Zaza: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Stukkende kaart vervang |
|||
Lyn 1:
{{Etniese groep
| beeld = [[Lêer:Zaza
| caption = Woongebied van die Zazas
| groep = Zazas
| bevolking = 3 miljoen<ref>{{en}} {{cite book|last=Kaya|first=Mehmed S.|title=The Zaza Kurds of Turkey: A Middle Eastern Minority in a Globalised Society|year=2011|publisher=Tauris Academic Studies|location=London|isbn=
| plek = {{vlagland|Turkye}}<br />{{vlagland|Duitsland}}<br />{{vlagland|Nederland}}<br />{{vlagland|Swede}}
| taal = [[Zazaki]] en [[Turks]]
Lyn 18:
Enersyds weens die gebrek aan algemene gebruik van Zazaki, en andersyds weens die oorgang na Turkse onderwys én die invloed van die media, het die woordeskat van die laaste geslag sterk gekwyn. Elke gebied het ook hul eie woordeskat en eie klankleer, wat dikwels die oorsaak is van wanbegrip tussen verskillende dialekte.
Elke dialek verskil ook dialekties na gelang van die streek. Die mees konserwatiewe dialekte is naamlik dié van die Kigi- en Diyarbakir-gebiede.
== Geloof ==
Lyn 25:
== Geskiedenis en onderdrukking ==
Vermoedelik het die Zazas tussen die 10e en 11e eeue geïmmigreer na hulle hedendaagse gebied in [[Oos-Anatolië]]. Ook word beweer dat die huidige Zazas die afstammelinge van die Deylemiete is. Daar bestaan ook teorieë dat die voorouers van de Zazas vanuit hul huidige woongebied
Uit sekere bronne blyk dit dat die Zazaki 'n sekere taalhistoriese verwantskap het met die middel-Irannese taal Parties. In 'n onlangs verskene tesis oor die herkoms van die Dersimis word vermeld dat hulle die oorspronklike mense van hulle huidige vaderland is. Die Dersim sou hulself as 'n federasie van diverse volkere gesien het, wat die Zazaki uit die Deylemiete oorgebring en aanvaar het.
Lyn 31:
Zazaki word gepraat in die provinsies Dersim (Dêsım), Erzincan (Erzıngan), Bingöl (Çewlig), Wes-Sivas (Sêvaz/Qoçgiriye), Suid-Eruzurum, Varto (Gımgım), Elazig (Xarpêt), Diyarbakır, Siverek (Sêwregı), Adiyaman (Semsur). Daarbenewens deur 'n groep mense in 'n paar dorpe van Malatya (Pötürge en Arapkir), Mardin, Mutki, Sariz (Kayseri), Aksaray, Selim (Kars), Göle (Arhadan) en deur mense in diaspora verspreid oor die Turkse metropole soos [[Istanboel]], [[Ankara]], [[Izmir]] en [[Mersin (stad)|Mersin]]. Ook in Europa en in andere kontinente soos Amerika en Australië word Zazaki deur duisende mense gepraat. In Duitsland alleen is daar na skatting 150 000-200 000 mense wat Zazaki as moedertaal besig.
Sowel in die verlede as in die hede is die Zazas
Tot op hede bestaan daar nog geen nasionale onafhanklikheidsbewegings in die gebied nie. Dewelke is grotendeels vanuit Europa aktief. Met uitsondering van die laaste jare is dit veral te wyte aan die godsdienstige spanninge tussen verskillende geloofsoortuiginge, wat 'n onderlinge toenadering tussen Zazas erg bemoeilik. Jare lank was Dersim en Varto die vernaamste gebiede waar linkse organisasies oor heelwat aanhangers beskik het. Zazas word gesien as een van die mees opstandige volke ooit in Anatolië. In die noorde van Mesopotamië het die Zaza-gemeenskap verantwoordelikheid erken vir verskeie versetsaksies en opstande. Die bekendste daarvan is dié van Seyh Sait (Piran) in 1925 en die verset van Dersim onder leiding van Seyid Riza (Hozat) in die jare 1937 en 1938. Hierdie laaste verset is beëindig met 'n volksmoord, gevolg deur brute deportasies van die oorlewendes na Wes-Turkye.
Lyn 37:
Dit is daarom voorspelbaar dat vele Zazas tans buite hul geboorteland, in diaspora, leef. Buiten die onderdrukking en die ontruiming van die dorpe dra ook die ekonomies troostelose situatie by tot die emigrasie van vele mense na West-Turkye of Europa.
Die Zaza-gemeenskap se woongebied bestaan uit redelik moeilik toeganklike en bergagtige gebiede van Anatolië. Die meeste mense maak 'n bestaan uit veeteelt en landbou. Weens die guerrillaoorlog van die Koerdiese vryheidsbewegings het hul lewensomstandighede die afgelope jare swaarder geword. Deur die noodsaaklike vertrek van hierdie mense na ander stede en deur die sware lewensomstandighede is die assimilasieproses – weens die verlies van die moedertaal
Die eerste skriftelike dokumente omtrent Zazaki is versamel deur die taalkundige Peter Lerch in die jaar 1850. 'n Verdere twee religieuse geskrifte (mewlid) bestaan uit die jaar 1899 van Ehmedê Xasi en van ‘Usman Efendiyo Babıc (gepubliseer in Damascus, 1933) wat in die Arabiese alfabet saamgestel is.
| |||