Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2): Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Geskep deur die bladsy "The Creation (Haydn)" te vertaal |
Geskep deur die bladsy "The Creation (Haydn)" te vertaal |
||
Lyn 1:
{{Inligtingskas musikale komposisie|name=|
Die teks (libretto) is deur baron Gottfried van Swieten saamgestel. Die werk bestaan uit drie dele en die besetting is vir sopraan-, tenoor- en bassoliste, 'n koor en 'n simfonieorkes. In deel 1 en 2, wat die skepping uitbeeld, verteenwoordig die soliste die aartsengele Raphael (bas), [[Uriël]] (tenoor) en [[Gabriël]] (sopraan). In deel 3 verteenwoordig die bas en sopraan [[Adam]] en [[Eva]].
Die eerste openbare uitvoering het op 19 Maart 1799 in Wene in die ou Burgtheater plaasgevind. Die oratorium is in 1800 met die teks in Duits en Engels gepubliseer.
[[Lêer:Rößler_Joseph_Haydn.jpg|duimnael| Portret van Joseph Haydn deur Johann Carl Rößler (1799)]]
Haydn is besiel om 'n groot oratorium te komponeer ná 'n besoeke aan [[Engeland]] in 1791–1792 en 1794–1795, waar hy die oratoriums van [[Georg Friedrich Händel|G.F. Händel]] gehoor het wat deur groot orkeste en kore uitgevoer is.<ref>[https://web.archive.org/web/20120121112327/https://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf Wigmore, R. 2009. The Creation (Die Schöpfung), HobXXI/2. Programnotas by 'n uitvoering van ''Die Schöpfung''.] </ref> Dit is waarskynlik dat Haydn 'n eie komposisie van soortgelyke grootte wou komponeer, maar in die klassieke styl. Onder die werke wat Haydn gehoor het, was ''Israel in Egipte'', waarin Händel op verskillende wyses van toonskildering gebruik gemaak het. Dit word weerspieël in die wyse waarop Haydn met groot vrug van dié musiektegniek in ''Die Skepping'' gebruik gemaak het.<ref>Temperley, N. 1991. ''Haydn: The Creation''. Cambridge: Cambridge University Press. p. 26</ref>
== Libretto ==
''Die Skepping'' se libretto het 'n lang geskiedenis. Die drie bronne is [[Genesis]], die Bybelse [[Psalms]] en ''Paradise Lost'' van [[John Milton]]. Toe Haydn Engeland in 1795 verlaat, het die impresario Johann Peter Salomon (1745–1815), wat Haydn se konserte daar gereël het, 'n nuwe gedig getiteld ''The Creation of the World'' aan hom gegee. Die gedig is oorspronklike aan Händel gegee, maar die ou meester het nie daaraan gewerk nie, omdat die lengte daarvan beteken het dat dit as getoonsette werk langer as vier uur sou duur. Dit is waarskynlik dat Thomas Linley Sr. (1733–1795) die libretto aan Salomon voorsien het. Linley (wat soms Lidley of Liddle genoem word) was hoof van oratoria aan Drury Lane. Dit is moontlik dat Linley self die oorspronklike Engelse libretto geskryf het, maar 'n studie deur Edward Olleson, A. Peter Brown (wat 'n uitstekende "outentieke" partituur daarvan voorberei het) en H.C. Robbins Landon het bevind dat die oorspronklike skrywer steeds onbekend is.
[[Lêer:SWIETEN.jpg|duimnael| Portret van die librettis Gottfried van Swieten, Oostenrykse politikus en bibliotekaris]]
Met sy terugkeer na Wene het Haydn die libretto aan Van Swieten gegee.<ref>[https://web.archive.org/web/20120121112327/https://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf Wigmore, R. 2009. The Creation (Die Schöpfung), HobXXI/2. Programnotas by 'n uitvoering van ''Die Schöpfung''.] </ref> Van Swieten het 'n veelsydige loopbaan gehad as diplomaat, hoof van die Keiserlike Biblioteek, amateurmusikus en beskermheer van musiek. Hy het voorheen al met Haydn saamgewerk as librettis van die toratorium-weergawe van ''Die sewe laaste woorde van Christus'', wat in 1796 in Wene gepremière het. Van Swieten het die Engelse libretto van ''The Creation'' in 'n Duitse vertaling hersaamgestel (''Die Schöpfung'' ), waarop Haydn sy komposisie gebaseer het. Van Swieten het ook voorstelle aan Haydn gemaak oor die toonsetting van sommige van die individuele dele. Die werk is in sowel Duits as Engels gepubliseer (1800) en word vandag nog in albei tale uitgevoer.
Vir aanhalings uit die Bybel het Van Swieten verkies om so na as moontlik aan die Engelse ''King James Version'' te bly. Volgens Temperley kom die Duitse teks met geen bekende Duitse Bybelvertaling ooreen nie. Dit is eerder só saamgestel dat die woordorde, lettergreepgebruik en aksentpatrone die Engelse teks so na as moontlik navolg. Haydn en Van Swieten moes besef het dat Engelse gehore nie veranderinge aan die heilige teks van hul Bybel geredelik sou aanvaar nie. Daar was ook die gedugte presedente van ''Messias'' en ''Israel in Egipte'' om in gedagte te hou.<ref>Temperley, N. 1991. ''Haydn: The Creation''. Cambridge: Cambridge University Press. p. 26</ref>
In die finale vorm van die oratorium is die teks gestruktureer as [[Resitatief|resitatiewe]] gedeeltes van die teks van Genesis (dikwels met minimale begeleiding), afgewissel met koor- en solo-gedeeltes wat Van Swieten se oorspronklike poësie getoonset het. Van Swieten het ook uittreksels uit [[Psalms]] in die koorbewegings gebruik.<ref>[https://web.archive.org/web/20120121112327/https://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf Wigmore, R. 2009. The Creation (Die Schöpfung), HobXXI/2. Programnotas by 'n uitvoering van ''Die Schöpfung''.] </ref>
[[Lêer:Haydnhaus_Haydngasse_19.jpg|duimnael| Haydn het in hierdie groot huis (tóé nog in die voorstede van Wene) gewoon terwyl hy ''Die Skepping'' gekomponeer het. Dit is vandag 'n Haydn-museum.]]
Swieten was duidelik nie vlot Engelessprekende nie. Die metriesgebaseerde Engelse weergawe van die libretto toon dus verskeie lomp frasserings wat nie as idiomatiese Engels op Haydn se musiek toegepas word nie. 'n Voorbeeld hiervan is die gedeelte wat die nuut geskepte Adam se voorkop beskryf: een gedeelte wat die vars gesnyde Adam se voorkop beskryf: "The large and arched front sublime / of wisdom deep declares the seat". Sedert die eerste publikasie is verskeie pogings aangewend om die Engelse teks te verbeter; uitvoerings in Engelssprekende lande vermy dié probleem egter deur die oorspronklike Duitse libretto te gebruik.
== Première en ontvangs ==
[[Lêer:August_Gerasch_Vor_dem_alten_Burgtheater.jpg|duimnael| Die ou Burgteater, waar die openbare première van 1799 in Wene plaasgevind het]]
[[Lêer:Covert_Garden_Theatre_edited.jpg|duimnael| Die ou Covent Garden-teater, waar die Engelse première in 1800 plaasgevind het. Gravure uit 1808.]]
Die eerste uitvoerings in 1798 is op die planke gebring deur die Gesellschaft der Associierten, 'n groep musiekliefhebbers wat deur Van Swieten gereël is om konserte van ernstige musiek te borg; die Gesellschaft het die komponis goed betaal vir die reg om die première uit te voer (Salomon het vir 'n kort ruk gedreig om te dagvaar omdat die Engelse libretto onwettig vertaal is). Die uitvoering is vertraag tot einde April – die onderskeie partye is eers op Goeie Vrydag klaargemaak – maar die voltooide werk is op 29 April voor 'n volledige gehoor gerepeteer.
