MIV/vigsontkenning: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Verbeter
kNo edit summary
 
Lyn 1:
{{Sjabloon:Mediese vrywaringsnota}}
[[Lêer:HIV-1 Transmission electron micrograph AIDS02bbb lores.jpg|duimnael|MI-virus gesien onder 'n elektronmikroskoop]]
{{Kantbalk Alternatiewe medisyne}}
'''MIV/vigsontkenning''' is die geloof, wat weerspreek word deur afdoende bewyse,<ref name="iomreport" /><ref name="niaid" />
dat [[MIV|menslike immuungebrekvirus]] (MIV) nie die [[Vigs|verworwe immuungebreksindroom]] (vigs) veroorsaak nie.<ref name="Nattrass" />
Sommige van die voorstanders verwerp die bestaan ​​vanvan MIV, terwyl ander aanvaar dat MIV bestaan, maar argumenteer dat dit 'n skadelose passasiersvirus is en nie die oorsaak van vigs nie. In soverre hulle vigs as 'n werklike siekte erken, skryf hulle dit toe aan 'n kombinasie van seksuele gedrag, ontspanningsmedisyne, wanvoeding, swak sanitasie, [[hemofilie]], of die gevolge van die middels wat gebruik word om MIV-infeksie te behandel ([[teenretrovirale middel]]s).<ref name="Cohen" /><ref name="Nattrass" />
 
Die wetenskaplike konsensus is dat die bewys dat MIV die oorsaak van vigs is, afdoende is<ref name="iomreport" /><ref name="niaid" /> en dat MIV/vigsontkenning [[pseudowetenskap]] is, gebaseer op [[samesweringsteorie|samesweringsteorieë]],<ref name="Kalichman" /> foutiewe redenering en die verkeerde voorstelling van hoofsaaklik verouderde wetenskaplike gegewens.<ref name="iomreport" /><ref name="niaid" /><ref name="TeenWetenskap" /> Met die verwerping van hierdie argumente deur die wetenskaplike gemeenskap, word MIV/vigsontkennende materiaal nou op minder wetenskaplik gesofistikeerde gehore gerig en word dit hoofsaaklik op die internet versprei.<ref name="SmithNovella" /><ref name="NewScientist" />
 
== In Suid-Afrika ==
Ten spyte van die gebrek aan wetenskaplike aanvaarding, het MIV/vigsontkenning 'n belangrike politieke impak gehad, veral in Suid-Afrika onder die presidentskap van [[Thabo Mbeki]]. Wetenskaplikes en dokters het hulle uitgespreek teen die koste van MIV/vigsontkenning, wat MIV-positiewe mense ontmoedig om bewese behandelings te gebruik.<ref name="niaid" /><ref name="SmithNovella" /><ref name="Cohen2" /><ref name="Watson" /><ref name="Guardian" /><ref name="Durbandec" /> Navorsers in openbare gesondheid het {{Val|330000}} tot {{Val|340000}} vigsverwante sterftes, saam met {{Val|171000}} ander MIV-infeksies en {{Val|35000}} MIV-infeksies by babas, toegeskryf aan die Suid-Afrikaanse regering se voormalige omhelsing van MIV/vigsontkenning.<ref name="chigwedere" /><ref name="NattrassAA" /> Die onderbroke gebruik van antiretrovirale behandelings is ook 'n groot wêreldwye probleem, aangesien dit die waarskynlikheid van die opkoms van teenretrovirale weerstandbiedende stamme van die virus moontlik verhoog.<ref name="DrugResist" />
 
=== Die Durbanse verklaring ===
In 2000 het president Thabo Mbeki, Suid-Afrika se president, verskeie MIV/vigsontkenners uitgenooi om by sy presidensiële vigsadviespaneel aan te sluit.<ref name="vv" /> Die Durbanse verklaring is uitgereik om die wetenskaplike konsensus te bevestig dat MIV vigs veroorsaak:
 
