Guinee-Bissau: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k + Volkslied |
k + Prente & Hersien |
||
Lyn 19:
|longEW = W
|grootste_stad = [[Bissau]]
|regeringsvorm = Unitêre semi-presidensiële<br />grondwetlike [[republiek]]
|leiertitels = <br />• [[President]]<br />• [[Eerste minister]]
|leiername = [[José Mário Vaz]]<br />[[
|oppervlak_rang = 134<sup>ste</sup>
|oppervlak_grootte =
Lyn 27:
|oppervlakmi² = 13 948
|persent_water = 22,4
|bevolking_skatting = 1 815 698<ref>{{en}} {{cite web |url=https://esa.un.org/unpd/wpp/DataQuery/ |title=World Population Prospects: The 2017 Revision |type=custom data acquired via website |publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division |website=ESA.UN.org |accessdate=
|bevolking_skatting_jaar = 2016
|bevolking_rang = 148<sup>ste</sup>
Lyn 35:
|bevolkingsdigtheidmi² = 121,5
|bevolkingsdigtheidrang = 154<sup>ste</sup>
|BBP_PPP = $3,
|BBP_PPP_rang =
|BBP_PPP_jaar =
|BBP_PPP_per_kapita = $
|BBP_PPP_per_kapita_rang =
|BBP = $1,
|BBP_rang =
|BBP_jaar =
|BBP_per_kapita = $
|BBP_per_kapita_rang =
|onafhanklikheidstipe =
|onafhanklikheidsgebeure =
|onafhanklikheidsdatums =
|MOI = {{
|MOI_rang =
|MOI_jaar =
|MOI_kategorie = {{kleur|#990000|laag}}
|Gini = 50,7<ref>{{en}} {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=GW |title=Guinea-Bissau |publisher=[[Wêreldbank]] |accessdate=1 November 2019 }}</ref>
|Gini_rang =
|Gini_jaar =
|Gini_kategorie = {{kleur|#990000|hoog}}
|geldeenheid = [[Wes-Afrikaanse CFA-frank|CFA-frank]]
Lyn 71:
== Geskiedenis ==
[[Lêer:
[[Lêer:
Guinee-Bissau was vroeër die
[[Lêer:Guinea Bissau regions named.png|duimnael|links|Kaart van Guinee-Bissau se streke]]▼
▲Guinee-Bissau was vroeër die koninkryk van Gabù, deel van die [[Maliryk]]; dele van die koninkryk het bly voortbestaan tot die [[18de eeu]]. Die riviere en kus van die gebied was egter van die eerste plekke wat deur die Portugese, wat die [[slawerny|slawehandel]] in die [[17de eeu]] begin het, gekoloniseer is. Die binneland is nie verken tot die [[19de eeu]] nie. 'n Rebellie wat in [[1956]] deur die [[Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde (PAIGC)]] (African Party vir die Onafhanklikheid van Guinee en Kaap Verdië) begin is, konsolideer sy houvas op die land teen [[1973]]. Onafhanklikheid word eensydig verklaar op [[24 September]] [[1973]] en is erken deur 'n 93-7 [[Verenigde Nasies|VN Algemene Vergadering]] stemmery in November, 'n ongekende stap, aangesien dit onwettige Portugese aggressie en besetting verdoem het en plaasgevind het voor algehele beheer en Portugese erkenning. Erkenning word universeel na die [[Angelier Rewolusie|Portugese rewolusie van 1974]]. Die land is tot [[1984]] deur 'n rewolusionêre raad beheer. Die eerste veelpartyverkiesings is in [[1994]] gehou, maar 'n weermagopstand in [[1998]] lei tot die president se ontseteling en die [[Guinee-Bissauburgeroorlog]]. Verkiesings is in [[2000]] gehou en [[Kumba Ialá|Kumba Yala]] is verkies.
In September [[2003]] vind 'n [[staatsgreep]] plaas waarin die weermag Yala arresteer omdat "hy nie in staat daartoe was om probleme op te los nie". Nadat dit verskeie kere uitgestel is, word wetgewende verkiesings in April [[2004]] gehou. 'n [[Muitery]] onder [[militêre]] faksies in [[Oktober]] 2004 lei tot die dood van die hoof van die gewapende magte en veroorsaak landswye onrus.
In Junie 2005 word Presidensiële verkiesings vir die eerste keer gehou sedert die staatsgreep Yala afgeset het. Yala keer terug as 'n kandidaat vir die PRS en maak aanspraak daarop dat hy die regmatige president van die land is, maar die verkiesing word gewen deur voormalige President [[João Bernardo Vieira]], wat in die 1998 afgeset is. Vieira was 'n kandidaat vir een sekte in die PAIGC. Vieira verslaan [[Malam Bacai Sanha]] in 'n herstemming<!--runoff-election – dalk word tweede rondte bedoel ne nie herstemming nie-->, maar Sanha weier aanvanklik om toe te gee en beweer dat die verkiesing onder [[verkiesingsbedrog|bedrog]] gebuk gegaan het in twee [[kiesafdeling]]s, insluitend die hoofstad Bissau.
