Gondwana: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Laurasia-Gondwana.png|thumb|right|300px|[[Pangaea]] is gevrom deur die saamsmelting van twee kontinente, [[Laurasia]] en Gondwana]].

[[Lêer:Kuunga2.png|thumb|right|300px|[[Oos-AfrikaDie Orogen|Oos-Afrika]]Afrikaanse en [[Kuungan Orogen]]e-orogeen.]]

[[Lêer:Antieke kontinente.jpg|thumb|right|300px|’n Rekonstruksie van 550 Mamiljoen jaar rekonstruksiegelede wat die finale stadiums van saamstellingsamepakking aantoontoon.]]

Die suidelike [[superkontinent]] '''Gondwana''' (oorspronklik '''Gondwanaland''') het die meeste van die [[kraton]]s (landmassas) van vandag se [[kontinent]]e van die [[suidelikeSuidelike halfrondHalfrond]] ingesluit, insluitendonder meer [[Antarktika]], [[Suid-Amerika]], [[Afrika]], [[Madagaskar]], [[Indië]], [[Arabië]], [[Australië]]-[[Nieu-Guinee]] en [[Nieu-Seeland]]. Die saamstelsamepakking van Gondwana was 'n’n uitgerekte proses wat begin het met die opbreekopbreking van die superkontinent [[Pangea]] superkontinent. Verskeie afsonderlike [[orogeen|orogene]] gebeurtenisse het gelei tot die uiteindelike vereniging daarvan gedurende550 diemiljoen tot 550-500 Mamiljoen intervaljaar gelede. Dit het die Brasiliano-Orogeen, die Oos-Afrika-Orogeen en die Kuungan-Orogeenorogeen ingesluit. Die finale stadiums van Gondwana se vorming het met die oopgaanopening van die [[Iapetus]] Oseaan-oseaan tussen [[Laurentia]] en westelike Wes-Gondwana oorvleuel. Dit is ook tydensin dieselfdedié tydintervaltyd dat die [[Kambrium|Kambriese ontploffing]] plaasgevind het.

AlhoewelHoewel Gondwana se middelpunt in die laat [[Paleosoïkum]] rofweg ooreengestem het met waar Antarktika vandag geleë is (by die uitersteverre suide van die aardbol), was die klimaat oor die algemeen matig. [[Indië]] bevat omtrent 3% van die wêreld se [[steenkool]]neerslae en die meeste van die steenkool wat ontgin word, is afkomstig uitvan die Gondwana-afsettingsopeenvolgingafsettingsvolgorde in die laat [[Paleosoïkum]]<!--sedimentary sequence-->. GedurendeIn die [[Mesosoïkum]] was die gemiddelde wêreldtemperatuur heelwat hoër as vandag. Gondwana het toe vir miljoene jare lank gasheer gespeel vir 'n’n plateplante- en dierewêreld met reuse’n verskeidenheidreuseverskeidenheid.

Die superkontinent het in die laat [[Jura]]<!--Jurassic--> (omtrent 160 miljoen jaar gelede) begin opbreek toe [[Afrika]] weggebreek het en stadigstadigaan noordwaarts begin dryf het. Die volgende groot blok wat sou wegbreek, iswas Indië, in die vroeë [[Kryt (geologie)|KryttydperkKrytperiode]] (omtrent 125 miljoen jaar gelede). Nieu-Seeland het omtrent 80 miljoen jaar gelede gevolg, slegs omtrent 15 miljoen jaar voor die [[Kryt-Paleogeen-uitwissing]], toe omtrent 50% van alle spesies op die planeet uitgewis is, waaronder die bekendste die uitsterf van dienievlieënde [[dinosourus]]se is.

MetAan die begin van die [[Kainosoïkum|era van die soogdiere]] het die kontinent [[Australië]]-[[Nieu-Guinee]] geleidelik begin afskei en noordnoordwaarts begin beweeg (55 miljoen jaar gelede). Dit het om sy as begin draai en was sodoende vir lank 'n verbintenis metaan die res van Gondwana bewaarverbind.

Omtrent 45 miljoen jaar gelede het die [[Indië-Indiese subkontinent]] met Asië gebots en die aardkors gedwingopgedwing om krom te trek en die [[Himalaja]] te vorm. Teen omtrent dieselfde tyd het die mees suidelike deel van [[Australië]] (modernedie hedendaagse [[Tasmanië]]) uiteindelik weggebreek van wat nou [[Antarktika]] is. weggebreekDit omhet virtot die eerste keer toe tegevolg laatgehad dat [[seestroom|seestrome]] vir die eerste keer tussen die twee kontinente vloeigevloei het. Dit het weer ’n koeler en droër klimateklimaat op die twee landmassas veroorsaak.

'n’n Baie belangriker wêreldklimaatgebeurtenis was egter die wegbreek van [[Suid-Amerika]] van Antarktika die een of ander tyd gedurendetydens die [[Oligoseen]], moontlik 30 miljoen gelede. Met die oop gaanopening van die [[DrakedeurgangDrake-deurgang]] was daar nou geen versperring wat die koue water van die [[Suidelike Oseaan]] noord dwing om metuit die warmer tropiese waterwaters geruilgehou te wordhet nie. Inplaas’n daarvan het 'n koueKoue [[sirkumpolêre stroom]] het ontwikkel en het Antarktika het geword wat dit vandag is: 'n’n yskoue kontinent wat 'n’n groot deel van die wêreld se varswater as ys opsluitbevat. SeetemperatuurDie seetemperatuur het met byna 10 grade gevalgedaal en die wêreldklimaatwêreld het baie kouer geword.

Omtrent 15 miljoen jaar gelede het Nieu-Guinee met suideliketeen [[Suid-Asië]] begin bots en weereensweer eens hoë berge opgedruklaat ontstaan. Selfs meer onlangs het [[Suid-Amerika]] aan [[Noord-Amerika]] geheg geraak deur die [[Panamalandengte]]. Dit het veroorsaak dat die sirkulasie van warm water versper is waten geleidit het weer gelei tot die skepping van die [[Arktika|Arktiese gebied]].

Die kontinent het sy naam, by die [[Oostenryk]]se [[geoloog]] [[Eduard Suess]] gekry en is vernoem na [[Gondwana (Indië)|Gondwana]] in Indië, letterlik "LandWoud van (wana) die Gonde". Die Gondwana afsettingsopeenvolgings<!--sedimentary sequences--> (Permies-Triassies) word ook in die Indiê afdeling verduidelik.

== KykSien ook ==