<blockquote>"Die verklaring is onderteken deur meer as {{val|5000}} mense, onder wie Nobelpryswenners, direkteure van toonaangewende navorsingsinstellings, wetenskaplike akademiese en mediese verenigings, veral die Amerikaanse Nasionale Akademie vir Wetenskappe, die Amerikaanse Instituut vir Geneeskunde, Max Planck-instituut, die Europese Molekulêre Biologie-organisasie, die Pasteur-instituut in Parys, die Royal Society of London, die AIDS Society of India en die National Institute of Virology in South Africa. Daarbenewens het duisende individuele wetenskaplikes en dokters dit onderteken, onder wie baie van die lande wat die grootste las dra van die epidemie. Ondertekenaars is van MD- en PhD-vlak of gelykwaardig, hoewel wetenskaplikes wat vir kommersiële ondernemings werk, nie gevra is om dit te onderteken nie."<ref name="Durbandec" /></blockquote>
 
=== Ná Thabo Mbeki ===
In 2008 het die navorser Nicoli Nattrass van die Universiteit van Kaapstad en later daardie jaar 'n groep Harvard-wetenskaplikes onder leiding van die Zimbabwiese dokter Pride Chigwedere, onafhanklik beraam dat Thabo Mbeki se ontkenningsbeleid gelei het tot die vroeë dood van meer as {{val|330000}} Suid-Afrikaners.<ref name="chigwedere" /><ref name="NattrassAA" /> [[Barbara Hogan]], die minister van gesondheid wat deur Mbeki se opvolger, [[Kgalema Motlanthe]], aangestel is, het skaamte uitgespreek oor die bevindinge van die studies en gesê: "Die era van ontkenning is in Suid-Afrika verby."<ref name="Dugger" /> Sy het [[Manto Tshabalala-Msimang]] vervang wat geglo het dat MIV behandel kan word met 'n dieet van knoffel, beet, suurlemoensap en amadumbe (''Colocasia esculenta'').<ref name="Knoffel" />
 
In 2009 het Fraser McNeill 'n artikel geskryf waarin hy argumenteer dat Suid-Afrika se onwilligheid om MIV/vigs openlik aan te spreek, voortvloei uit sosiale konvensies wat voorkom dat mense in sekere situasies oor oorsake van dood praat, eerder as uit Mbeki se MIV-ontkenningsienings.<ref name="Condom" /> Net so het die politieke wetenskaplike Anthony Butler aangevoer dat "die Suid-Afrikaanse MIV/vigsbeleid verklaar kan word sonder om 'n beroep op leierskapsrasionaliteit of 'n groter kulturele ontkenning te gee.<ref name="Butler" />
 
In Julie 2016 het [[Aaron Motsoaledi]], die Minister van Gesondheid van Suid-Afrika, 'n artikel vir die Sentrum vir Gesondheidsjoernalistiek geskryf waarin hy die afgelope Suid-Afrikaanse leiers vir hul ontkenning gekritiseer het en dit beskryf as 'n "ongelukkige oomblik" in 'n land wat sedertdien 'n leier op die gebied van behandeling en voorkoming geword het.<ref name="AM" />
 
== Sien ook ==
* [[MIV/vigs in Suid-Afrika#Vigsontkenning in Suid-Afrika|Vigsontkenning in Suid-Afrika]]
 
== Verwysings ==
{{verwysingsVerwysings|30em|verwysings=
<ref name="AM">{{cite web |url=http://bhekisisa.org/article/2016-07-15-aids2016-health-minister-aaron-motsoaledi-admits-that-key-leaders-were-in-denial |title=#AIDS2016: Minister van Gesondheid, Aaron Motsoaledi, gee toe dat 'sleuteleiers in ontkenning was' |last=Motsoaledi |first=Aaron |date=20 Julie 2016 |publisher=Bhekisisa: Center for Health Journalism |language=Engels |archive-url=https://web.archive.org/web/20180817163016/https://bhekisisa.org/article/2016-07-15-aids2016-health-minister-aaron-motsoaledi-admits-that-key-leaders-were-in-denial |archive-date=17 Augustus 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
<ref name="AM">
{{cite web |url=http://bhekisisa.org/article/2016-07-15-aids2016-health-minister-aaron-motsoaledi-admits-that-key-leaders-were-in-denial |title=#AIDS2016: Minister van Gesondheid, Aaron Motsoaledi, gee toe dat 'sleuteleiers in ontkenning was' |last=Motsoaledi |first=Aaron |date=20 Julie 2016 |publisher=Bhekisisa: Center for Health Journalism |language=Engels |archive-url=https://web.archive.org/web/20180817163016/https://bhekisisa.org/article/2016-07-15-aids2016-health-minister-aaron-motsoaledi-admits-that-key-leaders-were-in-denial |archive-date=17 Augustus 2018 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>
 