Die eerste optrede die volgende dag was 'n privaat geleentheid, maar honderde mense het met groot vewagting in die straat rondom die ou Schwarzenberg-paleis saamgedrom om die werk aan te hoor. Mense is slegs op uitnodiging ingelaat.<ref>[https://web.archive.org/web/20120121112327/https://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf Wigmore, R. 2009. The Creation (Die Schöpfung), HobXXI/2. Programnotas by 'n uitvoering van ''Die Schöpfung''.] </ref> Diegene wat wel uitgenooi is, sluit in ryk kunsbeskermhere en -dames, belangrike regeringsamptenare, vooraanstaande komponiste en musici en 'n keur van die adelstand van verskeie lande. Die die gewone mense, wat tot later sou moes wag om dié nuwe werk te hoor, het só in die strate naby die paleis saamgedrom dat ongeveer 30 spesialepolisielede nodig was om orde te handhaaf. Baie van dié wat bevoorreg genoeg was om binne te wees, was vol lof vir dié nuwe werk. 'n Lid van die gehoor het in 'n brief aan die ''Neue teutsche Merkur'' geskryf: "Dit is nou al drie dae sedert daardie gelukkige aand. Dit weerklink steeds in my ore en hart, en my bors is skoon saamgetrek van emosie as ek net daaraan dink."
Die eerste openbare optrede op 19 Maart 1799 in Wene se ou Burgteater aan die Michaeler-plein was lank voor die tyd reeds uitverkoop.<ref>[https://web.archive.org/web/20120121112327/https://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf Wigmore, R. 2009. The Creation (Die Schöpfung), HobXXI/2. Programnotas by 'n uitvoering van ''Die Schöpfung''.] </ref> ''Die Skepping'' is in Haydn se leeftyd byna veertig keer in dié stad uitgevoer. Die werk het kort voor lank 'n gunsteling geword van die Tonkünstlersocietät, 'n liefdadigheidsorganisasie wat weduwees en weeskinders van musici onderhou het. Haydn het die die werk vir die res van sy lewe gereeld vir dié organisasie uitgevoer en gederigeer, dikwels met baie groot ensembles. Die Engelse weergawe ''The Creation'' het sy première in 1800 by [[Royal Opera House|Covent Garden]] in Londen gehad.
[[Lêer:1808PerformanceOfHaydnCreation.jpg|duimnael| Die 1808-uitvoering van ''Die Skepping'' ter ere van Haydn; reproduksie van 'n deksel vir 'n skryfbehoeftehouer wat met waterverf deur Balthazar Wigand beskilder is. Klik om te vergroot.]]
Die laaste uitvoering wat Haydn bygewoon het, was op 27 Maart 1808 – 'n jaar voor sy dood. Die bejaarde, siek Haydn is met groot eer op 'n leunstoel ingedra. Volgens een oorlewering het die gehoor spontaan begin juig met die koms van "lig". Haydn het in 'n tipiese gebaar swakkies na bo gewys en gesê: "Nie van my af nie – alles kom Daarvandaan!"
''Die skepping'' is in sy leeftyd meer as veertig keer buite Wene uitgevoer: elders in Oostenryk en Duitsland, dwarsdeur Engeland en in Switserland, Italië, Swede, Spanje, Rusland en die Verenigde State. Ondanks die afname in Haydn se reputasie as komponis in die 19de en vroeë 20ste eeu het die werk nooit die repertorium verlaat nie;<ref>Sien: Proksch, B. 2015. ''Reviving Haydn: New appreciations in the Twentieth Century''. </ref> trouens, dit word vandag nog gereeld uitgevoer deur sowel professionele as amateurensembles. Daar is verskeie opnames beskikbaar (sien hieronder).
'n Tipiese uitvoering duur ongeveer 105 minute lank (een en 'n driekwart uur).
== Musiek ==
=== Musici ===
Die oratorium is getoonset vir drie soliste (sopraan, tenoor en bas; daar is ook 'n solo vir alt in die ''finale''), 'n vierstemmige koor (sopraan, alt, tenoor, bas) en 'n groot klassieke orkes wat die volgende instrument insluit:
* Fluit I en II ('n derde fluit in no. 29)
* Hobo I en II
* Klarinet I (in C) en II (in B-mol)
* Fagot I en II
* Basfagot
* Franse horing I en II (in B-mol (bas en alt), C, D, E-mol, E, F en A)
* Trompet I en II (in D, C en B-mol)
* Tromboon I, II en III
* Keteltrom
* Viool I en II
* Altviool
* Tjello
* Basviool
* Basso continuo
Daar is min twyfel dat Haydn 'n enorme klank (volgens die standaard van die tyd) vir die werk wou hê. Tussen die privaat premières vir adellikes en die openbare première in 1799 het Haydn ekstra instrumentale dele by die werk gevoeg. Die getal musici vir die openbare première was ongeveer 120 instrumentaliste en 60 sangers.
In Deel I en II van die werk verteenwoordig die drie soliste engele wat die opeenvolgende ses skeppingsdae beskryf en daarop kommentaar lewer: [[Gabriël]] (sopraan), [[Uriël]] (tenoor) en Raphael (bas). Deel III stel die eerste man en eerste vrou van die Bybel, [[Adam]] en [[Eva]], voor as karakters in die tyd wat hulle voor die [[sondeval]] [[Tuin van Eden|in die tuin van Eden]] deurgebring het. Adam (bas) word gewoonlik gesing deur dieselfde solis wat Raphael sing, en die sopraanrol van Eva word gewoonlik gesing deur dieselfde solis wat Gabriël sing. Dit was die gebruik wat Haydn gevolg het, maar sommige dirigente verkies om elkeen van die vyf rolle aan afsonderlike soliste te gee.
Koorsangers word in 'n reeks monumentale koorwerke ingespan, waarvan verskeie die einde van 'n pesifieke skeppingsdag vier.
Die orkes speel dikwels alleen, veral in toonskilderings: die verskyning van die son, die skepping van verskillende diere, en bowenal in die ouverture, die beroemde uitbeelding van die chaos voor die skepping.
=== Struktuur ===
[[Lêer:The_Creation_in_L'Antiquité_Judaïque_-_Google_Art_Project.jpg|duimnael| Die skepping in ''L'Antiquité Judaïque'' (1460 of 1470)]]
Die oratorium bestaan uit drie dele. Deel I handel oor die skepping van lig, die hemel en aarde, die son en maan, en die land, water en plante. Deel II word gewy aan die skepping van die diere en van man en vrou. Deel III beskryf Adam en Eva in die gelukkige tydperk in die Tuin van Eden, wat 'n geïdealiseerde liefde in harmonie met die "nuwe wêreld" uitbeeld.<ref>[https://web.archive.org/web/20120121112327/https://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf Wigmore, R. 2009. The Creation (Die Schöpfung), HobXXI/2. Programnotas by 'n uitvoering van ''Die Schöpfung''.] </ref>
Die oratorium word hieronder vir elke deel beskryf deur beide 'n tabel met die bewegings en 'n beskrywing van individuele bewegings. Soos in ander oratoriums word die groter musikale nommers ( arias en refreine) dikwels deur 'n kort [[resitatief]] voorafgegaan; hier gee die resitatief die werklike woorde van Genesis, terwyl die volgende getal die blote Bybelse verhaal in vers uitbrei. Koraalbewegings word in 'n ander agtergrondkleur uitgelig. Tekste uit die Bybel volg die 1983- Afrikaanse vertaling.
=== Deel I ===
{| class="wikitable"
!No.
