|
Die '''Romeinse Republiek''' was die fase van die antieke Romeinse beskawing wat gekenmerk is deur 'n [[republiek|republikeinse]] regeringsvorm. Die republikeinse tydperk het begin met die omverwerping van die [[Romeinse Koninkryk|Monargie]] [[circa|c.]][[509 v.C.]]<ref name="BBC"/> en vir meer as 450 jaar bestaan tot met die subversie daarvan deur 'n reeks burgeroorloë, in die [[Prinsipaat]]-regeringsvorm en die Keiserlik tydperk. Die presiese gebeurtenis wat die oorgang van die Romeinse Republiek na die [[Romeinse Ryk]] aandui is oop vir interpretasie. Historici stel die aanstelling van [[Julius Caesar]] as ewigdurende diktator ([[44 v.C.]]), die [[Slag van Actium]] ([[2 September]] [[31 v.C.]]), en die [[Romeinse Senaat]] se toestaan van [[Octavianus]] se buitengewone magte<!-- onder die eerste settlement--> ([[16 Januarie]] [[27 v.C.]]), as kandidate vir vir die epogmakende gebeurtenis.
==Geskiedenis==
===Vroeë geskiedenis===
====Geografiese agtergrond====
Die geskiedkundige ontwikkeling van Italië is sterk deur sy geografiese karakter beïnvloed, veral sy verdeling in laagvlaktes, heuwellande en bergreekse. Slegs sowat 'n vyfde van sy huidige totale oppervlakte word as vlaktes met 'n hoogte van minder as 300 meter bo seevlak geklassifiseer, waarvan 70 persent deur die Poriviervlakte beslaan word. Die ander landsdele bestaan uit bergagtige landskapsvorme met hoogtes van meer as 1 000 meter bo seevlak en twee vyfdes van die totale oppervlakte beslaan, en heuwellande tussen 300 en 1 000 meter bo seevlak, wat eweneens oor twee vyfdes van die oppervlakte strek. As gevolg van hierdie verskillende landskapsvome word die land deur 'n groter aantal klimaatstreke gekenmerk wat aan elkeen van die geweste sy spesifieke voorkoms gee.<ref>Cornell, Tim en John Matthews: ''Bildatlas der Weltkulturen - Rom''. Augsburg: Weltbild 1998, bl. 11</ref>
Alhoewel Italië deur die magtige [[Alpe]]-bergreeks van Sentraal-Europa geskei word, was bergpasse al vroeg bekend sodat daar steeds betrekkinge tussen die beskawings van Italië en die noorde bestaan het - selfs grootskaalse invalle van noordelike volke soos [[Kelte]] en Kimbers het voorgekom.
In geografiese en kulturele opsig kan Italië in die vastelandse noorde met die Poriviervlakte en die skiereiland verdeel word. Die basis vir die huidige welvaart van Noord-Italië, wat ook oor die rykste landbougebiede beskik, is al gedurende die vroeë geskiedenis van Italië gelê. Die Porivier het as 'n belangrike waterweg in die digbevolkte gebied met sy florerende stede gedien, en langs sy oewers was uitgestrekte bosgebiede wat groot hoeveelhede eikels as voedsel vir varke opgelewer het. Varkvleis is groteneels vir die bevolking van die stad Rome geproduseer.
[[Beeld:Tiber.PNG|thumb|left|250px|Die Tiberrivier]]
In die suide word Noord- of Bo-Italië deur die Appenyne-bergreeks begrens wat vanuit die Liguriese Alpe tot by die Seestraat van Messina dwarsdeur die skiereiland en verder langs die noordkus van Sisilië loop. Die Appenyne vorm in die noorde 'n reguit lyn wat van die Liguriese kus in die weste tot in die omgewing van Rimini loop en as 'n natuurlike versperring beskou kan word. Verder suidwaarts maak die bergreeks 'n draai en loop langs die Adriatiese kuslyn. In die Abruzze-berge rys sy hoogste bergspitse, die Gran Sasso d'Italia (2 914 meter) en die Montagna della Maiella (2 795 meter). Die Appenyne loop van hier diagonaal tot by die Tirreense kus in Lukanië en verder tot by Kalabrië en Sisilië.
