Don Quichot (boek): Verskil tussen weergawes

'''Don Quijote''' (Spaans: ''Don Quijote'' of ''Quixote'') is die hoofkarakter in [[Miguel de Cervantes|Cervantes]] se [[roman]] ''Die vindingryke ridder Don Quijote de laLa Mancha''. Die roman bestaan uit twee dele: die eerste deel is in [[1605]] gepubliseer en die tweede deel [[1615]].

Die boek was een van die eerste romans wat geskryf is in 'n moderne Europese [[taal]]. Dit is 'n relaas van die komiese reisavonture van 'n oudou ridderheer wat hom verbeel dat hy 'n dwalende ridder is. Die hoofakarakterhoofkarakter, Don Quijote, is die stereotipe van die idealis, 'n dwase held wat hom met sy goeie bedoelings maar onpraktiese dade min of meer belaglik maak.

Die ''hidalgo'' (die laagste adellike rang in Spanje) Alonso Quijano het deur die lees van te veel ridderromans sy verstand kwytgeraak. Nadat hy die beeld van 'n dwalende ridder aangeneem hetaanneem, verlaat hy sy huis onder die naam ''Don Quijote van La Mancha'' (na sy geboortestreek) en begin 'n dwaaltog deur die platteland van [[Spanje]]. Hy begin die tog op sy strydros Rocinant, wat in werklikheid 'n ou, uitgeteerde basterperd is wat hy as 'n rasegte perd verheerlik. Geklee in ou geroeste wapenrusting en 'n papierhelm, neem hy hom voor om oorlog te voer teen allerhande onregte. Deur goeie dade te verrig, hoop hy om beroemd te word en sodoende die guns te verkry van sy groot liefde, die mooie Dulcinea. Die soeke na hierdie begeerlike prinses, wat in werklikheid sy'n idealisering is van ''Aldonza Lorenzo'', 'n eenvoudige en nederige boeredogter uit die naburige dorpie El Toboso, wat hy nog nooit gesien het nie, en wat waarskynlik nie eens bestaan ​​nienie, is 'n [[parodie]] vanop die genre ''amour lointain'' genre.

Op sy tog word Don Quijote vergesel deur sy buurman en dienskneg Sancho Panza. Sancho is 'n kleinboer, en ongeletterd, maar nie dom nie, met 'n belangstelling in goeie eet- en drinkgoed. Sancho weet sy meester is effe kranksinnig; Sancho betitel hom as "Ridder van die droewige figuur'", <ref>''Don Quichot. De vernuftige edelman van La Mancha.'' [http://www.leestafel.info/miguel-de-cervantes-s]</ref> tog volg hy homvir Quijote, want sy swakheid vir aardse plesiere laat hom tog glo in die groot beloning wat sy reis saam met Don Quijote vir hom inhou.

Dat Don Quijote nogal verward is, word duidelik wanneer hy herberge vir kastele aansien, geestelikes vir skurke (kritiek op die kerk), en windmeulens vir reuse. Hy bevry ook enkele "staatsgevaarlike misdadigers" (mense wat om hul afwykende menings opgesluit is). <ref>Vinck, J., ''Don Quichot en de windmolens''. [http://www.beleven.org./verhaal/don_quichot_en_de_windmolens]</ref> MaarSy sy wanideeswan-idees en dwalings stuit egter telkens teen die nugterheid, omsigtigheid en spreekwoorde van Sancho. Hierdie botsing tussen die ideale en fiktiewe wêreld van Don Quijote en die werklike wêreld van Sancho, is 'neen van die hooftemahooftemas van die boek en terselfdertyd die bron van baie van die humor.

Terwyl hulle op reis is, ontmoet Don Quijote en Sancho baie verskillende karakters, van herders tot adellikes, van misdadigers tot priesters, van kwetsende vroue en jaloerse mans tot hitsige meisies en dolle verliefdes. 'n Verdere hooftema van die roman word hier duidelik: liefde. In die ridderromans kom slegs hoflike liefde voor; Cervantes toon aan dat daar veel meer aanin die liefde issteek: van verwerpte liefde tot owerspel, van ideale vriendskap tot onmoontlike liefde, van pure aanbidding tot suiwer wellus.