!Titel
!Vorm
!Stem
!Sleutel
!Tempo
!Tydmaat
!Bron
!Vertaling
|-
|
|''[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|Die Vorstellung des Chaos]]''
|
|
|C-mineur
|Largo
|{{Musiek|cut-time}}
|
|''Die voorstelling van chaos''
|-
! colspan="9" style="background: #E3F6CE;" |Dag 1
|-
| rowspan="3" |[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|1]]
|Im Anfange schuf Gott Himmel und Erde
|Resitatief
|Bas
| rowspan="2" |C-mineur
| rowspan="3" |
| rowspan="3" |{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:1–2]
|In die begin het God die hemel en die aarde geskep.
|-
|Und der Geist Gottes schwebte
| style="background: #F6E3CE;" |Koor
|
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:2–3]
|... maar die Gees van God het gesweef ...
|-
|Und Gott sah das Licht
|Resitatief
|Tenoor
|C-majeur
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:4]
|En God het gesien dat die lig goed was.
|-
| rowspan="3" |[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|2]]
|Nun schwanden vor dem heiligen Strahle
|Aria
| rowspan="2" |Tenoor
| rowspan="3" |A-majeur
|Andante
| rowspan="3" |{{Musiek|cut-time}}
| rowspan="3" |
|Nou, deur die heilige strale verdelg ...
|-
|Erstarrt entflieht der Höllengeister Schar
|
| rowspan="2" |Allegro moderato
|Verstar vlug die hel se geeste
|-
|Verzweiflung, Wut und Schrecken
| style="background: #F6E3CE;" |Koor, fuga
|
|Vertwyfeling, woede en skrik
|-
! colspan="9" style="background: #E3F6CE;" |Dag 2
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|3]]
|Und Gott machte das Firmament
|Secco-resitatief
|Bas
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:6–7]
|... God het die gewelf gemaak
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|4]]
|Mit Staunen sieht das Wunderwerk
| style="background: #F6E3CE;" |Solo met koor
| style="background: #F6E3CE;" |Sopraan
|C-majeur
|Allegro moderato
|{{Musiek|common-time}}
|
|Verstom aanskou die wonderwerk ...
|-
! colspan="9" style="background: #E3F6CE;" |Dag 3
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|5]]
|Und Gott sprach: Es sammle sich das Wasser
|Secco-resitatief
|Bas
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:9–10]
|Toe het God gesê: "Laat die waters ..."
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|6]]
|Rollend in schäumenden Wellen
|Aria
|Bas
|D-mineur
|Allegro assai
|{{Musiek|common-time}}
|
|Rollende, skuimende golwe ...
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|7]]
|Und Gott sprach: Es bringe die Erde Gras hervor
|Secco-resitatief
|Sopraan
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:11]
|Toe het God gesê: "Laat daar uit die aarde groenigheid voortkom ..."
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|8]]
|Nun beut die Flur das frische Grün
|Aria
|Sopraan
|B-mol-majeur
|Andante
|6/8
|
|Bedek in koel, verfrissende groen ...
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|9]]
|Und die himmlischen Heerscharen verkündigten den dritten Tag
|Secco-resitatief
|Tenoor
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|
|En die hemelse leërskare kondig die derde dag aan
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|10]]
|Stimmt an die Saiten
| style="background: #F6E3CE;" |Koor
|
|[[D-majeur]]
|Vivace
|{{Musiek|common-time}}
|
|Laat die harp weerklink
|-
! colspan="9" style="background: #E3F6CE;" |Dag 4
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|11]]
|Und Gott sprach: Es sei'n Lichter an der Feste des Himmels
|Secco-resitatief
|Tenoor
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:14–16]
|Toe het God gesê: “Laat daar ligte wees aan die hemelgewelf ..."
|-
| rowspan="3" |[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|12]]
|In vollem Glanze steiget jetzt die Sonne strahlend auf
| rowspan="3" |Resitatief
| rowspan="3" |Tenoor
| rowspan="3" |D-majeur
|Andante
| rowspan="3" |{{Musiek|common-time}}
| rowspan="3" |
|In volle glans kom die son nou stralend op
|-
|Mit leisem Gang und sanftem Schimmer
|Più Adagio
|Met sagter strale en milder lig ...
|-
|Den ausgedehnten Himmelsraum
|Più Adagio
|Die uitgestrekte hemelruim ...
|-
| rowspan="6" |[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|13]]
|Die Himmel erzählen die Ehre Gottes
| style="background: #F6E3CE;" |Koor
|
| rowspan="6" |C-majeur
| rowspan="4" |Allegro
| rowspan="6" |{{Musiek|cut-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/PSA.19/PSALMS-19 Ps. 19:1]
|Die hemel getuig van die mag van God ...
|-
|Dem kommenden Tage sagt es der Tag
|Trio
|S B T
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/PSA.19/PSALMS-19 Ps. 19:2]
|Die een dag gee berig deur aan die ander ...
|-
|Die Himmel erzählen ...
| style="background: #F6E3CE;" |Koor
|
| rowspan="4" |
|Die hemel getuig ...
|-
|Dem kommenden Tage ...
|Trio
|S B T
| ... aan die ander ...
|-
|Die Himmel erzählen ...
| style="background: #F6E3CE;" |Koor
|
| rowspan="2" |Più allegro
|Die hemel getuig ...
|-
|Und seiner Hände Werk
| style="background: #F6E3CE;" |Koor, fuga
|
|... die werke van sy hande ...
|-
|}
Deel I vier die skepping van die eerste lig, die aarde, die hemelliggame, watermassas, weer en plantelewe.
'''Voorspel.''' '''Die Vorstellung des Chaos''' (die voorstelling van chaos)
Dit is een van die herkenbaarste nommers van die werk: 'n ouverture in C-mineur in stadige tempo en sonatevorm. Haydn beeld die chaos uit deur die musikale kadense aan die einde van frases te weerhou.<ref>See Rosen (1997:372), who offers detailed commentary on this movement.</ref>
[[Lêer:First_Day_of_Creation.jpg|duimnael| "Die eerste skeppingsdag", deur [[Michelangelo]] in die Sistynse kapel]]
'''No. 1.''' '''Im Anfange schuf Gott Himmel und Erde''' (Aan die begin het God die hemel en die aarde geskape)
Dié beweging gebruik die woorde van Genesis 1:1–4. Dit begin met 'n resitatief vir die bas-solo in C-mineur, gevolg deur 'n koorvertelling van die skepping van lig. Laasgenoemde word aanvanklik uitgebeeld deur 'n sagte pizzicato-noot van die strykers, gevolg deur 'n skielike fortissimo-verrassing in C-majeur- akkoord op die woord ''Licht'' (lig).
Hierdie oomblik het vir 'n sensasie gesorg toe die werk vir die eerste keer in die openbaar uitgevoer is. Volgens 'n vriend van die komponis:<blockquote>Op daardie oomblik, toe die lig vir die eerste keer deurbreek, sou 'n mens kon sê dat die strale uit die komponis se brandende oë geskyn het. Die betowering van die verbysterde Weense gehoor was so wydverspreid dat die orkes enkele minute lank nie kon voortgaan nie.<ref>This was Frederik Samuel Silverstolpe, a Swedish diplomat. </ref></blockquote>Hedendaagse gehore laat dié oomblik oor die algemeen vanself spreek.
Ná die verskyning van die lig volg 'n kort weergawe van die woorde "En God het gesien dat die lig goed was". Dit lei tot:
'''No. 2.''' '''Nun schwanden vor dem heiligen Strahle''' (Nou deur die heilige strale verdelg)
Dit is 'n aria vir tenoor en koor in A-majeur, wat die nederlaag van [[Satan]] se leër uitbeeld, uit ''Paradise Lost''.
''Einde van die eerste dag.''
'''No. 3.''' '''Und Gott machte das Firmament''' (En God het die gewelf gemaak)
Dit is 'n lang resitatief vir bas in C-majeur. Die bas gee eers die woorde van Genesis 1:6–7 weer, waarna die orkes met behulp van toonskilderings die skeiding van die waters en land uitbeeld, asook die eerste storms.
'''No. 4.''' '''Mit Staunen sieht das Wunderwerk''' (Verstom aanskou die wonderwerk die glorieryke hiërargie van die hemel)
Dit is 'n solo vir sopraan met koor in C-majeur. Die hemelse leërskare prys God en die werk van die tweede dag.
''Einde van die tweede dag.''
'''No. 5.''' '''Und Gott sprach: Es sammle sich das Wasser''' (Toe het God gesê: "Laat die waters ... ")
Dit is 'n kort resitatief vir bas (Genesis 1:9-10) wat lei tot:
'''No. 6.''' '''Rollend in schäumenden Wellen''' (Rollende, skuimende wolke ...)
