Rosalind Franklin: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Sobaka (besprekings | bydraes) k taal |
Sobaka (besprekings | bydraes) Bygewerk |
||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Wetenskaplike
| naam = Rosalind Franklin
Line 34 ⟶ 33:
'''Rosalind Franklin''' ([[25 Julie]] [[1920]] – [[16 April]] [[1958]]) was 'n Engelse skeikundige en x-straal kristallografis van Joodse afkoms. Sy her gemaak kritieke bydrae tot die begrip van die fyn molekulêre strukture van [[DNA]] (deoksiribonukleïensuur). Na die afronding van haar gedeelte van die werk op DNA, Franklin lei ook baanbrekerswerk op die tabakmosaïekvirus en die poliovirus.
== Jeug ==
Franklin was 'n dogter van die bankier Ellis Franklin en sy vrou Muriel Frances Waley (1894-1976). Na die laerskool het sy op twaalfjarige ouderdom na die St. Paul's Girls School gegaan, een van die min meisieskole met [[fisika]]- en [[chemie]]-klasse. Op die ouderdom van 15 besluit sy dat sy 'n navorser wil word. Haar vader was egter teen hoër onderwys vir vroue en wou hê dat sy 'n maatskaplike werker moes word. Hy weier dus om die koste van haar universiteitsopleiding te betaal, hoewel sy reeds die toelatingseksamen vir die [[Universiteit van Cambridge]] geslaag het. Hy het eers ingestem toe 'n tante aangebied het om vir haar studies te betaal en sy vrou blykbaar ook hul dogter se keuse ondersteun.
== Wetenskaplike loopbaan ==
=== Cambridge ===
Franklin word in 1938 aan die Newnham College aan die Universiteit van Cambridge toegelaat, waar sy in 1941 in natuurwetenskappe studeer met 'n spesialisasie in [[fisiese chemie]]. Nadat sy nog 'n jaar aan die universiteit gewerk het, word sy in 1942 as deel van die [[Tweede Wêreldoorlog]] navorsing by die British Coal Utilization Research Association. Sy het die [[poreusheid]] van [[steenkool]] met [[helium]] ondersoek om steenkool so ekonomies moontlik te gebruik as gevolg van die skaarste gedurende die oorlogstyd en om goeie gasmaskers met steenkoolpoeier te maak. Hierdie werk vorm die basis vir haar PhD in fisiese chemie vir die [[proefskrif]]ː "Die fisiese chemie van soliede organiese kolloïede met spesiale verwysing na steenkool," aan die Universiteit van Cambridge in 1945.
=== Parys ===
Na haar studies in Cambridge het drie jaar se studie in [[Parys]] gevolg aan die "Laboratoire Central des Services Chimiques de l'Etat". Hier het sy die X-straaldiffraksietegnieke van [[kristallografie]] aangeleer wat sou bydra tot die ontdekking van die struktuur van [[DNA]].
=== Londen ===
In 1948 keer sy terug na die [[Verenigde Koninkryk]] as navorser op die gebied van molekulêre röntgendiffraksie by King's Kollege in [[Londen]] onder leiding van Sir John Randall.
'n Gebrek aan duidelikheid oor die verantwoordelikhede vir die DNA-ondersoek het tot wrywing gelei tussen Franklin en Maurice Wilkins, 'n navorser wat 'n geruime tyd by Randall gewerk het. Franklin was geheimsinnig oor haar resultate en het ook eienaardig opgetree: ondanks die feit dat haar navorsing bewys het dat DNA 'n heliksstruktuur het, het sy aan almal verduidelik dat dit nie die geval was nie en in die somer van 1952 het sy 'n boodskap in haar navorsingsinstituut geplaas met die aankondiging: "Dit is met groot spyt dat ons die dood op Vrydag 18 Julie 1952 van D.N.A. heliks moet aankondig ... Daar word gehoop dat dr. M. H. F. Wilkins sal praat ter nagedagtenis aan die ontslape heliks". Op 'n stadium het Wilkins Franklin se röntgendiffraksiefoto's van DNA aan James Watson, die mededinger van Cambridge, gewys wat die idee kry dat die struktuur van DNA soos 'n dubbele heliks moet lyk nadat Linus Pauling met 'n soortgelyke, maar verkeerde model vorendag gekom het (hy was gebaseer op 'n drievoudige heliks in plaas van 'n dubbele heliks). Dit het gelei tot 'n artikel deur Watson en [[Francis Crick]] in die wetenskaplike weeklikse tydskrif ''Nature''. Onmiddellik voor die artikel in dieselfde uitgawe van Nature verskyn 'n artikel van Franklin ook ter ondersteuning van sy gevolgtrekkings.
Of Franklin self die struktuur van DNA sou gevind het en in watter mate haar naam vermeld moet word in verband met die ontdekking van die struktuur van DNA, bly tot vandag toe gedebatteer. Die feit bly staan dat dit sonder haar hoë kwaliteit foto 's van röntgendiffraksie van DNA langer sou geneem het voordat die struktuur daarvan gevind sou word.
=== Birbeck Kollege ===
Na die DNA-publikasies is sy na Birkbeck Kollege waar sy haar eie navorsingsgroep gekry het en op [[virus]]se gekonsentreer - sy mag slegs King's Kollege slegs verlaat as sy ophou werk op DNA. Sy het veral op die tabakmosaïekvirus en die poliovirus gewerk.
Tydens 'n besoek aan die [[Verenigde State]] in 1956 het sy siek geword en eierstok[[kanker]] is gediagnoseer. Twee jaar later is sy op 37-jarige ouderdom oorlede as gevolg van hierdie siekte, wat waarskynlik veroorsaak is deur die onverantwoordelik hantering van [[X-strale]] tydens haar navorsing: sy het selde 'n lood[[voorskoot]] gedra en haarself gereeld aan X-strale blootgestel.
In 1962 ontvang Watson, Crick en Wilkins die [[Nobelprys vir Fisiologie of Geneeskunde]]. Miskien sou Rosalind ook Franklin in daardie eer gedeel het as sy geleef het. Die prys word egter nie postuum toegeken nie en word nie aan meer as drie mense toegeken nie.
== Vernoem ==
• In 2002 het die [[Universiteit van Groningen]] die eerste Rosalind Franklin-stipendium-navorsingstoekennings uitgereik vir vroue met 'n doktorsgraad.
{{Normdata}}
| |||