Die tweede deel van die roman is [[surrealisme|surrealisties]] en toonbevat 'n sterk self-reflekterende karakter. Hierdie introspeksie was ongekend in literêre werke. Don Quijote en Sancho ontmoet dus verskeie karakters wat die eerste deel van die boek gelees het en hulle en hul avonture ken. Don Quijote en Sancho meet hulself nie meer aan die werklike wêreld nie, maar beleef eerder avonture wat daardie ander karakters vir hul vermaak opgestel het - soos hul hemelvaart op 'n houtperd, of Sancho se verrassend edele heerskappy oor 'n denkbeeldige eiland. Die metafoor van "die wêreld is 'n verhoog" word hier letterlik waar. As gevolg hiervan kom die wêreld dikwels meer gek voor as Don Quijote self. Heel aan die einde van die verhaal, na 'n slapie van 6 uur, vind hy sy gedagtes terug. Die leser kan homself dan afvra of die vroeëre dwaasheid van Don Quijote nie meer waardevol en menslik was as sy nuutgevonde nugterheid nie.

Die oorspronklike titel van Cervantes se boek is ''El ingenioso hidalgo don Quixote de la Mancha''. Die skryf van die naam met 'n 'x' is oorgeneem in die [[Engels]], met die uitspraak 'Kwíkset' [ˈkwɪksət] (teenwoordig spreek die Engelse dit darem beter uit). Sedertdien is die uitspraak in die [[Spaans|Kastiliaans]] verander en die spelling gewysig, waardeur die 'x' (uitspraak 'sj') 'n 'j' (uitspraak: harde 'g') geword het. In moderne Spaans word dit dus gespel as ''Don Quijote'', met die uitspraak 'Kigotte' [kiˈxote] (nie 'Kigoote'). In Afrikaans word die moderne Spaanse spelling nougeset gevolg (sien die titel van [[André P. Brink]] se vertaling).

In die Spaans van die sewentiende eeu is die naam van die ridder dus uitgespreekkuitgespreek as 'Kiesjotte' [kiˈʃote]. In die [[Frans]] word dit geskryf as Quichotte. In die [[Nederlands]] word die Franse skryfwyse oorgeneem, en omdat die laaste lettergreep in moderne Frans onhoorbaar is, verander die Nederlandse skryfwyse ook na ''Quichot''. Hierdie spelling sonder die laaste lettergreep kom dus nie uit die Spaans nie. Die 'ch' in ''La Mancha'' word korrek op die Spaanse manier uitgespreek ('tsj'), dus is die moderne Nederlandse uitspraak: 'Don Kiesjot van La Mantsja' (nie 'Mansja' nie). Dit is vrywel gelyk aan die oorspronklike uitspraak, op die eindlettergreep van Quixote na. Daar is egter baie Nederlanders wat vasklou aan die juiste uitspraak Kiegotte of Kiesjotte. 'n Groot deel van die Nederlandse vertalings en bewerkings gebruik die spelling Quichotte.<ref>zie collectie Koninklijke Bibliotheek [https://web.archive.org/web/20141223160832/http://www.kb.nl/themas/kinderboeken-en-strips/klassieke-kinderboeken/don-quichotte www.kb.nl]</ref>

* ''teen windmeulens veg'' – 'n denkbeeldig gevaar bestry, of ook: om te probeer verander wat nie verander kan word nie, 'n hopelose stryd voerevoer;

* '''n Klap van die meul krybykry\gekry'' - nie by jou gesonde verstand wees nie;

* [[Joan Manuel Serrat]]: ''Vencidos'' (1971).