<ref name="Butler">{{Cite journal |last=Butler |first=A |date= 1 Oktober 2005 |title=Suid-Afrika se MIV / VIGS-beleid, 1994–2004: Hoe kan dit verklaar word? |journal=African Affairs |volume=104 |issue=417 |pages=591–614 |doi=10.1093/afraf/adi036 |issn=0001-9909 |language=Engels}}</ref>
<ref name="Butler">
{{Cite journal |last=Butler |first=A |date= 1 Oktober 2005 |title=Suid-Afrika se MIV / VIGS-beleid, 1994–2004: Hoe kan dit verklaar word? |journal=African Affairs |volume=104 |issue=417 |pages=591–614 |doi=10.1093/afraf/adi036 |issn=0001-9909 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="chigwedere">{{cite journal |last= Chigwedere |first= P. | last2= Seage |first2=G.R. |last3=Gruskin |first3=S. |last4=Lee |first4=T.H. |last5=Essex |first5=M. |title=Beraming van die verlore voordele van teenretrovirale-middelgebruik in Suid-Afrika |journal=Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes |volume= 49|issue= 4|pages= 410–15|date=Oktober 2008 |pmid=19186354 |doi=10.1097/QAI.0b013e31818a6cd5 |lay-url=http://www.hsph.harvard.edu/news/press-releases/2008-releases/researchers-estimate-lives-lost-delay-arv-drug-use-hivaids-south-africa.html |language=Engels}}</ref>
<ref name="chigwedere">
{{cite journal |last= Chigwedere |first= P. | last2= Seage |first2=G.R. |last3=Gruskin |first3=S. |last4=Lee |first4=T.H. |last5=Essex |first5=M. |title=Beraming van die verlore voordele van teenretrovirale-middelgebruik in Suid-Afrika |journal=Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes |volume= 49|issue= 4|pages= 410–15|date=Oktober 2008 |pmid=19186354 |doi=10.1097/QAI.0b013e31818a6cd5 |lay-url=http://www.hsph.harvard.edu/news/press-releases/2008-releases/researchers-estimate-lives-lost-delay-arv-drug-use-hivaids-south-africa.html |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Cohen">{{Cite journal | last = Cohen | first = J | title = Duesberg en kritici stem saam: Hemofilie is die beste toets | journal = Science | volume = 266 | issue = 5191 | pages = 1645–6 | year = 1994 | pmid = 7992044| doi=10.1126/science.7992044|bibcode = 1994Sci...266.1645C |language=Engels }}</ref>
<ref name="Cohen">
{{Cite journal | last = Cohen | first = J | title = Duesberg en kritici stem saam: Hemofilie is die beste toets | journal = Science | volume = 266 | issue = 5191 | pages = 1645–6 | year = 1994 | pmid = 7992044| doi=10.1126/science.7992044|bibcode = 1994Sci...266.1645C |language=Engels }}
</ref>
 
