Wikipedia

Elisabeth van Rusland: Verskil tussen weergawes

Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysigingNuwer wysiging →
Content deleted Content added
VisueelWikiteks
k robot Bygevoeg: no:Elisabeth av Russland
Alle inhoud uit bladsy verwyder
Lyn 1:
{| class=toccolours border=0 cellspacing=0 cellpadding=4 align=right style="margin: 0 0 0.5em 1em;"
! style="background: #ccf; text-align:center; width: 19em;"|'''Elisabeth<br>Keiserin van die hele Rusland
|}
[[Image:elizabeth empress.jpg|thumb|Keiserin Elisabeth, deur Charles van Loo|232px]]
{| class="infobox bordered" align=right style="width: 20em; font-size: 95%; text-align: left;" cellpadding="3"
|-
! Gebore
| {{{Gebore|[[29 Desember]] [[1709]]}}}
|-
! Oorlede
| {{{Oorlede|[[5 Januarie]] [[1762]]}}}
|-
! Vorstehuis
| {{{Vorstehuis|[[Huis van Romanof|Romanof]]}}}
|-
! Gekroon
| {{{Gekroon|[[25 April]] [[1742]]
|-
! Regeer
| {{{Regeer|[[1741]] – [[1762]]}}}
|-
! Ander titels
| {{{Ander titels|Tsarina}}}
|-
! Volle naam
| {{{Volle naam|Jelizawjeta Petrowna Romanowa}}}
|-
! Voorganger
| {{{Voorganger|[[Iwan VI van Rusland|Iwan VI]]}}}
|-
! Opvolger
| {{{Opvolger|[[Pieter III van Rusland|Pieter III]]}}}
|-
! Vader
| {{{Vader|[[Pieter I van Rusland|Pieter die Grote]]}}}
|-
! Moeder
| {{{Moeder|[[Katharina I van Rusland|Katharina I]]}}}
|-
|- class="hiddenStructure{{{Voetnotas|}}}"
| colspan="2" style="font-size: smaller; border-top: 1px solid;" | {{{Voetnotas}}}
|}
 
'''Jelizawjeta Petrowna''' ([[Russies]]: Елизаве́та Петро́вна) ([[29 Desember]] [[1709]] – [[5 Januarie]] [[1762]]) was die dogter van [[Pieter I van Rusland|Pieter die Grote]] en [[Katharina I van Rusland|Katharina I]]. Sy was van 1741 tot 1762 keiserin van [[Rusland]].
 
== Vroeë lewe ==
Elisabeth is op [[29 Desember]] [[1709]] in [[Kolomenskoje]] naby [[Moskou]] gebore. Haar ouers het in November [[1707]] in die geheim getrou in die Katedraal van die Heilige Drie-eenheid in [[Sint Petersburg]]<ref>Robert Coughlan, ''Elizabeth and Catherine'', p. 46</ref>. Die huwelik is eers ’n paar jaar ná haar geboorte, in Februarie [[1712]], bekend gemaak<ref>Coughlan (''op cit''), p. 46</ref>. Haar "buite-egtelike" status sou lank deur haar politieke teenstanders gebruik word om haar van die troon af te hou.
 
Van Pieter die Grote en Katharina I se 12 kinders het net twee dogters oorleef: Anna en Elisabeth. Anna het getrou met die Hertog van Holstein-Gottorp, ’n neef van koning Charles XII van Swede, Pieter se ou vyand. Verskeie poging om Eisabeth getroud te kry, het egter misluk.
 
As kind was Elisabeth slim, al het haar formele opvoeding veel te wense oorgelaat. Sy kon Italiaans, Duits en Frans vlot praat. Sy was mooi en lewenslustig en was ’n goeie danser en perderuiter. Ná die dood van haar pa en die latere troonopvolging van keiserin [[Anna van Rusland|Anna]], kon geen hof of adellike familie in Europa toelaat dat ’n seun Elisabeth die hof maak nie omdat dit as ’n onvriendelike gebaar teenoor die keiserin beskou kon word<ref>Coughlan, p. 59</ref>. Sy kon ook nie met ’n burgerlike trou nie omdat dit haar nie net haar titel sou kos nie, maar ook enige aanspraak op die troon<ref>Coughlan, p. 59</ref>. Elisabeth het hierop verskeie minnaars gehad, onder andere [[Aleksei Grigorjewitsj Razoemofski|Aleksei Razoemofski]], ’n jong Oekraïner met ’n mooi basstem wat na Sint Petersburg gebring is om in die koor te sing. Daar word wyd geglo dat sy in die geheim met hom getrou het<ref>Coughlan, p. 59</ref>. Nadat Elisabeth keiserin geword het, het sy hom ’n prins en veldmaarskalk gemaak.
 
