Dekabriste-opstand: Verskil tussen weergawes

Die '''Dekabriste-opstand''' of '''Desembriste-opstand''' ([[Russies]]: Восстание декабристов, ''Wosstanije dekabristof'') het op {{OuVormDatum|26 Desember|1825|14 Desember}} in die [[Russiese Ryk]] plaasgevind. Russiese weermagoffisiere het sowat 3 000 soldate aangevoer in ’n protesoptog teen [[Nikolaas I van Rusland|tsaar Nikolaas I]] se bestyging van die troon omdat sy ouer broer, [[groothertog Konstantyn Pawlowitsj van Rusland|Konstantyn]], afstand daarvan gedoen het. Omdat die opstand in [[Desember]] plaasgevind het, is die betogers Dekabriste of Desembriste genoem (Russies: Декабристы, ''Dekabristi''). Die opstand, wat deur Nikolaas I onderdruk is, het op Pietersplein (voorheen Senaatsplein) in [[Sint Petersburg]] plaasgevind. Tydens die honderdste herdenking van die opstand is die plein se naam na Dekabristeplein verander, maar dit is in 2008 terugverander na Senaatsplein.

 

In 1816 het verskeie offisiere van die Keiserlike Russiese Wag ’n vereniging gestig met die naam Heilsunie, of Unie van die Gelowige en Ware Seuns van die Vaderland. Die vereniging het ’n liberaler posisie ingeneem nadat die idealistiese [[Pawel Pestel]] daarby aangesluit het. Ná ’n opstand in 1820 in die Semenjofski-regiment het die vereniging besluit om hul 1821-bedrywighede op te skort, maar twee groepe het in die geheim aktief gebly: die Suidelike Vereniging, wat op ’n dorp in [[Oekraïne]] gestasioneer was en waarvan Pestel een van die belangrikste lede was, en die Noordelike Vereniging in Sint Petersburg wat deur die wagoffisiere Nikita Moerawijef, prins Sergei Troebetskoi en prins Jewgeni Obolenski gelei is.<ref name="Peter Neville 2003">Peter Neville (2003) ''Russia: A Complete History'': 120-1</ref> Die politieke doelwit van die meer gematigde Noordelike Vereniging was ’n [[konstitusionele monargie]] in die [[Brittanje|Britse]] styl, die afskaffing van [[Lyfeiene|slawerny]] en gelykheid voor die reg. Die Suidelike Vereniging was, onder Pestel se invloed, radikaler. Hulle het die afskaffing van die monargie, die stigting van ’n [[republiek]] en die herverdeling van grond voorgestaan: Die helfte van die grond sou na die staat gaan en die ander helfte onder die boere verdeel word.<ref name="Peter Neville 2003" />

 

{{quote|Die wenslikheid daarvan om die lyeienes te bevry is van die heel begin af oorweeg; vir daardie doel sou ’n meerderheid van die adel genooi word om die keiser daaroor te nader. Daar is later op baie geleenthede daaroor gedink, maar ons het gou besef die adel kan nie oortuig word nie. En soos die tyd aangestap het, het ons selfs meer oortuig geraak toe die Oekraïense adel ’n soortgelyke projek van hul militêre goewerneur totaal en al verwerp.<ref>Pestel, soos aangehaal in A.G. Mazour 1937, p. 8</ref>}}

 

Toe tsaar Aleksander I op {{OuVormDatum|1 Desember|1825|19 November}} sterf, het die keiserlike wagte trou gesweer aan sy jonger broer en vermoedelike opvolger, Konstantyn. Toe dié bekend maak hy het afstand van die troon gedoen en hul jongste broer, Nikolaas, na vore tree om die troon te bestyg, het die Noordelike Vereniging opgetree. Terwyl daar tydelik ’n chaos in die hoofstad geheers het, en met trou wat reeds aan Konstantyn gesweer is, het die vereniging geheime vergaderings gehou om regimentsleiers te oortuig om nie trou aan Nikolaas te sweer nie. Dit sou eindelik tot die Dekabriste-opstand lei. Die leiers van die vereniging, van wie baie aristokrate was, het prins Sergei Troebetskoi tot tussentydse diktator verkies.

 

Nadat Nikolaas die grootste deel van die dag met die rebelle probeer onderhandel het, het hy opdrag gegee dat op hulle geskiet word. Van die soldate het gevlug; ander het probeer om weer op die bevrore [[Newa]]rivier bymekaar te kom. Hier is egter ook op hulle geskiet. Terwyl die ys deur die kanonvuur gebreek is, het baie van die oorledenes en gewondes in die rivier geval. Ná ’n opruimingsoperasie deur lojale soldate en polisielede was die opstand in die noorde verby.<ref>Edward Crankshaw (1978) ''The Shadow of the Winter Palace''. Londen, Penguin: 13–18</ref>

 

Kort voor die opstand is die Suidelike Vereniging, wat in Oekraïne gestasioneer was, ’n ernstige knou toegedien. Op {{OuVormDatum|24 Desember|1825|12 Desember}} het die polisie gereageer op gerugte van verraad en Pawel Pestel in hegtenis geneem. Dit het twee weke geduur voordat die Suidelike Vereniging gehoor het van die gebeure in die hoofstad. Intussen is ander leiers ook gearresteer. Die Suidelike Vereniging en ’n nasionalistiese groep, die Verenigde Slawiërs, het besluit om ook in opstand te kom. Van die gearresteerde mans is deur die Verenigde Slawiërs bevry en een van hulle, Sergei Moerawjof-Apostol, het die leier van die opstand geword. Nadat hulle die soldate van die stad Wasilkif in Oekraïne oorgehaal het om by hulle aan te sluit, het Moerawjof-Apostol die stad maklik verower. Hulle het egter gou teenstand gekry van sterker magte met goeie wapens en ’n opdrag om die rebelle te vernietig.

 

Verskeie belangrike mense was ook onder verdenking omdat hulle op vriendskaplike terme met die rebelleleiers was en bewus kon gewees het van hul geheime organisasies, onder andere [[Aleksander Poesjkin]].

 

{{Verwysings|2}}

 

*Crankshaw, E. (1976). The Shadow of the Winter Palace : Russia's Drift to Revolution, 1825–1917. New York: Viking Press.

*Eidelman, Natan (1985) ''Conspiracy against the tsar'', Moscow, Progress Publishers. (Vertaling uit Russies deur Cynthia Carlile.)

*Sherman, Russell & Pearce, Robert (2002) ''Russia 1815–81'', Hodder & Stoughton

 

*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Decembrist revolt|Engelse Wikipedia]]