Ysland: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes)
JMK (besprekings | bydraes)
→‎Landbou: teksdetails
Lyn 451:
Vanweë sy koel klimaat en die skaarste aan landbougrond verskil Ysland se landbousektor sterk van dié van ander nywerheidslande. Yslandse boere het hulle tradisioneel op skaapteelt toegespits en gepekelde of gerookte skaapvleis was eeue lank 'n [[stapelvoedsel]]. Skaapwol en -huide is vir die vervaardiging van klere en skoene gebruik.
 
In die laat 19de en vroeë 20ste eeu het die meeste Yslandse boeregesinne nog dieselfde landelike lewe as hulle voorouers in die Wiking-tydperk gevoer en eers met die stigting van die eerste koöperatiewe boerevrrenigingboerevereniging in 1882 hetis 'n nuwe tydperkera vir die landbousektor beginingelei. Die boere het nou begin om die Deense middelmanne uit te skakel wat landbouprodukte slegs teen baie lae pryse aangekoop het.
 
Die koöperatiewe het geleidelik tot 'n beduidende faktor in die Yslandse ekonomie ontwikkel wat ook in die ander sektore belê het. Die huidige Federasie van Yslandse Koöperatiewe (SIS) het tot teenen met die 1980's, toe dit in 'n finansiële krisis beland het en in kleiner ondernemings opgesplits is, oor 'n bank, 'n assuransiemaatskappy, winkels, fabrieke vir landboutoerusting, 'n redery, visverwerkingsfabrieke en 'n uitvoermaatskappy beskik.
 
Die verstedeliking vanafvan die begin van die 20ste eeu af het daartoe gelei dat minder belowende landbougebiede soos die uiterste noordweste binne enkele dekades feitlik leeggeloop het. In ander landbougebiede het meganisasie, die bou van nuwe paaie en moderne kommunikasiemiddels die landelike lewe duidelik verander.
 
Die koel klimaat en die kort groeiperiode vereis die gebruik van moderne kunsmis vir die verbouing van geskikte graansoorte soos rog en gars wat as veevoer gebruik word en duur invoere vervang. Gars word ook vir menslike gebruik verbou.
 
Erosie bly die grootste vraagstuk vir Ysland se 3&nbsp;800 boere. Meer as duisend jaar se menslike kolonisasie en landbou het die natuurlike ewewig van Ysland se labiele natuur uitermate versteur. Die los grond bevat min klei en bestaan hoofsaaklik uit onstabiele vulkaniese leem. Volgens die [[Landnámabók]] was Ysland nog 'n beboste gebied toe die Noorse volksplanting begin het. Die setlaars het groot hoeveelhede vuurhoutbrandhout verbruik, terwyl hul vee groot skade byaan die sensitiewe vegetasie berokken het. Slegs een persent van die oorspronklike bosgebiede, wat 'n oppervlakte van 25&nbsp;000 vierkante kilometer beslaan het, het bewaar gebly, en 'n oppervlakte van 40&nbsp;000 vierkante kilometer het onvrugbaar geword.<ref>{{de}} Polyglott APA Guide (2007), bl. 117</ref> Tans is daar nog 1&nbsp;500 vierkante kilometer landbougrond, waarvan jaarliks sowat 30 vierkante kilometer weens erosie verlore gaan.
 
Verbruikersgewoontes het in die afgelope dekades geleidelik verander en naas lamvleislamsvleis het ook bees-, hoender- en varkvleis in toenemende mate gewild geraak. Die Yslanders se jaarlikse per capita-verbruik van melk behoorttel met 400 liter totper capita onder die hoogstes ter wêreld en 'n groot verskeidenheid van melksoorte, room, kaas, botter, [[jogurt]] en Ysland se tradisionele kwarkspesialiteit ''skýr'' word plaaslik vervaardig.
 
Die vraag na groente en vrugte het in die afgelope dekades vinnig gegroei; Ysland is in sommige jare selfvoorsienend betreffend aartappels, terwyl groente soos tamaties, komkommers, worteltjiesgeelwortels, rissies, slaai en verskillende koolsoorte danksy die beskikbaarheid van goedkopegoedkoop geotermiese energie in kweekhuise groeigedy.
 
=== Toerisme ===