* [[Roberto Gerhard]]: ''Don Quichotte'', ballet uit 1941, waaruit hy twee orkessuites saamstel (1ste 1941, 2de 1947), 'n verwerking van die ballet word in 1949 voltooi.<ref>Orquesta Sinfónico de Tenerife, Víctor Pablo Pérez, Auvidis Valois records 3660</ref>

* [[Jesús Guridi]]: ''Una aventura de Don Quijote''.<ref>Orquesta Sinfónica de Bilbao, Juan José Mena, [[Naxos Plate-etiket|Naxos]] 8.557110</ref>

* [[Jacques Ibert]]: ''Don Quichotte'', musiek by 'n filmproduksie uit 1932.

* [[Wilhelm Kienzl]]: ''Don Quixote'', opera, op. 50.<ref>Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, Rundfunkchor Berlin, Gustav Kuhn, CPO records 999 873</ref>

* [[Felix Mendelssohn Bartholdy]]: ''Die Hochzeit des Camacho'', opera, op. 11.

* [[Anton Rubinstein]]: ''Don Quixote'', 'musikale skildering' uit 1870, op. 87.<ref>Staatssymfonieorkest van Rusland, Igor Golovchin, RUSSIAN DISC records 11 397</ref>

* [[Robert W. Smith]]: ''Don Quixote'', Simfonie No. 3 vir orkes (2008).<ref>Banda Simfònica Unió Musical de Lliria, Robert W. Smit, Walking Frog Records WFR356</ref>

* [[Georg Philipp Telemann]]: ''Don Quichotte auf der Hochzeit des Comacho'', komiese opera.

* [[Mitch Leigh]]: ''[[De man van La Mancha]]'', musiek tydens 'n [[Broadway (teater)|Broadwaymusiekblyspel]] uit 1965.

* [[Patrick van Deurzen]]: ''Choral, Fugue & Prelude'' uit 2005, blaasinstrument kwintet, waar in elke deel tekste uit Don Quijote voorgedra moet word.

* [[Het Nationale Ballet]]: ''Don Quichot''.

* [[Eric Vaarzon Morel]]: ''De nieuwe wereld van Don Quichot'', vanaf 2011/2012 in Nederlandse teaters. Met Maarten Ornstein (basklarinet), Carlos Denia (sang), Raquela Ortega en sanger-rapper Brownie Dutch.

''Don Quichot'' is naná die [[Bybel]] een van die mees vertaalde boeke, en is vier keer uit die Spaans in Nederlands vertaal. Lambert van den Bos was eerste in 1657 die eerste met ''[https://archive.org/stream/denverstandigenv00cerv#page/n1/mode/2up Den verstandigen vroomen ridder, Don Quichot de la Mancha]''. Die tweede vertaling is in 1854-59 gedoen deur die poliglot en advokaat Christiaan Lodewijk Schuller tot Peursum in 1854-59, wat die boek met die titel ''De vernuftige jonkheer Don Quichote van de Mancha'' laat verskyn het in 'n vierdelige weergawe ([https://books.google.be/books?id=0BQUAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=nl#v=onepage&q&f=false deel I], [https://books.google.be/books?id=a6FRAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=nl#v=onepage&q&f=false deel II], [https://books.google.be/books?id=MxUUAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=nl#v=onepage&q&f=false deel IV]) waarvan tallose bewerkings afgelei is, onder meer die gewilde [[Vlaams (taalkunde)|Vlaamse]] bewerking van René De Clercq (1930). In 1941-43 gee die Spaanse kenner C.F.A. van Dam en die digter [[J.W.F. Werumeus Buning]] 'n moderne vierdelige vertaling onder die titel ''[https://www.dbnl.org/tekst/cerv001donq03_01/ De geestrijke ridder Don Quichot van de Mancha]'' uit. Barber van de Pol bring in 1997 'n leesbare en noukeurige vertaling uit getiteld ''De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha''.

Die werk is in [[1966]] deur [[André P. Brink]] in Afrikaans vertaal as ''Die vindingryke ridder Don Quijote de la Mancha''.