Dié aria in D-mineur vir bas beskryf die skepping van seë, berge, riviere en (in 'n koda in D-majeur) stroompies. Soos [https://web.archive.org/web/20070927205943/http://wdch.laphil.com/about/piece_detail.cfm?id=1072&back=%2Ftix%2Fperformance_detail.cfm%3Fid=1292%3B%2Ftix%2Fseries_laphil_sa_2003.cfm%3B John Mangum] het opgemerk dat die stilistiese inspirasie in dié geval die "wraak-aria" van die 18de-eeuse [[opera buffa]] is. 'n Goeie voorbeeld hiervan is "La vendetta" uit [[Mozart]] se ''Le nozze de Figaro'' (Die huwelik van Figaro).
'''No. 7.''' '''Und Gott sprach: Es bringe die Erde Gras hervor''' (Toe het God gesê: “Laat daar uit die aarde groenigheid voortkom.")
'n Kort resitatief vir sopraan (Genesis 1:11) wat lei tot:
[[Lêer:Albert_Christoph_Dies_001.jpg|duimnael| 'n Uitsig oor plantegroei waarmee Haydn goed bekend as: Albert Christoph Dies se skildery van die pragtige paleistuine in [[Eisenstadt]], die eiendom van hul werkgewer Prins Esterházy. Dies het ook 'n Haydn-biografie geskryf.]]
'''No. 8.''' '''Nun beut die Flur das frische Grün''' (Bedek in koel, verfrissende groen ...)
Dié solo in B-majeur vir sopraan, in siciliana-ritme, besing die skepping van plante.
'''No. 9.''' '''Und die himmlischen Heerscharen verkündigten''' (En die hemelse leërskare kondig die derde dag aan)
Dié kort tenoorresitatief is 'n inleiding vir:
'''No. 10.''' '''Stimmt an die Saiten''' (Laat die harp weerklink!)
Die koor besing die derde dag in 'n vierstemmige fuga oor die woorde "want Hy het die hemel en die aarde in statigheid beklee".
''Einde van die derde dag.''
'''No. 11.''' '''Und Gott sprach: Es sei'n Lichter an der Feste des Himmels''' (Toe het God gesê: “Laat daar ligte wees aan die hemelgewelf ...")
Dit is 'n resitatief vir tenoor, met gedeeltes uit Genesis 1:14–16.
[[Lêer:Sun_and_Moon_creation.jpg|duimnael| God skep die son en die maan: detail uit [[Michelangelo]] se plafonskildering in die Sistynse Kapel]]
'''No. 12.''' '''In vollem Glanze steiget jetzt die Sonne''' (In volle glans kom die son nou stralend op)
Met vertellings tussenin deur die tenoor skilder die orkes eers 'n helder sonsopkoms en daarna 'n lui, lomerige maanopkoms. Die melodie van die sonsopkoms is eenvoudig en bestaan uit slegs tien note van die D-majeur-toonleer in verskillende harmonieë. Die maan reis in die subdominant van G, ook met 'n stygende toonleer. Die einde van resitatief sinspeel kortliks op die nuutgeskepte sterre en lei dan die volgende nommer in.
'''No. 13.''' '''Die Himmel erzählen die Ehre Gottes''' (Die hemel getuig van die mag van God)
Die teks is gebaseer op Psalm 19:1–3, wat ook deur Bach in die openingskoor van sy kantate ''[[Die Himmel erzählen die Ehre Gottes, BWV 76|''Die Himmel erzählen die Ehre Gottes'', BWV 76]]'' gebruik is.
Ná die ontdekkings van [[Isaac Newton|Newton]] het die mense in die 18de eeu gemeen dat 'n ordelike heelal – veral die wiskundig beheersde beweging van die hemelliggame – van goddelike wysheid getuig. Haydn, van nature 'n nuuskierige man, het moontlik 'n amateurbelangstelling in sterrekunde gekoester; daarvan getuig sy besoek in Engeland aan die oudkomponis [[William Herschel]], wat [[Uranus]] ontdek het, in sy sterrewag in [[Slough]].
"Die Himmel erzählen" is in die tonikamajeursleutel van Deel I getoonset. Die eerste deel begin dan in C-mineur, maar eindig in C-majeur om die triomf van lig oor donker uit te beeld. Dit begin met 'n afwisseling tussen feestelike gedeeltes vir koor en meer peinsende dele vir die drie soliste, gevolg deur 'n korale fuga op die woorde "Und seiner Hände Werk zeigt an das Firmament", dan 'n finale homofoniese gedeelte. (Die Engelse teks hier lui "The wonder of his works displays the firmament" volgens 'n woord-vir-woord wat aan die Duits ontleen is, maar wat effens lomp is vergeleke met die King James-weergawe, wat lui "And the firmament sheweth the handywork of God".) Die ongewone intensiteit van die einde kan die toegeskryf word aan Haydn se koda-op-koda-opstapeling, wat elke keer ingelui word op 'n plek waar dit klink asof die musiek gaan eindig.
''Einde van die vierde dag.''
=== Deel II ===
{| class="wikitable"
!No.
!Titel
!Vorm
!Stem
!Sleutel
!Tempo
!Tydmaat
!Bron
!Vertaling
|-
! colspan="9" style="background: #E3F6CE;" |Dag 5
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|14]]
|Und Gott sprach: Es bringe das Wasser in der Fülle hervor
|Resitatief
|Sopraan
|
|Allegro
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:20]
|Toe het God gesê: “Laat die waters krioel ..."
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|15]]
|Auf starkem Fittiche schwinget sich der Adler stolz
|Aria
|Sopraan
|F-majeur
|Moderato
|{{Musiek|cut-time}}
|
|Op magtige vlerke sweef die arend trots omhoog
|-
| rowspan="2" |[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|16]]
|Und Gott schuf große Walfische
|Secco-resitatief
| rowspan="2" |Bas
| rowspan="2" |
|
| rowspan="2" |{{Musiek|common-time}}
| rowspan="2" |[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:21–22]
|God het die groot seediere geskep
|-
|Seid fruchtbar alle
|Resitatief
|Poco Adagio
|"Wees vrugbaar ..."
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|17]]
|Und die Engel rührten ihr' unsterblichen Harfen
|Secco-resitatief
|Bas
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|
|En die engele tokkel hul onstreflike harpe
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|18]]
|In holder Anmut stehn
|Trio
|S T B
|A-majeur
|Moderato
|2/4
|
|Grasieus geklee
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|19]]
|Der Herr ist groß in seiner Macht
| style="background: #F6E3CE;" |Trio en koor
| style="background: #F6E3CE;" |S T B
|
|Vivace
|{{Musiek|common-time}}
|
|Die Here is groot in sy mag
|-
! colspan="9" style="background: #E3F6CE;" |Dag 6
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|20]]
|Es bringe die Erde hervor lebende Geschöpfe
|Secco-resitatief
|Bas
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:24]
|Toe het God gesê: “Laat die aarde lewende wesens voortbring ..."
|-
| rowspan="5" |[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|21]]
|Gleich öffnet sich der Erde Schoß
| rowspan="5" |Resitatief
| rowspan="5" |Bas
| rowspan="5" |
| rowspan="2" |Presto
|{{Musiek|common-time}}
| rowspan="5" |
|Meteens maak die aarde haar moederskoot oop
|-
|Das zackig Haupt
| rowspan="2" |6/8
|Die ratse hert
|-
|Auf grünen Matten
| rowspan="2" |Andante
|Die vee in troppe
|-
|Wie Staub verbreitet sich
| rowspan="2" |{{Musiek|common-time}}
|So ontelbaar soos sandkorrels
|-
|In langen Zügen
|Adagio
|Uitgestrek soos treine
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|22]]
|Nun scheint in vollem Glanze der Himmel
|Aria
|Bas
|D-majeur
|Allegro maestoso
|3/4
|
|Nou skyn die hemel in volle glans
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|23]]
|Und Gott schuf den Menschen
|Secco-resitatief
|Tenoor
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:27], [https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.2/GENESIS-2 Gen. 2:7]
|God het die mens geskep
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|24]]
|Mit Würd' und Hoheit angetan
|Aria
|Tenor
|C-majeur
|Andante
|{{Musiek|cut-time}}
|
|Met waardigheid en hoogheid beklee
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|25]]
|Und Gott sah jedes Ding
|Secco-resitatief
|Bass
|
|
|{{Musiek|common-time}}
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/GEN.1/GENESIS-1 Gen. 1:31]
|Toe het God gekyk na alles ...
