Ambrose Lomax: Verskil tussen weergawes

'''Ambrose Lomax''' (Lichfield, [[Engeland]], [[15 Augustus]] [[1867]] - [[Adelaide]], [[20 Januarie]] [[1943]]) was 'n Suid-Afrikaanse fotograaf en apteker van Britse herkoms.

 

Hy was die seun van Arthur Lomax, die landelike deken van [[Cradock]] en Anglikaanse predikant van [[Steynsburg]]. Hy het saam met sy ouers na Suid-Afrika gekom toe hy nog 'n klein seuntjie was. Hy gaan in [[Kaapland]] skool, bes moontlik die [[St. Andrew's-kollege]] in [[Grahamstad]], en begin daarna sy vakleerlingskap by die aptekersfirma Mager en March op [[Queenstown]]. Hy kwalifiseer op 21-jarige leeftyd en doen eers 'n bietjie afloswerk op [[Aliwal-Noord]] en vestig hom daarna op [[Molteno, Oos-Kaap|Molteno]], waar hy sy eie sakeonderneming en fotografiese ateljee begin. Sy fotografiese afdeling het bekendgestaan as The Rembrandt Studio. Die geboutjie wat hy opgerig het, staan nog en was later jare weer 'n apteek, wat intussen ook gesluit het. Lomax het van 1894 tot 1909 op Molteno gewoon.

 

Lomax stel belang in boererate en gebruik dié resepte vir medisyne. Met die oprigting van Molteno se kloktoring in 1903 laat hy dit as sy handelsmerk registreer. Sy Kloktoringsalf en Zinkpyn Specific word landswyd bekend. Die toekoms van Molteno begin egter so onseker lyk toe die laegraadse [[steenkool]] wat in die Stormberge ontdek is, nie meer winsgewend ontgin kon word nie en beter steenkool uit [[Transvaal]] na [[Kaapland]] gebring word, dat Lomax in 1909 na [[Adelaide]] verhuis, waar hy 'n nuwe sakeonderneming begin. Daar het veral fotografiese werk hom weer welvarend gemaak. Hy het aanvanklik die apteek op Molteno as 'n tak aangehou totdat dit mettertyd deur ene Cardno oorgeneem en uiteindelik deur Glyn Evans oorgeneem is, wat die interieur gemoderniseer en uitgebrei het. The Rembrandt Studio was agter dié gebou en is in 1972 gesloop. Ná sy dood word die firma op Adelaide deur sy oudste seun oorgeneem en met die hulp van een van sy susters uitgebou sodat A. Lomax (Edms.) Bpk. later jare 'n groot en bekende firma word wat slegs boererate by die vervaardiging van medisyne gebruik. Geeneen van sy kinders het egter Lomax se liefde vir fotografie geërf nie.

 

Hy trou op [[5 Mei]] [[1904]] met Ellen Augusta Dodd, dogter van eerw. Douglas Dodd van Molteno. Van hul agt kinders het drie seuns hul as geneesheer en 'n vierde hom as apteker gekwalifiseer. Lomax se broer was [[John Lomax]], 'n prokureur, kranige sportman en dramaturg.

 

[[Beeld:Grafsteen Ambrose Lomax.jpg|thumb|regs|240px|Lomax en sy vrou se grafsteen in Adelaide se begraafplaas.]]

''[[Die Burger]]'' berig op [[21 Julie]] [[2001]] as volg oor twee van [[Molteno]] se bekende uitvoerprodukte: "Twee handelsname wat Molteno op die internasionale landkaart geplaas het, is die Kloktoring Medisyne-reeks en die bekende Ouma Beskuit waarvan daar na raming 1 000 miljoen per jaar geëet word. Die eerste baksel Ouma Beskuit is in die winter van 1939 op die plaas Friedenheim net buite die dorp gebak. Daar word vertel dat die destydse AGS-pastoor op 'n dag - op die hoogtepunt van die depressie - na die Bybelstorie oor 'talente' verwys het en toe aan elk van sy vrouelidmate 'n halfkroon (25c) gegee het om mee te gaan woeker. Mev. Nannie (Ouma) Greyvensteyn het toe bestanddele vir beskuit gekoop en die eerste baksel uit die oond van die houtstoof op Friedenheim was die voorloper van 'n produk wat vandag na verskeie lande toe uitgevoer word. Met 140 werknemers is die beskuitfabriek net buite Molteno die grootste werkverskaffer in die omgewing.

"Die eerste medisyne in die bekende Kloktoringreeks was 'n hoesmiddel, Borstol, wat die plaaslike apteker, mnr. Ambrose Lomax, in die winter van 1894 vir die mense van Molteno gemaak het. Gedurende die [[Spaanse griep in Suid-Afrika|Groot Griep]] (1918) het Borstol 'n huismiddel geword. Salf en 'n senupynmiddel is later by die reeks gevoeg. Lomax het die kloktoring op Molteno gekies as kenteken vir sy medisyne. Dié toring - vandag 'n nasionale gedenkwaardigheid - is in 1903 ter ere van koningin Victoria opgerig. Besoekers aan Molteno besoek ook graag die [[Johannes Meintjes]]-kunsgallery by die plaaslike hoërskool terwyl damfeeste by die dorpsdam ook baie gewild is. Winterbesoekers moet onthou, die Buffelsfontein-weerstasie, waar die koudste temperature in die land elke winter aangeteken word, is in dié omgewing geleë!"

 

<gallery>

NG kerk Molteno.jpg|Die [[NG gemeente Molteno|NG kerkgebou]] omstreeks 1905

</gallery>

 

* De Kock, W.J. 1968. ''[[Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek]]''. Pretoria: Nasionale Raad vir Sosiale Navorsing, Departement van Hoër Onderwys.

* [[Johannes Meintjes|Meintjes, Johannes]]. 1964. ''Portret van 'n Suid-Afrikaanse Dorp deur A. Lomax''. Molteno: Bamboesberg-Uitgewers.