<ref name="Cohen2">{{cite journal |last=Cohen |first= J |title=Die Duesberg-verskynsel |journal=Science |volume=266 |issue=5191 |pages=1642–4 |date=Desember 1994 |pmid=7992043 |doi=10.1126/science.7992043 |url=http://www.sciencemag.org/feature/data/cohen/266-5191-1642a.pdf |accessdate=22 June 2009 |bibcode=1994Sci...266.1642C |language=Engels}}</ref>
<ref name="Cohen2">
{{cite journal |last=Cohen |first= J |title=Die Duesberg-verskynsel |journal=Science |volume=266 |issue=5191 |pages=1642–4 |date=Desember 1994 |pmid=7992043 |doi=10.1126/science.7992043 |url=http://www.sciencemag.org/feature/data/cohen/266-5191-1642a.pdf |accessdate=22 June 2009 |bibcode=1994Sci...266.1642C |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Condom">{{Cite journal |last=McNeill |first= FG |date= 1 Julie 2009 |title='Kondome veroorsaak Vigs': Gif, voorkoming en ontkenning in Venda, Suid-Afrika |journal=African Affairs |volume=108 |issue=432 |pages=353–70 |doi=10.1093/afraf/adp020 |issn=0001-9909 |language=Engels}}</ref>
<ref name="Condom">
{{Cite journal |last=McNeill |first= FG |date= 1 Julie 2009 |title='Kondome veroorsaak Vigs': Gif, voorkoming en ontkenning in Venda, Suid-Afrika |journal=African Affairs |volume=108 |issue=432 |pages=353–70 |doi=10.1093/afraf/adp020 |issn=0001-9909 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="DrugResist">{{cite journal | pmid=22686620 | title=HIV-1 teenretrovirale weerstand: wetenskaplike beginsels en kliniese toepassings | journal=Drugs | year=2012 | doi=10.2165/11633630-000000000-00000 | volume=72 | issue=9 | pmc=3689909 | pages=e1–25 |last =Tang |first= M.W. |last2= Shafer |first2=R.W. |language=Engels}}</ref>
<ref name="DrugResist">
{{cite journal | pmid=22686620 | title=HIV-1 teenretrovirale weerstand: wetenskaplike beginsels en kliniese toepassings | journal=Drugs | year=2012 | doi=10.2165/11633630-000000000-00000 | volume=72 | issue=9 | pmc=3689909 | pages=e1–25 |last =Tang |first= M.W. |last2= Shafer |first2=R.W. |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Dugger">{{cite news |newspaper= The New York Times |first= C |last= Dugger |date= 25 November 2008 |accessdate= 17 September 2019 |title= Studie bespreek die tol van Vigsbeleid in Suid-Afrika |url= https://www.nytimes.com/2008/11/26/world/africa/26aids.html |language=Engels}}</ref>
<ref name="Dugger">
{{cite news |newspaper= The New York Times |first= C |last= Dugger |date= 25 November 2008 |accessdate= 17 September 2019 |title= Studie bespreek die tol van Vigsbeleid in Suid-Afrika |url= https://www.nytimes.com/2008/11/26/world/africa/26aids.html |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Durbandec">{{cite journal |author= |title=Die Durbanse verklaring |journal=Nature |volume=406 |issue=6791 |pages=15–6 |year=2000 |pmid=10894520 |doi=10.1038/35017662 |language=Engels}}</ref>
<ref name="Durbandec">
{{cite journal |author= |title=Die Durbanse verklaring |journal=Nature |volume=406 |issue=6791 |pages=15–6 |year=2000 |pmid=10894520 |doi=10.1038/35017662 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Guardian">{{cite news | url = https://www.theguardian.com/international/story/0,,1483792,00.html | title = Gediskrediteerde dokter se 'genesing' teen vigs steek die lewe-en-dood-stryd in Suid-Afrika aan die brand | first = S | last = Boseley |work=The Guardian | date = 14 Mei 2005 | accessdate =17 September 2019 | location=London |language=Engels}}</ref>
<ref name="Guardian">
{{cite news | url = https://www.theguardian.com/international/story/0,,1483792,00.html | title = Gediskrediteerde dokter se 'genesing' teen vigs steek die lewe-en-dood-stryd in Suid-Afrika aan die brand | first = S | last = Boseley |work=The Guardian | date = 14 Mei 2005 | accessdate =17 September 2019 | location=London |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="iomreport">{{cite book | url = http://books.nap.edu/openbook.php?record_id=771&page=2 | title = Confronting AIDS: Update 1988 | publisher = Institute of Medicine of the U.S. National Academy of Sciences | year = 1988 | quote = …die bewys dat MIV Vigs veroorsaak, is wetenskaplik afdoende.| doi = 10.17226/771 | pmid = 25032454 | isbn = 978-0-309-03879-9 | author1 = Institute of Medicine (US) Committee for the Oversight of AIDS Activities |language=Engels}}</ref>
<ref name="iomreport">
{{cite book | url = http://books.nap.edu/openbook.php?record_id=771&page=2 | title = Confronting AIDS: Update 1988 | publisher = Institute of Medicine of the U.S. National Academy of Sciences | year = 1988 | quote = …die bewys dat MIV Vigs veroorsaak, is wetenskaplik afdoende.| doi = 10.17226/771 | pmid = 25032454 | isbn = 978-0-309-03879-9 | author1 = Institute of Medicine (US) Committee for the Oversight of AIDS Activities |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Kalichman">{{cite journal |last=Kalichman |first= SC |title=Die Sielkunde van VIGS-ontkenning |journal=European Psychologist |date=1 Januarie 2014 |volume=19 |issue=1 |pages=13–22 |doi=10.1027/1016-9040/a000175 |language=Engels}}</ref>
<ref name="Kalichman">
{{cite journal |last=Kalichman |first= SC |title=Die Sielkunde van VIGS-ontkenning |journal=European Psychologist |date=1 Januarie 2014 |volume=19 |issue=1 |pages=13–22 |doi=10.1027/1016-9040/a000175 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Knoffel">{{webaanhaling| url = http://www.health-e.org.za/news/article.php?uid=20031487| titel = Beetgeveg tydens die wêreldvigs-konferensie| toegangsdatum= 17 September 2019| laaste= Thom| eerste= Anso| datum = 23 Augustus 2007| uitgewer = health-e.org.za| taal = Engels| argiefurl = https://web.archive.org/web/20070823213634/http://www.health-e.org.za/news/article.php?uid=20031487| argiefdatum = 23 Augustus 2007| aanhaling = ..daar was “geen wetenskaplike bewyse dat enige van die produkte doeltreffend was” teen MIV nie. }}</ref>
<ref name="Knoffel">
{{webaanhaling| url = http://www.health-e.org.za/news/article.php?uid=20031487| titel = Beetgeveg tydens die wêreldvigs-konferensie| toegangsdatum= 17 September 2019| laaste= Thom| eerste= Anso| datum = 23 Augustus 2007| uitgewer = health-e.org.za| taal = Engels| argiefurl = https://web.archive.org/web/20070823213634/http://www.health-e.org.za/news/article.php?uid=20031487| argiefdatum = 23 Augustus 2007| aanhaling = ..daar was “geen wetenskaplike bewyse dat enige van die produkte doeltreffend was” teen MIV nie. }}
</ref>
 