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|26]]
|Vollendet ist das große Werk
| style="background: #F6E3CE;" |Koor
|
|B-mol-majeur
|Vivace
|{{Musiek|common-time}}
|
|Die groot werk is voltooi
|-
|[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|27]]
|Zu dir, o Herr, blickt alles auf
|Trio
|S T B
|E-mol-majeur
|Poco Adagio
|3/4
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/PSA.145/PSALMS-145 Ps. 145:15]
|Die oë van almal is op U gerig ...
|-
| rowspan="2" |[[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|28]]
|Vollendet ist das große Werk
| style="background: #F6E3CE;" |Koor
|
| rowspan="2" |B-mol-majeur
| rowspan="2" |Vivace
| rowspan="2" |{{Musiek|common-time}}
|
|Die groot werk is voltooi
|-
|Alles lobe seinen Namen
| style="background: #F6E3CE;" |Koorfuga
|
|[https://biblesa.co.za/Bybel/AFR83/PSA.148/PSALMS-148 Ps. 148:13]
|Laat hulle die Naam van die Here prys
|-
|}
Deel II vier die skepping van seediere, voëls, diere en laastens die mens.
'''No. 14.''' '''Und Gott sprach: Es bringe das Wasser in der Fülle hervor''' (Toe het God gesê: “Laat die waters krioel van lewende wesens ...")
Dié resitatief vir sopraan (Gen. 1:20) is 'n inleiding vir:
'''No. 15.''' '''Auf starkem Fittiche schwinget sich der Adler stolz''' (Op magtige vlerke sweef die arend trots omhoog)
[[Lêer:Nachtigall1.jpg|duimnael| Die nagtegaal (''Luscinia megarhynchos'') het millennia lank as kragtige literêre simbool gedien]]
Dit is 'n aria vir sopraan in F-majeur, wat die skepping van voëls besing. Die spesies wat genoem word, is die [[arend]], die [[Lewerike|lewerik]], die [[duif]] en die nagtegaal. Die lirieke noem met effense ydelheid dat die nagtegaal se lied so kort ná die skepping nog nie weemoedig was nie.
'''No. 16.''' '''Und Gott schuf große Walfische''' (God het die groot seediere geskep ...)
Dié bassolo is in D-mineur. Hoewel dit as 'n resitatief in die partituur beskryf word, sou dit meer gepas beskryf kon word as 'n resitatief (die gedeelte uit Gen. 1:21–22) gevolg deur 'n baie kort aria, laasgenoemde 'n parafrase van die Bybelse woorde (Gen. 1:22) "Wees vrugbaar, word baie." Die bas sing in die stem van die Almagtige, soos aangehaal deur die aartsengel Raphael. Die sombere begeleiding gebruik geen viole nie – slegs die laer strykers, met verdeelde altviole en tjellos.
'''No. 17.''' '''Und die Engel rührten ihr 'unsterblichen Harfen''' (En die engele tokkel hul onsterflike harpe)
'n Kort resitatief vir bas, begelei deur harpnabootsings en wat lei tot:
'''No. 18.''' '''In holder Anmut stehn''' (Grasieus geklee)
Haydn verbreek die reëlmaat van die resitatief-solis-koor-patroon met 'n peinsende trio in A-majeur vir die drie soliste, wat die skoonheid en grootheid van die nuut geskepte wêreld beskou. Dit lei sonder onderbreking tot:
'''No. 19.''' '''Der Herr ist groß in seiner Macht''' (Die Here is groot in sy mag)
Dit is 'n koorwerk met al drie soliste in A-majeur wat die vyfde dag besing. Die gedeelte "... und ewig bleibt sein Ruhm" (sy Roem bly tot in ewigheid) word heel gepas skynbaar sonder einde herhaal.
''Einde van die vyfde dag''
'''No. 20.''' '''Und Gott sprach: Es bringe die Erde hervor lebende Geschöpfe''' (Toe het God gesê: “Laat die aarde lewende wesens voortbring ...")
'n Resitatief vir bas (Gen. 1:24), wat lei tot:
'''No. 21.''' '''Gleich öffnet sich der Erde Schoß''' (Meteens maak die aarde haar moederskoot oop)
Dit is 'n beweging van toonskildering met voordrag deur die bas. Haydn se sagmoedige sin vir humor vier die botoon hier met elke nuut geskepte wese wat te voorskyn kom, elkeen met behulp van 'n musikale prentjie: die leeu, tier, hert, perd, bees, skaap, en selfs insekte en wurms! Soos altyd in Haydn se oratoria kom die orkestrale toonskildering voor die sanger se verduideliking daarvan.
Die oorgang van bekorende diere (die eerste vier) na die prosaïese diere (die laaste vier) word gekenmerk deur 'n onverwagse modulasie van D-mol na A-majeur. Die plaasdiere word (soos in no. 8) met 'n siciliana-ritme begelei, wat duidelik herderlike assosiasies vir Haydn gehad het. Basse wat 'n lae D kan sing, kom dikwels in die versoeking om die laaste noot ("Wurm") 'n oktaaf laer te sing as wat Haydn dit getoonset het.
[http://www.kylek.net/sounds.html Klankgreep: 'n Uitreksel (no. 3) uit ''Die skepping'', gesing deur van die bas Kyle Ketelson, van http://www.kylek.net.]
[[Lêer:Behemoth3.jpg|duimnael| "Die aarde word deur swaar gediertes vertrap" – God beskou sy geskape Behemot en Leviatan, in 'n kunswerk deur [[William Blake]].]]
'''No. 22.''' '''Nun scheint in vollem Glanze der Himmel''' (Nou skyn die hemel in volle glorie)
Dit is 'n aria vir bas in D-majeur in 3/4-tyd. Die tema is
: ''Doch war noch alles nicht vollbracht''
: ''Dem Ganzen fehlte das Geschöpf''
: ''Das Gottes Werke dankbar seh'n''
: ''Des Herren Güte preisen soll'' .
: ''Tog is alles nie volbring nie;''
: ''Die geheel ontbreek 'n wese''
: ''Wat God se werk met dank kan aanskou''
: ''En die Here se goedheid kan prys.''
Die beweging is dus 'n voorbereiding op die skepping van die mens.
Die eerste deel van dié nommer bevat ook 'n kort, maar opvallende stukkie toonskildery: 'n fortissimo-noot op die lae B-mol (in oktawe) vir [[Fagot|fagotte]] en kontrafagotte wat die laaste woord van die reël begelei: "Die aarde word deur swaar diere vertrap."
'''No. 23.''' '''Und Gott schuf den Menschen''' (God het die mens gemaak)
[[Lêer:Hands_of_God_and_Adam.jpg|duimnael| ''Detail uit [[Die skepping van Adam]]'' deur [[Michelangelo]], c.1512]]
Dié resitatief vir tenoor (Gen. 1:27, 2:7) lei tot:
'''No. 24.''' '''Mit Würd 'und Hoheit angetan''' (Met waardigheid en hoogheid beklee)
Dié gesogte aria vir tenoor in C-majeur beeld die skepping van die man en daarna die vrou. Dit word dikwels buite die konteks van ''Die skepping'' gesing. Hoewel die aria 'n Bybelse verhaal vertel, weerspieël die deugde wat aan Adam toegeskryf word (en nie aan Eva nie) die waardes van [[Verligting|die Verligting]].
Dit was byna seker dit die laaste musiek uit ''Die Skepping is'' wat Haydn ooit gehoor het: Dit is enkele dae voor sy dood in 1809 vir hom gesing as 'n gebaar van respek deur 'n Franse militêre offisier, 'n lid van Napoleon se invalsleër.
