Gety: Verskil tussen weergawes

Die totale getykrag word veroorsaak deur die maan en die son. Die getykrag is omgekeerd eweredig met die derde mag van die afstand en reg eweredig met die massa van die aantrekkende liggaam. Die getykrag van die maan<ref>Afstand tot die maan is (gemiddeld) 3,844 • 10⁸ m; die massa van die maan is 7,35 • 10²² kg</ref> is dus sowat twee keer so groot as dié van die son,<ref>Afstand tot die son is (gemiddeld) 1,496 • 10¹¹ m; die massa van die son is 1,989 • 10³⁰ kg</ref> soos uit die ondergaande berekening blyk.

 

Die getykrag is die gevolg van die verskil tussen die [[middelpuntsoekende krag]] en die [[swaartekrag|aantrekkingskrag]] op ’n willekeurige punt van ’n planeet. Twee voorwerpe, 1 en 2, met massas '''{{math|m_''1''}}''' en '''{{math|m_''2''}}''', en ’n onderlinge afstand '''{{math|R}}''' (van middelpunt tot middelpunt), draai om hul gemeenskaplike [[massamiddelpunt]]. Hierby is die onderlinge aantrekkingskrag '''{{math|F_''g''}}''' gelyk aan die middelpuntsoekende krag '''{{math|F_''mpz''}}''' wat nodig is om albei voorwerpe in ’n sirkelbaan om hul massamiddelpunt te hou. Dus:

 

is die waarde 1,011 • 10⁻⁶ m s⁻². Dit is 0,46 keer so groot as die effek van die maan.

 

Wanneer die aarde, maan en son in ’n reguit lyn lê, dus met vol- en donkermaan, werk die drie liggame se kragte saam en is hoogwater hoër as gewoonlik en laagwater laer. Dit word springgety genoem. Tydens die eerste en laaste kwartier is daar ’n dooigety: dan is die hoogwater laer en die laagwater hoër as gewoonlik.

 

Nie net die water in die oseane word deur die getykrag beïnvloed nie, maar vanweë die vervormbaarheid van die [[aardkors]] en [[aardmantel]], ook die aarde self. Dié getye is nie so opmerklik as die watergetye nie, maar wel meetbaar (in die orde van enkele desimeters).

 

As gevolg van [[GPS]] en die gevolglike behoefte aan die noukeurige beskrywing van die aarde se presiese vorm, is daar die afgelope tyd ook baie [[Aardmeetkunde|geodetiese]] navorsing gedoen wat gelei het tot ’n groter kennis van die aardkors se getye.

 

Omdat die getye [[wrywing]] veroorsaak, word die draaiing van die aarde om sy as al hoe stadiger en die dae dus al hoe langer. By die maan het dit al daartoe gelei dat sy rotasie om sy eie as so vertraag is dat dit net so vinnig is as sy wentelspoed om die aarde; daarom sien ons van die aarde af altyd dieselfde kant van die maan. Dit word [[sinchroniese omwenteling]] genoem.

Omdat die aarde al hoe stadiger draai, beweeg die maan ook al hoe verder van ons planeet af.

 

{{Verwysings}}

 

* NP 100 (2004): ''The Mariner's Handbook'', The United Kingdom Hydrographic Office.

* {{aut|Cartwright, D.E}} (1999): ''Tides, a scientific history'', Cambridge University Press, Cambridge.

 

*[http://www.sanho.co.za/tides/tide_index.htm Getytafels vir hawens in Suid-Afrika], SA Vloot se Hidrografiese Kantoor

*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is gedeeltelik vertaal uit die [[:nl:Getijde (waterbeweging)|Nederlandse Wikipedia]]