Inkwisisie: Verskil tussen weergawes

Die '''Inkwisisie''' was 'n offisie van die [[Katolieke Kerk|Rooms-Katolieke Kerk]] wie se taak dit was om [[ketter]]y te onderdruk. Hulle aksies en samewerking met die plaaslike regerings is onderwerpe van aansienlike geskiedkundige ondersoek.

Die Inkwisisie was 'n permanente instelling in die Katolieke Kerk wat die taak opgelê is om kettery te verwoes. Anders as baie ander gelowe (bv., [[Boeddhisme]], [[Judaïsme]]) het die Katolieke Kerk 'n hierargiese struktuur met 'n sentrale burokrasie. Ná [[Konstantinopel]] die vervolging van die kerk beëindig het, het die plaaslike administratiewe strukture van die Ryk (die westelike kerk) saamgekom as een hierargie met Rome as middelpunt. Díé wie se geloofsoortuiging of -beoefening genoegsaam afgewyk het van die ortodoksie van die rade het nou die onderwerp geword van pogings om hulle terug na die kerkskoot te bring. Weerstand het melemaal na vervolging gelei.

Kettery ([[Engelse taal|Engels]] ''heresy'', vanaf die [[Griekse taal|Grieks]] ''haeresis'' wat sekte, geloofskool beteken) was 'n probleem vir die Kerk van die begin af. [[Handelinge van die Apostels|Handelinge]] 15 vertel van die sameroeping van 'n raad in Jerusalem wat met die kettery van die Judaïseerders te doen gehad het. In die daaropvolgende eeue was daar [[Arianisme]] en [[Manicheïsme]]; in die [[Middeleeue]] was daar die [[Kathare]] en Waldenses; en in die [[Renaissance]] was daar die [[Hussiet]]e, [[Lutherse Kerk|Lutherane]], [[Calvinisme|Calviniste]] en Rosicruciane. Pogings om die kettery te onderdruk was aanvanklik ''[[ad hoc]]'', maar in die Middeleeue het dit 'n permante struktuur geword wat met die probleem moes handel. Teen die [[12e eeu]] het Kerkrade aangedring daarop dat sekulêre regeerders ketters moes vervolg.

Die eerste van die [[Middeleeuse Inkwisisie]]s word die "biskoplike inkwisisie" genoem, en is in [[1184]] ingestel deur 'n "pouslike bul", 'n brief van die Pous, getiteld "''Ad abolendam''" ("Vir die doel om mee weg te doen"). Die inkwisisie was in reaksie op die groeiende [[Kathaar|Kathaarse]]se kettery in suidelike [[Frankryk]]. Dit word "biskoplik" genoem omdat dit onder die toesig van die plaaslike [[biskop]]pe ("episcopus" in [[Latyn]]) plaasgevind het. Die biskoplike inkwisisie was nie baie effektief nie, weens 'n aantal redes —— sien [[Middeleeuse Inkwisisie]].

Die "pouslike inkwisisie" van die [[1230s]] was in reaksie op die tekortkomings van die biskoplike inkwisisie, en is deur professionele mense bedryf wat spesifiek opgelei is vir die werk soos deur die Pous afgekondig. Individue is uit verskillende ordes en die sekulêre geestestand gekies, maar het meestal uit die [[Dominikaanse Orde]] gekom, wat 'n aantal kenmerke gehad het wat hulle baie geskik gemaak het daarvoor (sien [[Middeleeuse Inkwisisie]]).

Ná die [[13e eeu]] het die Inkwisisie noordwaarts versprei na [[Duitsland]] en [[Skandinawië]]. In noordelike [[Europa]] was die Inkwisisie aansienlik meer skadeloos: in die Skandinawiese lande het dit omtrent geen impak gehad nie, alhoewel noordelike Europe hul eie instellings soos die [[heksejag]] gehad het. Die Inkwisisie is nooit in [[Engeland]] ingestel nie, maar [[Christophorus Columbus]] het dit saam met hom na die [[Nuwe Wêreld]] geneem. Teen die einde van die [[15e eeu]], onder [[Ferdinand II van Aragon|Ferdinand]] en [[Isabella van Castile]], het die [[Spaanse Inkwisisie]] onafhanklik van Rome geraak: die Spaanse Inkwisisie met sy berugte "[[auto de fe]]" verteenwoordig 'n uiters donker hoofstuk in die geskiedenis van die Inkwisisie.

[[Pous Paulus III]] het in [[1542]] 'n permanente kongregasie saamgestel, wat deur [[Kardinaal|Kardinale]] en ander beamptes gevul was, wie se taak dit was om die integriteit van die geloof te beskerm en om foute en valse doktrines te verban. Hierdie liggaam, die [[Kongregasie van die Heilige Offisie]], wat nou as die [[Kongregasie van die Doktrine van die Geloof]] bekend staan, en deel vorm van die [[Roomse Curia]], het nou die oorsigtelike liggaam vir plaaslike Inkwisisies geword. Die Pous self het die titel van prefek maar tree nooit op in hierdie amp nie; hy wys een van sy kardinale aan om die samekomste te beheer. Daar is gewoonlik tien ander kardinale in die Kongregasie, sowel as 'n [[prelaat]] en twee assistente, wat almal verkies is uit die [[Dominikaanse Orde]]. Die Heilige Offisie het ook 'n internasionale groep konsultante, ervare geleerdes van teologie en kerkwette, wat advies lewer op spesifieke vrae. In [[1616]] het hierdie konsultante hul bevinding oor die voorstelle dat die [[Son]] nie beweeg nie en aan die middel van die heelal is en dat die [[Aarde]] daarom wentel gelewer, met die uitspraak dat beide "onnosel en absurde filosofie" is, en dat die eerste stelling "formeel kettery" en die tweede "ten minste foutief in geloof" teologies is. Hierdie bevinding het daartoe gelei dat [[Copernicus]] se ''De Revolutionibus Orbium Coelestium'' op die Indeks van Verbode Boeke geplaas is todat dit hersien is, en [[Galileo Galilei]] getugtig is oor sy Copernicanisme. Dit was hierdie selfde liggaam wat in [[1633]] vir Galileo verhoor het.

Nie alle vervolgings van vermeende ketters, [[ateïsme|ateïste]] en ander afwykers van die Katolieke geloof is deur die Inkwisisie vervolg nie: in party lande, soos [[Frankryk]] onder die ''[[ancien régime]]'', kon ateïste en [[godslastering|godslasteraars]] in burgerlike howe verhoor word, met 'n moontlike [[dood]]svonnis.

* Edward M. Peters, ''Inquisition.'' (University of California Press, 1989). ISBN 0520066308 0-520-06630-8

: A brief, balanced inquiry, with an especially good section on the 'Myth of the Inquisition'. This is particularly valuable because much of the history available in English of the Inquisition was written in the 19th century by Protestants interested in documenting the dangers of [[Catholicism]] or Catholic apologists demonstrating that the Inquisition had been an entirely reasonable judicial body without flaws.

* Henry Kamen, ''The Spanish Inquisition: A Historical Revision.'' (Yale University Press, 1999). ISBN 0300078803 0-300-07880-3

* Simon Whitechapel, ''Flesh Inferno: Atrocities of Torquemada and the Spanish Inquisition'' (Creation Books, 2003). ISBN 18406810551-84068-105-5

[[CategoryKategorie:Anti-Semitisme]]

[[CategoryKategorie:Joods-Spaanse geskiedenis]]

[[CategoryKategorie:Religieuse vervolging]]

[[CategoryKategorie:Inkwisisie]]