'''No. 25.''' '''Und Gott sah jedes Ding''' (Toe het God na alles gekyk)
'n Kort resitatief vir bas (Gen. 1:31) wat die volgedne koorwerk inlui:
'''No. 26.''' '''Vollendet ist das große Werk''' (Die groot werk is voltooi)
'n Uitstorting van vreugde oor die sesde dag vir koor alleen, in B-mol. Volgens die Bybelse verhaal (Genesis 2:1–3) was die sesde dag die einde van die skepping, aangesien God op die sewende dag, die eerste sabbat, gerus het.
'''No. 27.''' '''Zu dir, o Herr, blickt alles auf''' (Die oë van almal is op U gerig ...)
Nog 'n bepeinsing deur die drie engele (soos no. 18), in E-mol-majeur van God se almag en barmhartigheid, met aanhaling uit Ps. 145:15–16. Die bas moet met die woorde ''"''Du wendest ab dein Angesicht" (U draai u aangesig weg) die gehoor met skaars 'n hoorbare ''pianissimo'' die skrik op die lyf jaag. Die einde van die trio word sonder onderbreking gevolg deur:
'''No.''' '''28''' '''Vollendet ist das große Werk''' (Die groot werk is voltooi)
Die koor herhaal dieselfde musiek en woorde (ook in B-mol) as in no. 26. Dit gaan baie vinnig oor tot 'n groot dubbele fuga op die woorde "Alles lobe seinen Namen, denn er allein ist hoch erhaben" (Laat almal sy naam loof, want Hy alleen is hoog verhewe). Soos gepas vir die finale van Deel II, is hierdie herhalingsgedeelte langer en intenser as die eerste gedeelte.
Die patroon van die laaste drie nommers van Deel II, met twee feestelike bewegings op dieselfde tema wat 'n stadiger peinsende beweging flankeer, weerspieël ontelbare toonsettings van die Latynse [[Mis (musiek)|mis]], waar identiese of soortgelyke refreine van "[[Mis (musiek)|Hosanna in excelsis]]" 'n meditatiewe [[Mis (musiek)|Benedictus]]-gedeelte flankeer.
=== Deel III ===
{| class="wikitable"
!No.
! Titel
! Vorm
! Stem
! Sleutel
! Tempo
! Tydmaat
! Vertaling
|-
! colspan="9" style="background: #E3F6CE;" | Dag 7
|-
| [[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|29]]
| Aus Rosenwolken bricht
| Resitatief
| Tenoor
| E-majeur
| Largo
| 3/4
| Rooskleurig breek die oggend aan
|-
| rowspan="3" | [[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|30]]
| Von deiner Güt, o Herr und Gott / Gesegnet sei des Herren Macht
| rowspan="2" style="background: #F6E3CE;" | Duet met koor
| rowspan="2" style="background: #F6E3CE;" | S B
| C-majeur
| Adagio
|{{Musiek|cut-time}}</img>
| Die hemel en aarde is vol van u goedheid / Geseënd is die mag van die Here
|-
| Der Sterne hellster / Macht kund auf eurer weiten Bahn
| rowspan="2" | F-majeur
| rowspan="2" | Allegretto
| rowspan="2" | 2/4
| Die helderste van alle sterre / Maak dit op jul wye paaie bekend
|-
| Heil dir, o Gott!
| style="background: #F6E3CE;" | Koor
|
| Ons roep U aan, Here!
|-
| [[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|31]]
| Nun ist die eerste Pflicht erfüllt
| Resitatief
| S B
|
| Allegro
|{{Musiek|common-time}}</img>
| Nou is die eerste plig uitgevoer
|-
| rowspan="2" | [[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|32]]
| Holde Gattin, dir zur Seite
| rowspan="2" | Duet
| rowspan="2" | SB
| rowspan="2" | E-mol-majeur
| Adagio
| 3/4
| Lieflike vrou, met jou aan my sy
|-
| Der tauende Morgen
| Allegro
| 2/4
| Die dougewende oggend
|-
| [[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|33]]
| O glücklich Paar, und glücklich immerfort
| Secco-resitatief
| Tenoor
|
|
|{{Musiek|common-time}}</img>
| O gelukkige paar, en voortaan altyd gelukkig
|-
| rowspan="2" | [[Die skepping (Haydn, Hob. XXI.2)|34]]
| Singt dem Herren alle Stimmen!
| style="background: #F6E3CE;" | Koor
|
| rowspan="2" | B-majeur
| Andante
| rowspan="2" |{{Musiek|common-time}}</img>
| Besing die Here, alle stemme!
|-
| Des Herren Ruhm, er bleibt in Ewigkeit
| style="background: #F6E3CE;" | Refrein (fuga) met soliste
| style="background: #F6E3CE;" | {{Nowrap|S A T B}}
| Allegro
| Die roem van die Here sal vir ewig wees
|-
|}
Deel III speel in [[Tuin van Eden]] af en handel oor [[Adam en Eva]] se eerste gelukkige ure.
'''No. 29.''' '''Aus Rosenwolken bricht''' (Rooskleurig breek die oggend aan)
[[Lêer:J._Bosch_The_Garden_of_Earthly_Delights_(detail_3).jpg|duimnael| "Die tuin van aardse vreugdes" (detail 3) deur [[Hieronymus Bosch]] (ongeveer 1450–1516)]]
'n Stadige orkesvoorspel beeld dagbreek in die Tuin van Eden uit. Dit word gevolg deur 'n resitatief vir tenoor wat Uriël verteenwoordig en beskryf hoe Adam en Eva hand aan hand loop.
Die sleutel is E-majeur, ver verwyder van die molsleutels wat die werk tot dusver oorheers het. Verskeie kommentators voer aan dat Haydn hiermee die afgeleënheid tussen hemel en aarde wil oordra, of om die sondigheid van mense met die volmaaktheid van die engele te kontrasteer.
'''No. 30.''' '''Von deiner Güt ', o Herr und Gott''' (Die hemel en aarde is vol an u goedheid)
Adam en Eva doen 'n dankgebed in C-majeur, met begeleiding deur die koor.
Dié nommer is die langste in ''Die skepping'' en bestaan uit drie dele. In die eerste (adagio) sing Adam en Eva hul gebed, met die koor wat hulle ondersteun, begelei deur sagte keteltromrolle. In die tweede gedeelte neem die tempo toe. Adam, Eva en die engele besing die nuut geskepte wêreld. Die laaste gedeelte is slegs vir koor en orkes, 'n viering van die woorde "Wir preisen dich in Ewigkeit" (Ons loof u vir ewig).
'''No. 31.''' '''Nun ist die''' '''eerste Pflicht erfüllt''' (Nou is die eerste plig uitgevoer)
Dit is 'n resitatief vir Adam en Eva, wat lei tot:
[[Lêer:Blake,_William_(English,_1757–1827),_'Satan_Watching_the_Caresses_of_Adam_and_Eve'_(Illustration_to_'Paradise_Lost'),_1808,_pen;_watercolor_on_paper,_50.5_x_38_cm,_Museum_of_Fine_Arts,_Boston,_US.jpg|duimnael| "Satan kyk hoe Adam en Eva mekaar liefkoos", waterverf deur [[William Blake]] (1808)]]
'''No. 32.''' '''Holde Gattin, dir zur Seite''' (Lieflike vrou, met jou aan my sy)
Dit is 'n liefdesduet vir Adam en Eva in E-mol-majeur. Die inleiding is stadig, gevolg deur 'n deel in allegro. Die styl is duidelik beïnvloed deur komiese opera, 'n genre waarin Haydn uitgebreide ervaring gehad het. Vir sommige kommentators is die musiek 'n teruggryp na die lieflike komiese duet wat aan die einde van Die towerfluit van Mozart deur Papageno en Papagena gesing word.<ref>Sien byvoorbeeld Richard Wigmore se opmerkings in programnotas: {{Cite web|url=https://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304201121/http://www.barbican.org.uk/media/events/6772haydncreationforweb.pdf|archive-date=2016-03-04|access-date=2016-06-15}}</ref>
'''No. 33.''' '''O glücklich Paar, und glücklich immerfort''' (O gelukkige paar, en voortaan altyd gelukkig)
Uriël verduidelik aan die paar dat hulle vir altyd gelukkig sal wees, mits hulle nie meer wil hê of meer wil weet nie. Dit is die enigste verwysing na die [[Sondeval|val van die mensdom]].