<ref name="Nattrass">{{cite book | last=Nattrass | first=N. | last2=Kalichman | first2=S.C. | title=Vigs-ontkenning: Samesweringsteorieë, pseudowetenskap en menslike tragedie | publisher=Springer New York | year=2009 | isbn=978-0-387-79476-1 | url=https://books.google.com/books?id=_mtDBCDwxugC | access-date=17 September 2019 |language=Engels}}</ref>
<ref name="Nattrass">
{{cite book | last=Nattrass | first=N. | last2=Kalichman | first2=S.C. | title=Vigs-ontkenning: Samesweringsteorieë, pseudowetenskap en menslike tragedie | publisher=Springer New York | year=2009 | isbn=978-0-387-79476-1 | url=https://books.google.com/books?id=_mtDBCDwxugC | access-date=17 September 2019 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="NattrassAA">{{cite journal |last= Nattrass |first= N |title= VIGS en die wetenskaplike bestuur van medisyne in Suid-Afrika na-apartheid |journal=African Affairs |volume=107 |issue=427 |pages=157–76 |date=Februarie 2008 |doi=10.1093/afraf/adm087 |language=Engels}}</ref>
<ref name="NattrassAA">
{{cite journal |last= Nattrass |first= N |title= VIGS en die wetenskaplike bestuur van medisyne in Suid-Afrika na-apartheid |journal=African Affairs |volume=107 |issue=427 |pages=157–76 |date=Februarie 2008 |doi=10.1093/afraf/adm087 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="NewScientist">{{cite journal | url = https://www.newscientist.com/article/mg20227131.500-aids-denial-a-lethal-delusion.html | title = Vigs-ontkenning: 'n Dodelike misleiding | first = J | last = Steinberg | journal = New Scientist | accessdate =17 September 2019 | date = 17 Junie 2009 | volume = 2713 |language=Engels}}</ref>
<ref name="NewScientist">
{{cite journal | url = https://www.newscientist.com/article/mg20227131.500-aids-denial-a-lethal-delusion.html | title = Vigs-ontkenning: 'n Dodelike misleiding | first = J | last = Steinberg | journal = New Scientist | accessdate =17 September 2019 | date = 17 Junie 2009 | volume = 2713 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="niaid">{{webaanhaling| url = https://aidsinfo.nih.gov/news/528/the-evidence-that-hiv-causes-aids| titel = Die bewys dat MIV Vigs veroorsaak| toegangsdatum= 14 October 2009| datum = 4 September 2009| uitgewer = National Institute of Allergy and Infectious Disease| taal = Engels}}</ref>
<ref name="niaid">
{{webaanhaling| url = https://aidsinfo.nih.gov/news/528/the-evidence-that-hiv-causes-aids| titel = Die bewys dat MIV Vigs veroorsaak| toegangsdatum= 14 October 2009| datum = 4 September 2009| uitgewer = National Institute of Allergy and Infectious Disease| taal = Engels}}
</ref>
 
