Latyn: Verskil tussen weergawes

'''Latyn''' (''Lingua Latina'') was 'n [[taal]] wat oorspronklik in die streek [[Latium]], wat [[Rome]] insluit, gepraat is. Dit het baie aansien en belang verwerf as die amptelike taal van die [[Romeinse Ryk]]. Belangrike Latynse skrywers was [[Cicero]], [[Tacitus]], [[Vergilius]], [[Horatius]] en [[Ovidius]].

 

Die Latynse taalimperium van die Romeinse Ryk kan om verskillende redes beskou word as een van die vreedsaamstes in die geskiedenis. Die verowerdes is naamlik toegelaat om hul taal en godsdiens te behou. Ook is gepoog om die oorwonne volkere se lojaliteit te win deur hulle goed te behandel, korrupsie en uitbuiting teë te gaan, maar ook paaie, besproeiingskanale en ander bouwerke op te rig en die gebiede ekonomies te ontwikkel. Die Romeine was nie die ander tale binne die ryk vyandiggesind nie, maar het dit ook nie bevorder nie. Tog het uitsonderings voorgekom: in Egipte is amptenare afgedank wat nie Latyn magtig was nie (Egipties is ook nie erken nie, maar wel Grieks). Sekere vermaarde Grieke kon ook nie burgerregte verwerf as hul Latyn te swak was nie.

 

In die meerderheid gevalle was die taaldwang op subtiele wyse toegepas. Soos te vinde by die oorwonne [[Kelte|Galliërs]] (waar die huidige Frankryk tans staan), is daar in aanraking gekom met 'n beskawing wat hulle én die Romeine as beter en as hoër beskou het. Vir 'n burger om sekere betrekkings te kon kry en as "beskaafd" deur te gaan, moes die persoon Latyn ken. Die [[Gallië|Galliese]] aristokrasie wat hul voorregte wou behou, het hul kinders na Rome toe gestuur om Latyn goed te leer praat en skryf. Selfs in die tyd van die hoogbloei van die Romeinse Ryk het die Romeine en Grieke egter steeds die Griekse taal as superieur beskou. 'n Romein wat as "beskaaf" wou deurgaan, het Grieks geleer, gepraat en geskryf.<ref>Steyn, J.C. 1980. ''Tuiste in eie taal: die behoud en bestaan van Afrikaans''. Kaapstad: Tafelberg-Uitgewers. p. 30,31,41</ref>

 

Al die [[Romaanse tale]] het hul oorsprong in Latyn, en talle woorde in moderne tale soos [[Afrikaans]] is gebaseer op Latyn. (Omtrent 80% van wetenskaplike woorde in [[Engels (taal)|Engels]] wortel in Latyn.) Latyn was die [[lingua franca]], die taal wat geleerdes gebruik het vir wetenskaplike en politieke sake, vir meer as 'n duisend jaar in die Westerse wêreld. In die [[agtiende eeu]] is dit begin vervang deur [[Frans]] en dan deur Engels laat in die [[negentiende eeu]]. [[Kerklatyn]] bly vandag nog die formele taal van die [[Rooms-Katolieke Kerk]], en dit is die amptelike nasionale taal van die [[Vatikaanstad]], alhoewel [[Italiaans]] die [[voertaal]] is. Dié kerk het Latyn aanhou gebruik as sy [[liturgiese taal]] tot die 1960's. Dit word steeds gebruik, saam met [[Grieks]], om die name wat in die [[wetenskaplike klassifikasie]] van alle lewende dinge gebruik word, te verskaf. Vandag is die naaste verwante taal daaraan Italiaans. Lees meer oor [[Latyn se invloed op vandag se tale]].