Padafhanklikheid: Verskil tussen weergawes

Voorbeelde van termodinamika, ekonomie, geskiedenis, sagteware en biologie word hier onder verskaf.

 

In die termodinamika word onderskeid gemaak tussen padafhanklike funksies soos [[arbeid]], [[warmte]], [[warmtekapasiteit]] ens. en toestandafhanklike funksies soos [[energie]], volume, [[druk]], [[entropie]] ens. Byvoorbeeld as mens 'n berg opry in 'n kar wat 'n barometer besit, dan sal die druk bo laer wees as in die dal en by terugkeer sal die druk weer terugkeer na die oorspronklike waarde, maar dit geld nie vir die petrolmeter nie. Die hoeveelheid brandstof sal afhang van die pad, die druk net van die hoogteverskil tussen begin- en eindtoestand.

 

Funksies wat 'n eksakte differensiaal oplewer is onafkanklik van die pad en word toestandfunksies genoem.

 

''Padafhanklikheidsteorie'' was oorspronklik ontwikkel deur ekonome om tegnologiese ingebruiknemingsprosesse en nywerheidsontwikkeling te verduidelik. Die teoretiese idees het 'n sterk invloed gehad op ewolusionêre ekonomie (bv. Nelson & Winter 1982).

 

In die konteks van statistiese modellering, word 'n padafhanklike stogastiese sisteem gedefinieer as "'n sisteem wat 'n asimptotiese verspreiding besit wat ontwikkel as 'n gevolg (funksie) van die proses se eie geskiedenis". So 'n proses staan ook bekend as 'n ''nie-ergodiese [[stogastiese proses]]''. 'n Moontlike bron van verwarring is die gebruik van term "padafhanklik" om arbeidsmark histerese te beskryf, omdat dit hier die ''teenoorgestelde'' betekenis dra van die term in die konteks van die aanpasbare verwagtingsmodel van inflasie. In arbeidsmark-ekonomie sal daar in sommige "padafhanklike" modelle 'n periode van werkloosheid voorkom na 'n lukrake stap sonder drywing, wat slegs afhang van sy vorige vlak ('n [[Markov-proses]]).

 

Die geskiedenis van die mens is amper per definisie padafhanklik. Toevallige gebeurtenisse soos die vroeë dood van groot geskiedkundige figure soos [[Napoleon]] of [[Hitler]] sou waarskynlik die politiese landskap van Europa verander het en selfs die tale wat vandag in die verskillende lande gepraat word.

 

Onlangse metodologiese werk in vergelykende politiek en sosiologie het die konsep van padafhanklikheid aangepas vir die analise van politiese en sosiale verskynsels. Padafhanklikheid is histories hoofsaaklik gebruik in vergelykende-historiese analises om die ontwikkeling en voortbestaan van [[instelling]]s, of hulle sosiaal, polities of kultureel mag wees. Daar is twee moontlike (en betwisbare) tipes padafhanklike prosesse, wat in hierdie afdeling bespreek word.

 

Die eerste is die "kritiese punt"-raamwerk, insonderheid deur Ruth en David Collier in politieke wetenskap gebruik. In die kritiese punt-raamwerk definieer en beperk voorafgaande omstandighede bemiddeling gedurende 'n kritiese punt waarin rolspelers keuses maak wat die koers vir die ontwikkeling en konsolidasie van instellings bepaal wat moeilik herroep word. Dit is soortgelyk aan die konsep van "vendor lock-in" of positiewe terugvoer wat kom van padafhanklikheid in ekonomie.

 

Soortgelyk, het geleerdes soos Kathleen Thelen gewaarsku dat die historiese determinisme in padafhanklike raamwerke die konstante heronderhandelinge van die konfigurasies van instellings ignoreer. Sy stel voor dat instellings oomblikke van instellingsontwikkeling ondergaan waartydens hoofrolspelers die konfigurasie en doel van die instellings heronderhandel.

 

Die ander padafhanklike proses handel oor "reaktiewe reekse" waar 'n primêre gebeurtenis 'n ketting van gebeurtenisse wat tyd- en nouliks volgens oorsake geskakel is en wat amper onbelemmerbaar is. Hierdie reaktiewe reekse is al gebruik om die dood van [[Martin Luther King, Jr.]] te skakel aan welsynsuitbreiding en die [[industriële rewolusie]] in [[Engeland]] met die ontwikkeling van die [[stoomenjin]].

 

<!--

 

Path dependence also influences the progression of language, grammar and typographical conventions. For example, in the contrast between American and British English, there

are different grammatical rules for the placement of punctuation relative

rule has persisted.<ref>(see e.g., http://grammar.ccc.commnet.edu/grammar/marks/quotation.htm#footnote, http://www.grammartips.homestead.com/inside.html, [[Quotation_mark#Typographical_considerations]]</ref>

 

In the [[computer]] and [[software]] markets, [[legacy system]]s indicate path dependence: customers' needs in the present market often include the ability to read data or run programs from past generations of products. Thus, for instance, a customer may need not merely the best available [[word processor]] but rather the best available word processor that can read [[Microsoft Word]] files. Such limitations in [[compatibility]] contribute to lock-in, and more subtly, to design compromises for independently developed products if they attempt to be compatible. It is not clear, however, that there is any inefficiency involved in the costs of remaining compatible with past decisions.

 

[[Evolution]] is considered by some to be path-dependent: random mutations occurring in the past have had long-term effects on current life forms, some of which may no longer be adaptive to current conditions. For instance, there is a controversy about whether the ''panda's thumb'' is a leftover trait or not.

 

The process of [[Spontaneous symmetry breaking]] in physics is very similar to path dependence. For example, in materials that exhibit [[Ferromagnetism]], magnetic domains form in otherwise completely homogeneous materials.

 

-->

 

{{Verwysings}}

* Arrow, Kenneth J. (1963), 2nd ed. ''Social Choice and Individual Values''. Yale University Press, New Haven, pp. 119-120 (constitutional transitivity as alternative to path dependence on the status quo).

* Schwartz, Herman. "Down the Wrong Path: Path Dependence, Increasing Returns, and Historical Institutionalism." http://www.people.virginia.edu/~hms2f/Path.pdf

 

* [http://eh.net/encyclopedia/article/puffert.path.dependence Artikel oor padafhanklikheid van EH.NET se ensiklopedie]

* [http://cscs.umich.edu/~crshalizi/notebooks/qwerty.html "QWERTY, Lock-in, and Path Dependence"] Webblad wat redeneer dat "lock-in" lei tot markmislukking en verskaf 'n lys van verwysings, alhoewel dit kort mette maak met artikels van die ander kant.