C.J. Langenhoven: Verskil tussen weergawes

 

Behalwe sy moedertaal, Afrikaans, was Langenhoven magtig in Engels,<ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 79: ''(En tussen hakies, en oor die algemeen, wil ek nou van hierdie geleentheid gebruik maak om te betuig dat my omvangryke lees en studie van die Engelse taal meer vir die vorming van my skrywe in my eie taal gedoen het as om my bloot te stel aan 'n anglisisme deur 'n onbedagsaamheid hier en daar. Engels is, soos Afrikaans, helder en reguit en saaklik. Jy sê wat jy te sê het en klaar.)''</ref> Latyn <ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl.78: ''As ek moet uitsoek onder my skuldverpligtings aan meneer Rosenow, vind ek dit moeilik om 'n kort lysie te maak, maar met die oog op die huidige doel meld ek vernaamlik twee, vereers sy deeglike voortbou op die grondslag deur meneer Frylinck gelê by die studie van die Latynse prosa. Meer en meer het hy Latyn vir my 'n lewende taal gemaak, en as ek met my werk in my eie taal blyk gegee het van begrip van die vereistes van logiese sinsbou, dan was daardie oefening in Latyn 'n groot bydraag daartoe. […] Toe ek later, as volwassene en getroude, in die regte studeer het vir die LL.B.-graad, by myself en sonder hulp, kon ek sulke Latynse werke soos die van Voet en die Pandekte van Justinianus vir my plesier lees, sonder om ooit aan die taal te dink.''</ref> en redelik ook in Duits en in Hooghollands (Nederlands).<ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 59-60: ''Ons kinders is gemaak Engels praat, selfs buitekant die skool, maar nooit was daar van Meester se kant die minste poging om ons te maak Hooghollands praat nie, selfs nie met hom nie, en selfs nie in die Hollandse klasse nie. Daar by ons, soos orals elders, was dit maar 'n vanselfsprekende saak dat jy 'n Afrikaner enige vreemde taal kan leer praat maar nie Nederlands nie. […] Meester Bloemkolk had van teoretiese grammatika geen grondige logiese begrip nie. (Ek het daar 'n Hollandse spraakkuns op skool gebruik – die liewe ou [[Marinus Stucki|Stucki]] s'n. Maar dáár was ook geen stucki logika in nie.) Maar Meester het my, vir meer as die betrokke standaard van onderwys en ouderdom, deeglik Nederlands geleer. Toe ek uit sy skool weggegaan het, het ek dit seker min swakker geskryf as wat ek dit vandag kan skryf. Verder het hy my, by die skoolwerk verby, 'n menige Nederlandse boeke geleen om te lees en ek het hulle verslind. En daar is geen twyfel aan nie dat my woordeskat (wat ek vandag nog altyd te armoedig vind vir die uitdrukkings van my gedagtes) deur Nederlandse lees en studie verbeter is.''</ref> Langenhoven was gaande oor Latyn,<ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 96-97:''En daarby had ek die voordeel dat ek my na hartelus kon verdiep in my lieflingsmedium, die Latynse prosa. Nie alleen het die ou Romeinse juriste 'n logiese regstelsel opgebou waarvan die politieke staatsinstellings en regsbegrippe en regspleging van die hele Westerse Europese beskawing die erfgenaam is nie. Met hulle rangskikking en terminologie het hulle 'n doeltreffende taalmasjinerie en gedagtemasjinerie vervaardig waarsonder dit moeilik is om te sien hoe selfs sulke skynbaar opsygaande geestesbedrywighede soos die verskillende natuurkundige vakke 'n medium van uitdrukking kon gevind het. Al het daardie medium nie Latyns gebly nie dan is hy die toepassing van die Latynse tradisie. Vér afwykendes, soos die Duitser en die Hollander en die Skandinawiër, het van Latyn geleer hoe om hulle eie taal vir intellektuele en wetenskaplike doeleindes bruikbaar te maak. En so, om tot die persoonlike doel terug te kom, het my Latyn my geleer om by die gebruik van eie Afrikaans die regte lyn te vat wat die kortste afstand tussen twee punte is; om oortolligheid en vertroebeling te vermy; om nie tevrede te wees met gesegdes wat niks sê nie; om my toe te lê op noukeurigheid van uitdrukking; om eenvoud en helderheid hartstogtelik ná te streef. In hierdie opsig loop die gees van die Latynse taal met die gees van Afrikaans saam, soos hy saamloop met die gees van die regswetenskap en die natuurwetenskap.''</ref> maar kon geen vat kry in die Grieks wat hy op universiteit moes leer nie.<ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 81: ''En dan, om nog 'n voorbeeld te noem, was Grieks een van ons onderwerpe. En net so 'n liefde ek altyd had vir Latyn, net so 'n renons had ek teen Grieks. 