'''No. 34.''' '''Singt dem Herren alle Stimmen!''' (Besing die Here, alle stemme!)
Die finale koor is in B-majeur. Daar is 'n stadige inleiding, gevolg deur 'n dubbelfuga op die woorde "Des Herren Ruhm, er bleibt in Ewigkeit" (Die roem van die Here sal vir ewig wees), met gedeeltes vir die soliste en 'n finale homofoniese gedeelte.
== Gekose opnames ==
{{Listen|type=music|title18=And the angels struck their immortal harps|title4=And God made the firmament|title5=The marv'lous work|title6=And God said, let the waters under the heaven|title7=Rolling in foaming billows|title8=And God said, let the earth|title9=With verdure clad|title10=And the heavenly host|title11=Awake the harp|title12=And God said, let there be lights|title13=In splendour bright|title14=The heavens are telling|title15=And God said, let the waters bring forth|title16=On mighty pens|title17=And God created great whales|title19=Most beautiful appear|title2=In the beginning|title20=The Lord is great|title21=And God said, let the earth bring forth|title22=And God created man|title23=In native worth|title24=And God saw every thing that he had made|title25=Achieved is the glorious work|title26=On Thee each living soul awaits|title27=Achieved is the glorious work|title28=In rosy mantle appears|title29=By Thee with bliss|title30=Of Stars the fairest|title31=Our duty we have now perform'd|title32=O happy pair|title33=Sing the Lord, ye voices all|title3=Now vanish before the holy beams|title=The Representation of Chaos|filename=Haydn - The Creation (Dalal) - 1 The Representation of Chaos.oga|filename16=Haydn - The Creation (Dalal) - 16 On mighty pens.oga|filename2=Haydn - The Creation (Dalal) - 2 In the beginning.oga|filename3=Haydn - The Creation (Dalal) - 3 Now vanish before the holy beams.oga|filename4=Haydn - The Creation (Dalal) - 4 And God made the firmament.oga|filename5=Haydn - The Creation (Dalal) - 5 The marv'lous work.oga|filename6=Haydn - The Creation (Dalal) - 6 And God said, let the waters under the heaven.oga|filename7=Haydn - The Creation (Dalal) - 7 Rolling in foaming billows.oga|filename8=Haydn - The Creation (Dalal) - 8 And God said, let the earth.oga|filename9=Haydn - The Creation (Dalal) - 9 With verdure clad.oga|filename10=Haydn - The Creation (Dalal) - 10 And the heavenly host.oga|filename11=Haydn - The Creation (Dalal) - 11 Awake the harp.oga|filename12=Haydn - The Creation (Dalal) - 12 And God said, let there be lights.oga|filename13=Haydn - The Creation (Dalal) - 13 In splendour bright.oga|filename14=Haydn - The Creation (Dalal) - 14 The heavens are telling.oga|filename15=Haydn - The Creation (Dalal) - 15 And God said, let the waters bring forth.oga|filename17=Haydn - The Creation (Dalal) - 17 And God created great whales.oga|filename33=Haydn - The Creation (Dalal) - 33 Sing the Lord, ye voices all.oga|filename26=Haydn - The Creation (Dalal) - 26 On Thee each living soul awaits.oga|filename32=Haydn - The Creation (Dalal) - 32 O happy pair.oga|filename31=Haydn - The Creation (Dalal) - 31 Our duty we have now perform'd.oga|filename30=Haydn - The Creation (Dalal) - 30 Of stars the fairest.oga|filename29=Haydn - The Creation (Dalal) - 29 By Thee with bliss.oga|filename28=Haydn - The Creation (Dalal) - 28 In rosy mantle appears.oga|filename27=Haydn - The Creation (Dalal) - 27 Achieved is the glorious work.oga|filename25=Haydn - The Creation (Dalal) - 25 Achieved is the glorious work.oga|filename18=Haydn - The Creation (Dalal) - 18 And the angels struck their immortal harps.oga|filename24=Haydn - The Creation (Dalal) - 24 And God saw every thing that he had made.oga|filename23=Haydn - The Creation (Dalal) - 23 In native worth.oga|filename22=Haydn - The Creation (Dalal) - 22 And God created man.oga|filename21=Haydn - The Creation (Dalal) - 21 And God said, let the earth bring forth.oga|filename20=Haydn - The Creation (Dalal) - 20 The Lord is great.oga|filename19=Haydn - The Creation (Dalal) - 19 Most beautiful appear.oga|description33=Performed by St Matthew's Choir, conducted by Phiroz Dalal, production director Dawn Slaughter}}
{| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="margin-right: 0;"
|+ id="1085" |Recordings of ''The Creation'' / ''Die Schöpfung''
! scope="col" |Dirigent/ Koor / Orkes
! scope="col" |Soloiste
! scope="col" |Handelsmerk
! scope="col" |Jaar
|-
|<span data-sort-value="Krauss, Clemens"><span class="vcard"><span class="fn">Clemens Krauss</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>[[Weense Filharmoniese Orkes]]
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Trude Eipperle
* Julius Patzak
* Georg Hann
</div>
|Phonographie <span class="nowrap">PH 5029/30</span>
|1942<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1942</span>)</span> in Wene
|-
|Eugen Jochum<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Beierse Radio-koor<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Beierse Radio-simfonieorkes
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Irmgard Seefried
* Walther Ludwig
* Hans Hotter
</div>
|Melodram <span class="nowrap">GM 4.0055</span>
| 28 April 1951<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1951-04-28</span>)</span> in München (voor 'n gehoor)
|-
|<span data-sort-value="Forster, Karl"><span class="vcard"><span class="fn">Karl Forster</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Koor van die St. Hedwigs-katedraal in Berlyn
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Elisabeth Grümmer
* Josef Traxel
* Gottlob Frick
</div>
|[[EMI]] <span class="nowrap">CZS 7 62595 2</span>
|1960<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1960</span>)</span>
|-
|Joseph Keilberth<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Keulse Radio-koor
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Annelies Kupper
* Josef Traxel
* Josef Greindl
* Käthe Kraus
* Walter Berry
</div>
|Andromeda <span class="nowrap">ANDRCD 9037</span>
|1962<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1962</span>)</span>
|-
|<span data-sort-value="Karajan, Herbert von"><span class="vcard"><span class="fn">[[Herbert von Karajan]]</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Singverein der Gesellschaft der Musikfreunde Wien<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>[[Weense Filharmoniese Orkes]]
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Gundula Janowitz
* Fritz Wunderlich
* Kim Borg
* Hermann Prey
</div>
|Arkadia <span class="nowrap">CDKAR 203.2</span>
|8 Augustus 1965<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1965-08-08</span>)</span> in Salzburg (voor 'n gehoor)
|-
|<span data-sort-value="Karajan, Herbert von"><span class="vcard"><span class="fn">[[Herbert von Karajan]]</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Wiener Singverein<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>[[Berlynse Filharmoniese Orkes]]
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Gundula Janowitz
* Christa Ludwig
* Dietrich Fischer-Dieskau
* Walter Berry
* Werner Krenn
* Fritz Wunderlich
</div>
|[[Deutsche Grammophon]] <span class="nowrap">289449 761–2</span>
|1966<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1966</span>)</span> en later, uitgegee in 1969
|-
|<span data-sort-value="Bernstein, Leonard"><span class="vcard"><span class="fn">[[Leonard Bernstein]]</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Camerata Singers<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>New Yorkse Filharmoniese Orkes
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Judith Raskin
* John Reardon
* Alexander Young
</div>
|[[Sony Records|Sony]] <span class="nowrap">SM2K 47560</span>
|1966
|-
|Antal Doráti<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Brighton Festival Chorus
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Lucia Popp
* Werner Hollweg
* Kurt Moll
* Helena Döse
* Benjamin Luxon
</div>
|[[Decca Records|Decca]] <span class="nowrap">443 027-2</span>
|1977<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1977</span>)</span>
|-
