|
Die '''Kritiek van Reine Beredening''' ([[Duits]]: ''Kritik der reinen Vernunft'' [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Kant_Kritik_der_reinen_Venunft_1781.jpg]) is [[Immanuel Kant]] se eerste ''Kritiek'' en fokus op die werking en grense van die mens se verstand (Die ander twee ''Kritiek''e is die [[Kritiek van Praktiese Beredening]] (Duits: ''Kritik der praktischen Vernunft'') aangaande etiek, en die [[Kritiek van Beoordeling]] (Duits: ''Kritik der Urteilskraft'') oor [[estetika]] en [[teleologie]]). In dié boek stel Kant ''transendentale idealisme'' voor om ons verhouding met die wêreld van ons ondervinding te beskryf. Om die projek kortwegskortweg te beskryf: die wêreld soos dit vir ons verskyn is grotendeels 'n skepping van ons verstand (dus "[[idealisme]]"), waar die manier van voorstelling bepaal word bepaal deur katogorieë van verstand watwaaroor elke mens besitbeskik en deel aan het (dus is dit ''transendentaal''), maar die fenomene waarmee ons te doen het is reëlmatige voorstellings van die [[werklikheid]]. Kant se metafisika is dus 'n "bemiddelde realisme", omdat ons ondervindings die regte wêreld voorstel, maar inop 'n manier waar die struktuur van ons verstand staanoptree as 'n tussenganger wat die karakter van ondervinding bepaal. Die metodiek in die boek isbestaan hoofsaaklik waardaaruit dat Kant probeer'n sinsinvolle maakgrondslag vanvir gewone stellings probeer beraam wat ons in 'n onderwerp-woorwerpvoorwerp vorm maaksal stel, waarin hy die presiese verhouding tussen ons as die onderwerp, en wat naamlik die voorwerp van ons ondersoekingondersoek is, bepaal.
Sy projek is om die status van [[wetenskap]] te verdedig teen die [[skeptisisme]] wat [[David Hume]] voorstelvoorgestel het. Hume lewerhet indrukwekkende en invloedryke argumente gelewer wat wysaandui dat verskeie basiese konsepte, soos [[kousaliteit]] en [[induksie]], wat van ongelooflike belang is vir die wetenskap, problematies is om te regverdig. In kort, daar is niks in ondervinding wat kon telgeld as 'n ondervinding van veroorsaking nie. As mens sien hoe een ding 'n ander ding veroorsaak, sien mens net die een ding en die ander, en moet mens voorstelveronderstel dat hul in 'n kousale verhouding teenoorjeens mekaar staan. En natuurlik kan iets om iets anders voor te stel nie telgeld as 'n bewys vir daardie ding nie. As kousaliteit 'n sinnelose ideëidee is, dan is byna alle stellings in die wetenskap onsin. As wetenskaplike kennis en metodiek gerespekteer moet word, moet daar 'n verduideliking gegeeverskaf word van waar ons kennis van kousale verhoudings vandaan kom.
Kant sien 'n antwoord in wat hy glo 'n kompromie tussen [[empirisme]] en [[rasionalisme]] is. Vanuit die empirisisme neem hy 'n geloof inaan vir die waarde te vindewat inaan direkte ondervinding en respek vir die wetenskaplike metode van eksperimentasie geheg kan word. Vanaf rasionalisme erf hy 'n vertroue vir die moontlikheid virvan sekerheid wat die gebruik van die verstand vir die mens kan geeoplewer. In sy teorie stel Kant voor dat die gebruik van beredening sonder verwysing na ondervinding sal lei na illusies, en dat ondervinding alleen, slegs subjektief kan wees totdat dit deur bereding gesuiwer word. Sy bekende stelling totvir hierdie effekslotsom stel dit aldus: "begrippe sonder ondervinding is leeg, ondervinding sonder begrip is blind".