Nieteenstaande verslae dat daar 'n invloei van wapens plaasgevind het in die weke wat die verkiesing voorafgegaan het en verslae berig het oor 'n mate van 'ontwrigtings tydens veldtogvoering' – insluitend aanvalle op die Presidensiële Paleis en die Ministerie van Binnelandse sake deur steeds onbekende gewapende mans – bestempel [[Verkiesingsmonitering|Europese monitors]] die verkiesing as "kalm en georganiseerd".<ref>{{en}} {{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4723627.stm|title=Army man wins G Bissau election|publisher=[[BBC]]
== Politiek ==
Line 86 ⟶ 85:
== Streke ==
▲[[Lêer:Guinea Bissau regions named.png|duimnael|links|Kaart van Guinee-Bissau se streke]]
Guinee-Bissau is verdeel in nege streke (''regiões''):
{{columns-list|2|
* [[Bafata regiõe]]
* [[Biombo regiõe]]
Line 96 ⟶ 97:
* [[Quinara regiõe]]
* [[Tombali regiõe]]
}}
== Geografie ==
[[Lêer:Satellite image of Guinea-Bissau in January 2003.jpg|duimnael|links|[[Nasa]]-Satellietbeeld van Guinee-Bissau]]
[[Lêer:Guinee-Bissaukaart.png|duimnael|links|Kaart van Guinee-Bissau]]
Die klein tropiese landjie lê op 'n lae hoogte bo seespieël; die hoogste punt is 300 meter daarbo. Die binneland is [[savanne]], en die kus is 'n moerasserige vlakte. Die [[monsoen]]-agtige reënseisoen wissel af met tye van warm, droë [[harmattan]]winde wat van die [[Sahara]] af waai. Die [[Bijagos-argipel]] rek uit tot in die see.
Line 107 ⟶ 111:
== Demografie ==
{{Hoofartikel|Demografie van Guinee-Bissau}}
[[Lêer:Geographic location of Guinea-Bissau and present-day settlement pattern of the ethnic groups.jpg|duimnael|Verspreiding van [[etniese groep]]e in Guinee-Bissau]]
Die bevolkings van Guinee-Bissau is etnies divers met verskillende tale, gebruike en sosiale strukture. Die mees gesproke taal is [[Portugees-Kreools]] (44%); Portugees word deur 14% gepraat. Meeste mense is boere met tradisionele godsdienstige oortuigings ([[animisme]]); 45% is [[Moslem]]s, hoofsaaklik [[Fula]] en [[Mandinka]]sprekers gekonsentreer in die noorde en noordooste. Ander belangrike groepe is die [[Balanta]] en [[Papel]], wat in die suidelike kusgebiede woon, en die [[Manjaco]] en [[Mancanha]], in die sentrale en noordelike kusgebiede.
Line 112 ⟶ 117:
{{Verwysings|2}}
==
; Algemeen
* Richard Andrew Lobban, Jr. and Peter Karibe Mendy, ''Historical Dictionary of the Republic of Guinea-Bissau'', 3rd ed. (Scarecrow Press, 1997) ISBN 0-8108-3226-7 Includes extensive bibliography▼
* {{en}} {{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Guinea-Bissau|title=Guinea-Bissau|publisher=[[Encyclopædia Britannica]]|accessdate=1 November 2019}}
* {{en}} {{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pu.html|title=Guinea-Bissau|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=1 November 2019}}
▲* {{en}} Richard Andrew Lobban, Jr. and Peter Karibe Mendy, ''Historical Dictionary of the Republic of Guinea-Bissau'', 3rd ed. (Scarecrow Press, 1997) ISBN 0-8108-3226-7
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie|Guinea-Bissau|Guinee-Bissau}}
=== Nuus ===
* {{en}} [http://allafrica.com/guineabissau/ allAfrica – ''Guinea Bissau''] nuushooftrekke
=== Oorsigte ===
* {{en}} [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/country_profiles/1043287.stm BBC News ''Country Profile – Guinea-Bissau'']
=== Gidse ===
* {{en}} [http://search.looksmart.com/p/browse/us1/us317836/us317916/us559898/us559899/us10065674/us559925/ LookSmart – ''Guinea-Bissau''] gidskategorie
* {{en}} [http://dmoz.org/Regional/Africa/Guinea_Bissau/ Open Directory Project – ''Guinea Bissau''] gidskategorie
* {{en}} [http://www-sul.stanford.edu/depts/ssrg/africa/guin-bis.html Stanford University – Africa South of the Sahara: ''Guinea-Bissau''] gidskategorie
* {{en}} [http://www.afrika.no/index/Countries/Guinea_Bissau/index.html The Index on Africa – ''Guinea-Bissau''] gidskategorie
* {{en}} [http://www.sas.upenn.edu/African_Studies/Country_Specific/G_Bissau.html University of Pennsylvania – African Studies Center: ''Guinea-Bissau''] gidskategorie
* {{en}} [http://dir.yahoo.com/Regional/Countries/Guinea_Bissau/ Yahoo! – ''Guinea-Bissau''] gidskategorie
=== Toerisme ===
Line 138 ⟶ 144:
=== Ander ===
* {{en}} [http://www.sas.upenn.edu/African_Studies/CIA_Maps/Guinea_Bissau_19846.gif Kaart van Guinea-Bissau]
* {{en}} [http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5454.htm ''United States consular information sheet/travel advisory for Guinea-Bissau'']
{{Lande van Afrika}}
{{Normdata}}
| |||