== Paleisrewolusie van 1741 ==
Tydens die bewind van keiserin Anna het Elisabeth al hoe groter steun gekry. Ná Anna se dood en tydens die bewind van die kind-keiser [[Iwan VI van Rusland|Iwan VI]] met sy ma, [[Anna Leopoldowna]], as regent, is belasting verhoog en daar was ekonomiese probleme. Dit het Elisabeth genoop om hul bewind op [[25 November]] [[1741]] omver te werp in ’n staatsgreep met behulp van die paleiswag, wat haar ook gesteun het. Iwan is gevange geneem en eers in die fort by [[Dünamünde]] aangehou en daarna in [[Cholmogori]] aan die [[Witsee]], waar hy sonder sy familie die volgende twaalf jaar in eensame aanhouding deurgebring het. Nadat sy teenwoordigheid uitgelek het, is hy in 1756 laat opsluit in die fort by [[Sjlisselboerg]], waar hy op [[5 Julie]] [[1764]] vermoor is.
 
== Bewind ==
Op [[25 April]] [[1742]] het Elisabeth haarself as keiserin gekroon. Op 33 was sy ’n lewenslustige skoonheid wat op plesier ingestel was en geen kennis van regering gehad het nie. Skielik was sy die leier van die grootste ryk in die wêreld – in een van die kritiekste tydperke in die land se geskiedenis. Gelukkig het sy soos haar pa ’n slag gehad om te regeer. Haar skerpsinnige oordeel en diplomatiese takt het telkens aan Pieter die Grote herinner.
 
Sy was een van die gewildste Russiese vorste omdat sy nie Duitsers in haar regering toegelaat het nie en niemand tydens haar bewind tereggestel is nie<ref>Boris Antonov, ''The Russian Tsars'', p. 105</ref>.
 
Onder haar het Rusland deelgeneem aan die [[Oostenrykse Suksessie-oorlog]] (1740 – 1748) en die [[Sewejarige Oorlog]] (1756 – 1763). Haar binnelandse beleid het adellikes in staat gestel om opgang te maak in plaaslike regerings terwyl hulle staatsdienstermyn verkort is. Sy het [[Michail Lomonosof]] aangemoedig om die Moskouse Universiteit te stig en [[Voltaire]] in 1757 na haar hof laat kom om ’n boek oor haar pa te skryf.
 
== ’n Opvolger ==
As ’n ongetroude keiserin sonder kinders was dit vir Elisabeth belangrik om so gou as moontlik ’n opvolger aan te wys om die Romanof-dinastie voort te sit. Haar keuse was [[Pieter III van Rusland|Pieter van Holstein-Gottorp]], seun van haar suster, Anna. Sy ma is dood toe hy drie maande oud was en sy pa toe hy elf jaar was. Elisabeth het haar jong susterskind na Sint Petersburg genooi waar hy die Ortodokse geloof aangeneem het, en hom op [[7 November]] [[1742]] as haar opvolger aangewys. Daarna het sy [[Katharina II van Rusland|prinses Sophia van Anhalt-Zerbst]] as ’n bruid vir hom gekies. Toe Sophia die Ortodokse geloof aanneem, het sy die naam Katharina gekry in herinnering aan Elisabeth se ma. Hulle het op [[21 Augustus]] [[1745]] getrou. Hoewel algemeen aanvaar word dat Pieter nie hul seun, [[Paul van Rusland|Paul]], se biologiese pa was nie, het Elisabeth die baba by Katharina laat wegneem en as haar eie kind – en die agterkleinseun van Pieter die Grote – grootgemaak.
 
== Die hof van Elisabeth ==
[[Image:eliabeth lanceret.jpg|thumb|320px|''Elizaveta Petrovna in Tsarskoe Selo'' (1905), deur Eugene Lanceray]]
 
Gedurende Elisabeth se bewind was die Russiese hof een van die mees luisterryke howe in Europa. Buitelanders was oorweldig deur die luuksueuse onthale en maskerbals. Die keiserin het die pragtigste rokke gedra; sy het 15 000 balrokke en ’n paar duisend pare skoene gehad en het bepaal wat die gaste moes aantrek.
 
