Hysbak: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
"240_Sparks_Elevators.jpg" is verwyder omdat dit in Commons deur Krd verwyder is omrede: No license since 7 September 2022 |
k + Prent |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Borough tube station lifts 01.jpg|duimnael|Hysbakke]]
'n '''Hysbak''' is 'n hyswerktuig waarmee mense en goedere in 'n vertikale skag op en af vervoer word. Moderne hysers word deur elektromotore en met behulp van kabels, katrolle en teengewigte aangedryf. Die vermoë van 'n hyser om veilige vervoer teen 'n redelike snelheid te verskaf, het gelei tot die bou van wolkekrabbers en toringgeboue waardeur 'n beperkte aardoppervlakte doeltreffend benut word deur 'n groot aantal kamers, kantore, winkels en sale in 'n opeengestapelde konstruksie te huisves. ▼
▲'n '''Hysbak''' is 'n hyswerktuig waarmee mense en goedere in 'n vertikale skag op en af vervoer word. Moderne hysers word deur elektromotore en met behulp van kabels, katrolle en teengewigte aangedryf. Die vermoë van 'n hyser om veilige vervoer teen 'n redelike snelheid te verskaf, het gelei tot die bou van wolkekrabbers en toringgeboue waardeur 'n beperkte aardoppervlakte doeltreffend benut word deur 'n groot aantal kamers, kantore, winkels en sale in 'n opeengestapelde konstruksie te huisves.
Gerieflike hysers, selfs met lugversorging toegerus, beweeg geruisloos onder beheer van die passasiers van vloer tot vloer in geboue en op skepe. Die Romeinse argitek-ingenieur [[Vitruvius]] (100 v.C.) het in sy tyd al 'n beskrywing gegee van platvorms waarmee goedere opgehys is.
Vroeg in die 19e eeu het hidrouliese hysers hul verskyning gemaak. 'n Suier is deur vloeistof omhoog gedruk om 'n platform op te lig, maar die hoogte wat so 'n hyser kon bereik, was beperk. Katrolle en toue is toe ook reeds gebruik, maar die toue, wat uit gevlegde vesels bestaan het, was nie baie sterk nie. Hoewel groter hoogtes met behulp van toue bereik kon word, het die onbetroubaarheid daarvan die hysers egter ongeskik gemaak vir passasiers. Die Amerikaner Elisha Otis het in 1853 'n veiligheidstoestel bekend gestel wat die weg gebaan het vir die gebruik van toue.
Die toestel het klampe bevat wat aan gidsspore vasgegryp het sodra die spanning op die hysbaktoue skielik verslap het. Die eerste hysbak vir passasiers is in 1857 in 'n afdelingswinkel, genaamd die [[Haughwout Department Store]], in [[
Die hysbak kon binne een minuut vyf verdiepings hoog styg en was
Die hoogte waarna 'n hysbak opgehys kon word, was toe slegs beperk deur die hoogte van die gebou self. Met die probleme van veiligheid, hoogte en snelheid opgelos, het die klem nou na gerief en ekonomiese benutting verskuif. In 1915 is die hysbakke van skakelaars voorsien wat dit vanself gelyk met 'n vloer laat stilhou het, en die deure is met elektromotore oop-en toegemaak. Die gemiddelde snelheid van 'n hysbak was in daardie stadium sowat 5
Belangrike kenmerke van 'n hysbak is onder meer afmetings, hefvermoë, snelheid, hyshoogte en die wyse waarop dit beheer word. Die afmetings van 'n hysbak word bepaal deur die doel waarvoor en die plek waar dit gebruik word. In hospitale is die hysers gewoonlik langwerpig want pasiënte word dikwels op, beddens, ensovoorts, vervoer. By kantoorgeboue hang die afmetings af van die aantal mense wat die gebou per uur besoek, en in woonstelgeboue is hysers gewoonlik nie baie groot nie aangesien dit hoofsaaklik soggens en saans deur 'n beperkte aantal mense gebruik word. Die hefvermoë word uitgedruk interne van die aantal mense wat
Goederehysers beweeg gewoonlik stadiger as passasiershysers terwyl hysbakke in hoë geboue vinniger is as die in lae geboue. Die snelheid vir 'n goederehysbak is soms so laag as 0,4 meter per sekonde maar is gemiddeld ongeveer 1,5
'n Persoon binne of buite die hysbak kan dit op enige vlak tot stilstand bring mits die bewegingsrigting van die hysbak op daardie tydstip dit toelaat. Indien meer as een beheerknoppie gedruk word, word die inligting so gerangskik dat die hysbak die vloere in die numeries korrekte volgorde aandoen.
Kollektief beteken dat die hyser die volgorde waarin die knoppies gedruk word, registreer en dan in die numeries korrekte volgorde van vloer tot vloer beweeg. Twee of meer hysers kan selektief werk deurdat die volgorde wat geregistreer word, onder mekaar uitgeruil en aangepas word by die rigting waarin die hysers besig is om te beweeg. Kabels waarmee 'n hysbak opgetrek of laat sak word, word nie om 'n trommel opgewen nie, maar het 'n paar windings, om
Die snelheid bly ook meer konstant aangesien die deursnee van die as waarom die kabel rol, konstant is, anders as in die geval van 'n trommel waarop die kabel open afgerol word en die deursnee van die trommel dus voortdurend verander. Gewoonlik word wisselstroommotore vir laer en gelykstroommotore vir hoë snelhede gebruik. Wisselstroommotore vereis egter minder onderhoud as gelykstroommotore omdat dit nie borsels en
'n Sensor laat die deur(e) oopgaan sodra dit kontak maak met 'n voorwerp wat tussen die deur en die "kosyn" of tussen deurpanele beland. Feitlik alle hysbakke het 'n alarm waarmee hulp ontbied kan word indien die hysbak sou gaan staan. Die passasier word gewoonlik ook op die hoogte gehou van die posisie van die hysbak deur syfers of liggies op 'n konsole in die hysbak. Sommige hysers het selfs 'n interkomstelsel sodat iemand in die hysbak met ander mense in die gebou kan kommunikeer. Die meeste hysers word met een of ander vorm van lugreëling toegerus. Veiligheidstoestelle wat aan gidsrelings kan vasgryp indien 'n kabel sou breek, is by die meeste hysbakke aangebring en sommige hysbakke het selfs noodkabels. 'n Nuwe ontwikkeling is hysbakke wat aan die buitekant van geboue aangebring word om 'n panoramiese uitsig op die omgewing te verkry terwyl die hysbak boontoe of ondertoe beweeg.
== Suid-Afrika ==
In 1893 is die eerste hyser in Suid-Afrika in 'n gebou in Kaapstad geïnstalleer.
Line 30 ⟶ 32:
== Bronne ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN
== Eksterne skakels ==
* {{Wikt-inlyn|hysbak}}
{{Normdata}}
[[Kategorie:Boukunde]]
|