'n Taal moet eerlik en redelik wees. Waarvoor het hulle die ellendige aksente gaan opsit terwyl die poësie tog nie daarvolgens geskandeer word nie? En waarvoor was klem-aanduidings in daardie taal meer nodig as in enige ander – net maar om my studie te verswaar? Ook met die oorhoping van tye en deelwoorde kon ek nooit oor die weg kom nie omdat nòg boek nòg meester die logiese verskille van funksies daarvan vir my kon uitlê. Ek was geneig om te dink dat die ou Grieke self nie daardie funksies uit mekaar geken het nie. En die woordbetekenisse was nog erger. Ek soek 'n woord in die leksikon op en dan kry ek 'n bladsy vol ekwivalente, sommige daarvan lynreg die teenoorgestelde van ander. Daarom was Grieks so handig vir 'n dialektiese wapen in die metafisiese en teologiese twisgeskille, soos in die sake van ''Homoiousion'' teenoor die ''Homoousion''. Jou teëstander kon jou nooit betrap nie, net maar tussen jou stofdampe dikker stof opskop om jou eie te verdwarrel. […] Vir twee groot doeleindes het Grieks darem gedeug, omdat albei so konkreet en onbenewelbaar helder is – Homerus en die Nuwe Testament.''</ref> Grieks het hy (tydelik) bemeester deur sowel die oorspronklike werke as die Engelse vertalings te leer.<ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 88-89: ''Tot sover het ek redelik kans gesien om sonder buitensporige inspanning die vereiste minimum van punte te behaal. Maar daar was die ellendige Grieks. En terwyl ek in elke geval die Griekse geskiedenis, oudhede en mitologie nooit eens sou aankyk om te leer nie, en nimmer in staat sou wees om 'n Engelse sin in Grieks oor te sit nie – wat sou van my word in die ,,unseen paper"? Daar was maar een kans – ek moes my in staat maak om die ongesiene Griekse passasies wat daarin sou voorkom, voor die voet te lees. Toe het ek dan vir my 'n Griekse Nuwe Testament aangeskaf en aan die lees gegaan, beginnende by die (taalkundig-) maklike Evangelie van Johannes. Toe ek weer sien kon ek die Testament op enige plek oopslaan en vlot lees. Natuurlik was my bekendheid – 'n byna woordelikse bekendheid – met die Hollandse Testament vir my van groot diens; daar was nie twee tale buitekant voor my nie maar een binne en een buite. Daarná het ek Homerus op dieselfde manier begin, aanvanklik met 'n ,,crib" - 'n klaar Engelse vertaling – en weldra kon ek bladsye lees sonder om ooit na die vertaling te kyk. 'n Paar prosawerke, Xenophon en Plato (sy taal is baie eenvoudig, amper on-Grieks) – nie wat voorgeskryf was nie – het ek op dieselfde manier aangepak, sodat die taal vir my langsamerhand minder en minder vreemd geword het; kort-kort betrap ek my dat ek stukke-stukke lees sonder om te weet dat dit Grieks is (behalwe vir die ongerymdhede). So gaan dit met die luiaard – ek het op die ou end op my onwillige manier tien maal soveel Grieks gelees as my vlytige maters. Toe ek die Griekse ,,unseen paper" by die eksamen oopmaak, lees ek vinnig die drie lang Griekse passasies deur en daar staan nie 'n onbekende woord nie. By die deur uitgaande – anderhalfuur voor die toegelate tyd verstreke was – wys ek met my vinger na my bors en ek vorm met my lippe die klanke B.A. vir my maters wat nog met geskiedenis en oudhede sit en swoeg tot die laaste bittere einde toe.''</ref> Maar nie sonder hulp nie.<ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 90: ''Daar was 'n nooientjie wat my baie goedgesind was, en ek het na haar toe gegaan met die Griekse werke in die een hand en die ooreenkomstige Engelse vertalings (hulle was maklik in gedrukte boekvorm beskikbaar) in die ander. En ons het in haar tuin onder 'n vyeboom gaan sit op twee gemakstoele, twee of drie voormiddae in die loop van die week voor die eksamen; en sy het die Engels hardop gelees – sommer vlot aanneen, daar was nie tyd vir soetjies-ry oor die stampplekke nie – en ek het die Grieks bygehou. In die aande het ek die redakteurs se inleidings en voetnote deurgelees. En toe ek in die eksamenkamer kom was daar niks in die betrokke papier om oor te bekommer nie. Maar dieselfde eksamen sou ek veertien dae later nie weer kon afgelê het nie. Nou ja, ek het so gou as moontlik my solder skoongemaak van Grieks om plek te maak vir wat nuttiger was.''</ref>

 

Sy bewondering vir die Nederlanders en Duitsers se taalvermoë verwoord hy in sy outobiografie, ''U dienswillige dienaar''. Hiermee benadruk hy dat by die Griekse eksamen sy Hollandse dosent geen genade sou toon tydens die merkwerk nie.<ref>Langenhoven, C.J. 1932 (1973-uitgawe). ''U dienswillige dienaar''. Kaapstad: Tafelberg-uitgewers, bl. 87: ''Deur die soort rampe wat my my lewe lank gevolg het, moes dr. Van Oordt, saliger gedagtenis, juis daardie jaar Griekse eksaminator wees. Hy was 'n Hollander, sodat hy nie 'n ander se moeilikheid met 'n onmoontlike taal kon besef nie. (Hollanders en Duitsers leer sulke eenvoudige taaltjies soos Grieks en Sjinees en Russies aan as speelwerk vir ontspanning.)''</ref>