Die bo-staandebostaande is 'n voorbeeld van die gemediëerdegemedieerde realisme waarvoor Kant redeneer, bedoelende dat hy glo dat ons ondervindings handel oor die werklikheid, maar dat die manier hoe dit vir ons voorgestel word grotendeels afhang van hoe ons verstand ondervindings organiseer. Kant stel sy teorie voor deur te argumenteer vir ''"sintetiese ''a priori waarhede'' waarhede", d.w.s. stellings watwaarvan sedie waarheid bepaal kan word sonder om te verwys na ondervinding (bv. mens bepaal bv. nie dat alle [[eend]]e [[voël]]s is deur na 'n groot hoeveelheid eende te kyk en te sienoorweeg of hulle voëls is nie, om 'n voël te wees is doodeenvoudig net deel daarvan om 'n eend te wees) maar die stelling is 'n sintese van verskeie konsepte in 'n inliggewende manier. Kant gee die voorbeeld van wiskundige stellings wat inliggewend blyk, maar waarvan die waarheid nie deur empiriese ondersoek bepaal word nie, maar slegs deur beredening: Kant wil sê dat wiskundige stellings is inliggewend is omdat hulle sinteses is van verskeie konsepte. Die manier hoe sulke konsepte saamgebringsaamgesnoer word in 'n interessante manierwyse is deur die verstand se werkingswerkinge: wiskunde, sowel as [[tyd]], [[ruimte]], kousaliteit en sekere ander konsepte, beskryf dus waarhede oor die mens se verstand maar nie oor die wêreld self nie. Die mens gebruik dan sulke sintetiese konsepte dan om sin'n telogiese maakgrondslag vanvir die wêreld van ondervinding daar te stel. Gevolglik is daar 'n baie skerp ondeskeidingonderskeid inby Kant te tref tussen die wêreld van ''noumenon'', die wêreld soos dit is in dit selfsigself, en ''phenomenon'', die wêreld soos watdit ditnaamlik vir ons verskynvoorkom (sien [[noemeneem-fenomeneem onderskeiding]]).
Volgens Kant is alle diep -filosofiese vrae, soos ''is daar [[vrye wil]]?'' en ''bestaan God?'', vrae aangaande noemeneme, en kan hulle nie beantwoord word omdeur te verwys na enigiets in ondervinding nie: die antwoorde tot sulke vrae isbly altyd net spekulasie. KantTog probeerpoog tog sinvolle pogings maakKant om dié vrae sinvol te beantwoord. Omdat kousaliteit 'n eienskap is wat die mens se verstand in ondervinding in leesinlees, sukkel Kant om sinvrye tewil maakop van'n vryelogiese wilgrondslag te plaas, omdat die idee dat mense hul eie gedrag veroorsaak nienié meer betekenisvol lyk nie, en dit dan blyk dat vrye wil, net soos kousaliteit self, 'n verklarende fiskiefiksie is om reëlmatighede van ondervinding te organiseer. So ook verwerp Kant tradisionele pogings om God se bestaan te bewys, op 'n mengsel van logiese en transendentale idealisties gronde — bv., die ontologiese bewys van God se bestaan word verwerp omdat dit staat maakberus op die logiese analise van die stelling '"God bestaan'", maar Kant dring aan dat '"bestaan'" nienié 'n [[predikaat]] is nie omdat, andersinsanders as by ander predikate soos '"is rooi'" of '"is in Pretoria'", die sinsdeel '"is werklik'" geen inligting oor sy onderwerp geeoordra nie: vergelyk '"die huis is rooi'" of '"die huis is in Pretoria'" met '"die huis is werklik'" (as dit nogsteedsnog steeds onoortuigend lyk, vergelyk '"die huis is rooi'" met '"die huis is rooi en werklik'"). Ten spyte van hierdie bekommernisse, wil Kant nogsteedsnog steeds sê dat die mens oor vrye wil hetbeskik en dat God bestaan, soen hy probeerpromoveer 'ngevolglik saak maakdie daarvoorkonsep dat die nomenale karakter van ons verstand, ons verstand soos dit in ditselfsigself is, iets vry en self-bepalend is. OpVolgens hierdie beelddaarstelling is God 'n suiwer en onbeperkte rasionaliteit, en is ons rasionele en morele karakter direk afkomstig daarvanaf, en afhanklik van God. Hy erken dat hierdie spekulasiebekouing isspekulatief en nie bewysbaar is nie, maar dié teorie speel 'n sentrale rol in sy etiek.
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
* Michelle Grier, [http://plato.stanford.edu/entries/kant-metaphysics "Kant's Critique of Metaphysics"], [http://plato.stanford.edu Stanford Encyclopedia of Philosophy], edred. Edward Zalta.
{{Normdata}}
|