Sy het uitspattige bedrae bestee aan die grootse barok-projekte van haar gunsteling-argitek, [[Bartolomeo Rastrelli]], veral in [[Peterhof]] en [[Tsarskoje Selo]]. Die [[Winterpaleis]] en [[Smolni-katedraal]] is die grootste monumente van haar bewind in [[Sint Petersburg]].
 
== Dood ==
In die laat 1750's het Elisabeth se gesondheid begin agteruitgaan. Sy het dikwels flou geword en geweier om haar medisyne te neem. Sy is eindelik op [[5 Januarie]] [[1762]] dood. Met haar dood het die Russiese Romanof-lyn tot ’n einde gekom. Hoewel latere heersers huleself Romanof genoem het, was hulle almal, behalwe Pieter III, afstammelinge van die Duitsgebore [[Katharina II van Rusland|Katharina II]].
 
== Verwysings ==
:''Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel [http://en.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_of_Russia]
<references/>
 
== Boeke en artikels ==
*{{cite book
| last = Antonov
| first = Boris
| authorlink = Boris Antonov
| coauthors =
| title = Russian Tsars
| publisher = Ivan Fiorodov Art Publishers
| date= [[2006]]
| location = St. Petersburg
| id= ISBN 5 93893 109 6}}
*{{cite book
| last = Coughlan
| first = Robert
| authorlink = Robert Coughlan
| coauthors =
| title = Elizabeth and Catherine
| publisher = Millington Ltd.
| date= [[1974]]
| location = London
| id=ISBN 0 86000 002 8}}
*{{cite book
| last = Otto
| first = Hoetzsch
| authorlink = Otto Hoetzsch
| coauthors =
| title = The Evolution of Russia
| publisher = Thames and Hudson
| date= [[1966]]
| location = London
| id= ISBN }}
*{{cite book
| last = Rounding
| first = Virginia
| authorlink = Virginia Rounding
| coauthors =
| title = Catherine The Great : Love Sex and Power
| publisher = Hitchinson
| date= [[2006]]
| location = London
| id= ISBN 0 09 179992 9}}
 
{{Tsare van Rusland}}
 
[[Kategorie:Russiese tsare]]
[[Kategorie:Huis van Romanof]]
 
[[be:Лізавета Пятроўна, імператрыца расійская]]
[[bg:Елисавета (Русия)]]
[[bs:Elizabeta Petrovna]]
[[ca:Elisabet I de Rússia]]
[[cs:Alžběta I. Petrovna]]
[[cy:Elisabeth, tsarina Rwsia]]
[[da:Elisabeth af Rusland]]
[[de:Elisabeth (Russland)]]
[[en:Elizabeth of Russia]]
[[eo:Elizabeto (Rusio)]]
[[es:Isabel I de Rusia]]
[[et:Jelizaveta Petrovna]]
[[fi:Elisabet (Venäjä)]]
[[fr:Élisabeth Ire de Russie]]
[[gl:Sabela I de Rusia]]
[[he:יליזבטה, קיסרית רוסיה]]
[[hr:Elizabeta, ruska carica]]
[[hu:I. Erzsébet orosz cárnő]]
[[id:Yelizaveta dari Rusia]]
[[it:Elisabetta di Russia]]
[[ja:エリザヴェータ (ロシア皇帝)]]
[[ka:ელისაბედი (რუსეთის დედოფალი)]]
[[ko:러시아의 옐리자베타]]
[[la:Elisabetha (imperatrix Russiae)]]
[[lv:Elizabete Romanova]]
[[mk:Елисавета Петровна]]
[[nl:Elisabeth I van Rusland]]
[[no:Elisabeth av Russland]]
[[pl:Elżbieta Romanowa]]
[[pt:Isabel da Rússia]]
[[ru:Елизавета Петровна]]
[[sh:Elizabeta, ruska carica]]
[[sv:Elisabet av Ryssland]]
[[th:สมเด็จพระจักรพรรดินีนาถเอลิซาเบธแห่งรัสเซีย]]
[[tr:I. Elizaveta (Rusya)]]
[[uk:Єлизавета Петрівна]]
[[zh:伊丽莎白·彼得罗芙娜]]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Elisabeth_van_Rusland"