In topografiese opsig vorm Noord-Italië derhalwe 'n laagvlakte wat deur berge omring word, terwyl die skiereiland hoofsaaklik uit kusvlaktes bestaan, wat as smal strepies land langs die bergreekse in die sentrum strek. In vergelyking met hul relatief klein oppervlakte het die kusvlaktes 'n baie belangrike rol in die geskiedenis gespeel, waarby die Tireense kusvlakte in teenstelling met sy Adriatiese eweknie voordeel uit 'n aangenamer klimaat met hoër reënval, die voorkoms van groter riviere (waarvan Tiber en Arno as waterweë bevaarbaar was) en seehawens en sy landbougrond van hoë gehalte getrek het. Die Adriatiese kuslyn was daarenteen deur 'n droër klimaat gekenmerk. Sy riviere het gedurende die somer dikwels uitgedroog en in die winter ná sterk neerslae tot onstuitbare watermassa's ontaard wat die kosbare humusgrond na die see gevoer het.
Die benedeloop van die Tiberrivier was al vroeg die knooppunt van alle natuurlike handelsroetes in Sentraal-Italië, en by 'n punt waar die rivier maklik deurwaad kon word, het uiteindelik Rome ontstaan.
Rome was aanvanklik 'n klein nedersetting op sewe heuwels wat - met uitsondering van die noorde - deur die vlaktes van Latium omring was, 'n landskap wat die Romeine geleidelik begin oorheers het. Hierdie streek, die Romeinse Campagna, was 'n digbevolkte landboustreek wat eers in die laat-Romeinse tydperk tot 'n malaria-endemiese moerasgebied ontaard het. Alhoewel modder en rivierversnellings sekere beperkings op die Tiberrivier se bruikbaarheid as waterweg gepaas het, het Rome met sy kunsmatige seehawe Ostia, wat 'n voetreis van 'n dag van Rome af geleë was, nogtans oor 'n poort na die [[Middellandse See]] beskik, terwyl die Tibervallei 'n natuurlike landroete na die binneland gevorm het. Danksy sy afstand van die see en sy geografiese ligging was Rome in 'n gunstige strategiese posisie om tot 'n oorheersende sentrum in Italië en die Mediterreense wêreld te ontwikkel.<ref>Stobart, J.C.: ''The Grandeur that was Rome''. Londen: Book Club Associates 1978, bl. 10</ref>
===Etniese agtergrond===
[[Beeld:Hutvormige urne.PNG|thumb|right|250px|'n Hutvormige urne uit Latium]]
Ondanks alle argeologiese navorsing bestaan daar nog onsekerheid oor die presiese oorspronge van die Romeinse volk. Sy kultuur en veral sy literatuu dui egter daarop dat die Romeine ten opsigte van hul volkskarakter min ooreenkomste met die huidige Italianers getoon het.<ref>Stobart (1978), bl. 11</ref>
In die Jong-Steentydperk en Bronstydperk is Italië deur 'n bevolking bewoon wat van suidelike, Mediterreense herkoms was en sy oorledenes begrawe het. In die kerngebiede van die vroeë Romeinse geskiedenis, Etrurië en Latium, het opgrawings min spore van hierdie vroeë bewoners opgelewer - moontlik was hierdie streke as gevolg van vulkaniese aktiwiteite nie geskik vir menslike nedersettings nie.<ref>Stobart (1978), bl. 11</ref>
Gedurende die Bronstydperk (2de millennium v.C.) het Indo-Europese volksgroepe vanuit die noorde (moontlik uit die Donaugebied) na Italië getrek. Hierdie beskawing van boere en veetelers het sy dooies gekremeer, maar ook tekstiel- en keramiese nywerhede ontwikkel. Hul bronsvoorwerpe getuig van hul vaardighede ten opsigte van metaalbewerking.
Teen die begin van die Ystertydperk ná 1 000 v.C. het 'n nuwe golf immigrante na Noord- en Sentraal-Italië gestroom. Hulle het vermoedelik van oorkant die Alpe, moontlik uit die gebied van die huidige Boheme en Hongarye, gekom, en hul beskawing is volgens 'n begraafplaas naby Bologna, waar dit ontdek is, Villanova genoem. Hierdie beskawing het sy dooies eweneens gekremeer en in urns begrawe. Die urns van Latium was soos die hutte van die lewendes gevorm. Die Villanova-beskawing staan bekend vir sy voortreflike brons- en ystervoorwerpe wat ook na ander gebiede uitgevoer is.
Vanweë die aantreklikheid van Italië en sy klimaat het Indo-Europese volke uit Sentraal-Europa dus die Alpe en Appenyne as veroweraars oorgesteek om 'n nuwe permanente tuisland te vind en tydens hul migrasie die tipiese karaktertrekke van die latere Romeinse volk ontwikkel - maatskaplike solidariteit, militêre dissipline en rituele konserwatisme.<ref>Stobart (1978), bl. 11</ref>
==Verwysings==
| 