Soewereiniteit: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Sb008 (besprekings | bydraes) No edit summary |
k Opruim Etiket: 2017-bronwysiging |
||
Lyn 1:
'''Soewereiniteit''' is die reg van 'n administratiewe liggaam om die hoogste gesag uit te oefen sonder om aan 'n ander liggaam aanspreeklik te wees. In die [[Politieke filosofie|politieke teorie]] is soewereiniteit 'n wesenlike term wat die oppergesag oor 'n politieke entiteit aandui.
Die legitimering van hierdie gesag kan vanuit verskillende perspektiewe benader word, soos populêre soewereiniteit of godsoewereiniteit. In moderne state kan alle regte gewoonlik teruggevoer word na die [[grondwet]] of konstitusie. Deur middel van die begrip soewereiniteit word aangedui hoekom die grondwet van toepassing is. In die geval van populêre soewereiniteit, byvoorbeeld so omdat die mense veronderstel is om hulself daardie grondwet te gee. In die geval van vorstesoewereiniteit, word die monarg geag die grondwet te gee.
Lyn 9:
Die konsep van soewereiniteit in die moderne konteks is in die [[sestiende eeu]] deur die politieke filosoof [[Jean Bodin]] (1530-1596) bekendgestel. In sy belangrikste werk, ''Les six livres de la république'' ([[1576]]), het hy die moderne konsep van soewereiniteit bekendgestel. Hiermee het Bodin die grondslag gelê vir die teoretiese grondslag van absolutisme en moderne staatsgesag en daarmee 'n belangrike oorgang van die [[Middeleeue]] na die Moderne Tyd aangedui.
Die uitwerking van die begrip soewereiniteit deur Bodin moet verstaan word teen die agtergrond van die Hugenote-oorloë. Om vrede en rustigheid terug te bring na die samelewing, het Bodin, soos [[Niccolò Machiavelli]], gevoel dat sterk gesag nodig was. Vir Bodin was dit die Franse koning wat absolute mag benodig, analoog tot die pouslike ''plenitudo potestatis''. Hy was dus gekant teen die beperking van die koninklike mag wat die ''Monarchomaques'' (Franse Hugenote-teoretici wat teen die einde van die 16de eeu teen monargie gekant was, veral omdat hulle teoreties die moord op [[Tiran |tiranniese]] leiers geregverdig het) in gedagte gehad het, veral na die [[Bartolomeusnag]] van [[1572]]. Bodin het aangevoer dat soewereiniteit die absolute en ewige mag van 'n staat is.
Dit is merkwaardig dat Bodin nie probeer het om soewereiniteit te probeer regverdig met verdrae of beginsels soos ''droit divin'', die goddelike reg wat heersers sou hê nie.
Lyn 18:
Die vrede van Münster en Wesfale in [[1648]] het 'n einde gemaak aan die verskillende konflikte wat destyds in [[Europa]] geveg is. Tydens die vredesonderhandelings was die idee van politieke eenhede sonder hoër gesag reeds ten volle gevestig. In die verlede was hierdie hoër gesag vir 'n lang tyd ''de jure'' die [[Heilige Romeinse Ryk]], maar die keiser was nie magtig genoeg om vir 'n geruime tyd hierdie ''de facto'' uit te oefen nie. Alhoewel die politieke entiteit van die Heilige Romeinse Ryk nie afgeskaf is nie, beteken dit in die praktyk die einde daarvan.
Met hierdie vrede was die onderlinge verhoudings in Europa vir die eerste keer gebaseer op soewereiniteit en nie op die onderlinge verhoudings van die [[monarg]]e nie. Dit het uiteindelik die uitgangspunt vir die nuwe ontwerp van Europa geword. Terselfdertyd het dit egter ook die mag van die heerser beperk. Terwyl dit in die Europa van die Middeleeue nog steeds die persoonlike eiendom van die heerser was en dus as sodanig herverdeel en saamgesmelt kon word, het die staat self meer en meer die uitgangspunt
===Gevolge===
Die idee van die soewereine staat was so sterk dat na 1648 allerhande ander vorme van regering stadig begin verdwyn het. Byvoorbeeld, kon die
Nog 'n verskynsel van die samelewing wat verdwyn het en sy regsgeldigheid aan die staat oorgedra het, is die staat se wettige geldigheid van adelkontrakte of huisverdrae. Die adel het sy mag aan die staat opgee en die wettige geldigheid van onderlinge verdrae oor opvolging het onder druk gekom. Die adel en koning is onder die gesag van die staat. Dit gebeur op die meeste plekke ná die [[Franse Revolusie]], maar was 'n gevolg van die voortsetting van Bodin se redenasie. In die negentiende eeu was die staat selfs sentraal tot baie politieke teorieë, soos [[liberalisme]], [[sosialisme]], [[kommunisme]] en [[anargisme]].
Lyn 27:
==Kontemporêre situasie==
===Aspekte van soewereiniteit===
Vir soewereiniteit was die vrede van Münster en Wesfalen belangrik. In die sluiting van daardie vrede het drie aangeleenthede soewereiniteit verander. Aan die een kant het soewereiniteit tot gevolg dat daar nie meer 'n hoër mag oor die staat gestel word nie. Aan die ander kant speel erkenning van daardie soewereiniteit deur ander 'n belangrike rol. Beide is nou verwant. Indien
===Wêreldinstellings===
Sedert dekolonisasie is amper die hele wêreld in soewereine state verdeel. Bodin se soewereiniteit idee is
===Uitsonderings===
Lyn 39:
‘n Ander uitsondering is [[Puerto Rico]]. Hierdie land is tans nie 'n staat van die [[Verenigde State]] van Amerika nie, maar dit is deel daarvan: 'n [[protektoraat]]. Vir die buitewêreld is 'n ander soewereine staat die gesag oor die gebied. Inwaarts is dit outonoom. Ook hier blyk dit dat soewereiniteit nie so ondubbelsinnig is soos wat dit lyk nie en maak die genoemde aspekte van soewereiniteit plooibaar.
Nog 'n uitsondering is die [[Europese Unie]]. In die Europese Unie het soewereine state besluit om sekere administratiewe aangeleenthede gesamentlik
===Ander vorme van staatsbestuur===
Nog 'n vorm van staatsadministrasie wat in Europa as 'n eweknie en voorloper van die soewereine staat bekend geword het, is 'n [[susereiniteit]]
== Bron ==
|