne die gekleurde gemeenskap self ook aangespreek. ’n Belangrike tema in die verhaal is die probleem van onskuldige mense wat onverdiend swaarkry, maar daar is tog blyke van sommige van hierdie mense wat na swaarkry weer geluk vind. Deurlopend en onderliggend aan al die temas is egter die liefde, tussen man en vrou en in die algemeen tussen mense, ongeag ras, geloof of ander verskille. Besonder treffend is die onopgesmuktheid van hierdie verhaal, wat daarin slaag om die diepste gevoelens van gewone mense uit te beeld en só aan hulle ’n stem te gee en ’n tyd en gemeenskap wat verby is te dokumenteer. Die M-Net-prys, die C.N.A. Debuutprys en die Eugène Maraisprys word in 1996 aan “''Vatmaar''” toegeken en hierdie boek is in dieselfde jaar ook op die kortlys vir die toekenning van die [[Helgaard Steyn-prys]]. Die verhaal word deur Janice Honeyman vir die verhoog verwerk en onder andere in 2002 in die Oude Libertas Amfiteater op Stellenbosch, in die [[Baxter-teatersentrum]] in Kaapstad, die Staatsteater in Pretoria en op die [[Klein Karoo Nasionale Kunstefees]] opgevoer. Honeyman kry in 2003 ’n Fleur du Cap-toekenning vir hierdie produksie. ’n Opsie vir die filmregte daarvan word ook opgeneem.