|<span data-sort-value="Marriner, Neville"><span class="vcard"><span class="fn">[[Neville Marriner]]</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Academy of St Martin in the Fields
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* [[Edith Mathis]]
* [[Aldo Baldin]]
* [[Dietrich Fischer-Dieskau]]
</div>
|[[Philips]] <span class="nowrap">416 449</span>
|1980<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1980</span>)</span>
|-
|Sigiswald Kuijken<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Collegium Vocale Gent<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>La Petite Bande
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* [[Krisztina Laki]]
* [[Neil Mackie]]
* [[Philippe Huttenlocher]]
</div>
|Accent / [[Harmonia Mundi]] <span class="nowrap">ACC8228</span>
|1982<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1982</span>)</span> (op periode-instrumente n period tydens 'n konsert instruments in Koninklike Musiekkonserwatorium van Liege)
|-
|<span data-sort-value="Bernstein, Leonard"><span class="vcard"><span class="fn">[[Leonard Bernstein]]</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Beierse Radio-koor<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div><abbr title="<nowiki>Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks</nowiki>">Beierse Radio-simfonieorkes</abbr>
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Kurt Moll
* Lucia Popp
* Thomas Moser
* Judith Blegen
* Kurt Ollmann
</div>
|[[Deutsche Grammophon]] (CD and DVD)
|1986<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1986</span>)</span> (konsert in die Benediktynse Klooster van Ottobeuren)
|-
|Christopher Hogwood<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Academy of Ancient Music<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Academy of Ancient Music
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Emma Kirkby
* Anthony Rolfe Johnson
* Michael George
</div>
|[[Decca Records|Decca]] <span class="nowrap">430 397–2</span>
|1990<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1990</span>)</span> (op operiode-instrumente, gesing in Engels)
|-
|James Levine<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div><div class="plainlist ">
* Stockholmse Radio-koor en Stockholmse Kamerkoor
* Berlynse Filharmoniese Orkes
</div>
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Kathleen Battle
* Gösta Winbergh
* Kurt Moll
</div>
|[[Deutsche Grammophon]] <span class="nowrap">B000024Z74</span>
|1991<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1991</span>)</span>
|-
|Simon Rattle<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>CBSO-koor<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>City of Birmingham Symphony Orchestra
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Arleen Auger
* Philip Langridge
* David Thomas
</div>
|[[EMI Records]] <span class="nowrap">CDS 7 54159 2</span>
|1991<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1991</span>)</span>
|-
|<span data-sort-value="Gardiner, John Eliot"><span class="vcard"><span class="fn">John Eliot Gardiner</span></span></span><div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Monteverdi-koor<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>English Baroque Soloists
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Sylvia McNair
* Donna Brown
* Michael Schade
* Gerald Finley
* Rod Gilfry
</div>
|[[Deutsche Grammophon]] Archiv <span class="nowrap">449 217–2</span>
|1995<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1995</span>)</span> (periode-instrumente)
|-
|William Christie<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Les Arts Florissants
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Genia Kühmeier
* Toby Spence
* Dietrich Henschel
* Sophie Karthäuser
* Markus Werba
</div>
|Virgin Classics <span class="nowrap">0946 3 95235 2 8</span>
|2007<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">2007</span>)</span> (periode-instrumente
|-
|Colin Davis<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Londense Simfoniekoor<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Londense Simfonieorkes
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Sally Matthews
* Ian Bostridge
* Dietrich Henschel
</div>
|LSO Live <span class="nowrap">LSO0628</span>
|2007<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">2007</span>)</span>
|-
|Paul McCreesh<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Chetham-kamerkoor
Gabrieli Consort and Players
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Mark Padmore
* Miah Persson
* Neal Davies
* Sandrine Piau
* Ruth Massey
* Paul Harvey
</div>
|[[Deutsche Grammophon]] Archiv <span class="nowrap">477 7361</span>
|2008<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">2008</span>)</span> (uitgegee, in Engels gesing)
|-
|René Jacobs<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>RIAS-kamerkoor<div style="border-bottom:1px dashed #a3a9b0; margin-top:0.2em; margin-bottom:0.2em;"></div>Freiburgse Baroorkes
| class="contributor" |<div class="plainlist ">
* Julia Kleiter
* Maximilian Schmitt
* Johannes Weisser
</div>
|[[Harmonia Mundi]] Archiv <span class="nowrap">992039.4</span>
|2009<span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">2009</span>)</span> (uitgegee)
|}
Die 2009-opname van René Jacobs het in 2011 'n Grammy-toekenning gewen en was die topkeuse van die pianis Iain Burnside tydens die 2013-uitsending van BBC 3 se CD-resenie "Building a library".
== Bronne ==
Haydn se oorspronklike getekende manuskrip is sedert 1803 verlore. 'n Partituur wat in 1800 in Wene gedruk is, vorm deesdae die grondslag van die meeste uitvoerings. Die partituur wat in 1799 vir optredes deur die Tonkünstler-Societät gebruik is, met aantekeninge in die komponis se hand, word in die Weense staatsbiblioteek bewaar. Daar is verskeie ander afskrifpartiture, soos die ''Estate'', asook saamgestelde uitgawes wat in die afgelope twee eeue deur geleerdes opgestel is.
== Aanhalings ==
== Verwysings ==
* Rosen, Charles (1997) ''The Classical style: Haydn, Mozart, Beethoven'' . New York: Norton.
== Eksterne skakels ==
* [http://www.earlymusicworld.com/#!3-haydn/kdy5d Brian Robins, 'Haydn's Late Oratorios - The Creation and the Seasons']
* {{International Music Score Library Project|work=Die Schöpfung, Hob.XXI:2 (Haydn, Joseph)|cname=Die Schöpfung, Hob.XXI:2}}
* [http://www.impresario.ch/choral/haydn21-2.htm ''The Creation'' :] MIDI-/MP3-weergawe, met Duitse teks en oefenlêers vir koorlede
* Betsy Schwarm: [http://www.britannica.com/topic/The-Creation-by-Haydn ''The Creation''] ''Encyclopædia Britannica''
* Libretto (Duits) [https://web.archive.org/web/20090421154543/http://www.donjuanarchiv.at/archiv/bestaende/ernestea-sezzatense/ungarn/eisenstadt/die-schoepfung.html 1804 druk]
* Libretto (Duits) [http://opera.stanford.edu/iu/libretti/schoepf.htm HTML]
* [http://archives.nyphil.org/index.php/artifact/2d928110-826a-477b-a640-205b204f7055 Geannoteerde partituur in New York Philharmonic Archives]
* [http://imslp.org/wiki/Die_Schöpfung%2C_Hob._21:2_%28Haydn%2C_Joseph%29 1803-uitgawe] op [[International Music Score Library Project|IMSLP]] (Engelse teks ingesluit)
* [https://web.archive.org/web/20120224045435/http://www3.cpdl.org/wiki/index.php/The_Creation_(Franz_Joseph_Haydn) Gedeeltelike uitgawes] by cpdl
* [http://www.carus-verlag.com/5199000.en.html Joseph Haydn: ''Die skepping''] Carus-Verlag
* Neil Jenkins: [http://www.neiljenkins.info/documents/thecreationnewsources.pdf Haydn: The Libretto of ''The Creation''] neiljenkins.info
* Mark Berry: [https://www.academia.edu/267334/Haydn_s_Creation_and_Enlightenment_Theology Haydn's Creation and Enlightenment Theology] academia.edu
* [http://www.hf.uio.no/imv/english/research/projects/power/projectdescription/haydn/ The ideology of musical ”greatness”: Haydn’s late oratorios in a political context] hf.uio.no
[[Kategorie:Artikels met hCards]]
[[Kategorie:Artikels met teks in Duits]]
[[Kategorie:Pages with unreviewed translations]]
| |||