<ref name="SmithNovella">{{cite journal |last= Smith |first= TC | last2= Novella |first2=S.P. |title= MIV-ontkenning in die internet era |journal= PLOS Medicine |volume= 4 |issue= 8 |pages= e256 |date= Augustus 2007 |pmid= 17713982 |doi= 10.1371/journal.pmed.0040256 |pmc= 1949841 |df= dmy-all |language=Engels}}</ref>
<ref name="SmithNovella">
{{cite journal |last= Smith |first= TC | last2= Novella |first2=S.P. |title= MIV-ontkenning in die internet era |journal= PLOS Medicine |volume= 4 |issue= 8 |pages= e256 |date= Augustus 2007 |pmid= 17713982 |doi= 10.1371/journal.pmed.0040256 |pmc= 1949841 |df= dmy-all |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="TeenWetenskap">{{cite journal |title=Denying science |journal=Nat. Med. |volume=12 |issue=4 |page=369 |year=2006 |pmid=16598265 |doi=10.1038/nm0406-369|quote=Om hul idees te ondersteun, het sommige VIGS-ontkenners ook 'n wetenskaplike oorsig in ''Nature Medicine'' gebruik, wat met hierdie redelike stelling open: 'Ondanks aansienlike vooruitgang in die MIV-wetenskap die afgelope 20 jaar, is die rede waarom MIV-1-infeksie patogenies word, nog gedebatteer." |language=Engels}}</ref>
<ref name="TeenWetenskap">
{{cite journal |title=Denying science |journal=Nat. Med. |volume=12 |issue=4 |page=369 |year=2006 |pmid=16598265 |doi=10.1038/nm0406-369|quote=Om hul idees te ondersteun, het sommige VIGS-ontkenners ook 'n wetenskaplike oorsig in ''Nature Medicine'' gebruik, wat met hierdie redelike stelling open: 'Ondanks aansienlike vooruitgang in die MIV-wetenskap die afgelope 20 jaar, is die rede waarom MIV-1-infeksie patogenies word, nog gedebatteer." |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="vv">{{Cite news |url=http://www.villagevoice.com/news/0027,schoofs2,16283,1.html |title=Die ooglopende debatteer: Binne die omstrede VIGS-paneel van die Suid-Afrikaanse regering |last=Schoofs |first=M |date=5 Julie 2000 |work=Village Voice |access-date=17 September 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617232941/https://www.villagevoice.com/news/0027,schoofs2,16283,1.html |archive-date=17 Junie 2008 |language=Engels}}</ref>
<ref name="vv">
{{Cite news |url=http://www.villagevoice.com/news/0027,schoofs2,16283,1.html |title=Die ooglopende debatteer: Binne die omstrede VIGS-paneel van die Suid-Afrikaanse regering |last=Schoofs |first=M |date=5 Julie 2000 |work=Village Voice |access-date=17 September 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617232941/https://www.villagevoice.com/news/0027,schoofs2,16283,1.html |archive-date=17 Junie 2008 |language=Engels}}
</ref>
 
<ref name="Watson">{{cite journal |last = Watson |first= J | title = Wetenskaplikes, aktiviste dagvaar Suid-Afrika se VIGS-'ontkenners' | journal = Nat. Med. | volume = 12| issue = 1 | page = 6| year = 2006 | pmid = 16397537 | doi = 10.1038/nm0106-6a |language=Engels}}</ref>
<ref name=Watson">
{{cite journal |last = Watson |first= J | title = Wetenskaplikes, aktiviste dagvaar Suid-Afrika se VIGS-'ontkenners' | journal = Nat. Med. | volume = 12| issue = 1 | page = 6| year = 2006 | pmid = 16397537 | doi = 10.1038/nm0106-6a |language=Engels}}
</ref>
}}
 
{{Samesweringsteorieë}}
{{Normdata}}
 
[[Kategorie:Skynwetenskappe]]
[[Kategorie:Komplotteorieë]]