Maatskappy: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k →Publieke en private maatskappye: voeg skakel in. |
JMK (besprekings | bydraes) sp |
||
Lyn 1:
'n '''Maatskappy''' of '''kompanjie''' is, anders as 'n [[eenmansaak]] en [[vennootskap]], 'n [[regspersoon]] onafhanklik van sy eienaars, wat sy [[aandeelhouer]]s genoem word. Hy kan dus op sy eie onafhanklik van sy aandeelhouers optree, deur byvoorbeeld [[kontrak]]te te sluit en verpligtinge aan te gaan. Op hierdie wyse verkry maatskappye 'n [[handelingsbevoegdheid]] wat nie aan 'n persoon of persone gekoppel is nie. Maatskappye het ook nie 'n bepaalde leeftyd nie, maar kan onbeperk voortbestaan. Daar bestaan twee hooftipes maatskappye, naamlik [[publieke maatskappy|publieke-]] en [[private maatskappy]]e.
Die maatskappy soos ons dit vandag in die [[Westerse beskawing]] ken, is onontbeerlik vir die funksionering van die [[ekonomie]]se stelsel. Dit is dan ook die algemeenste [[ondernemingsvorme|ondernemingsvorm]]. Maatskappye wissel van [[klein onderneming|baie klein]], met miskien 'n enkele woonhuis as [[bate]], tot die [[multinasionaal|multinasionale]] [[firma]]s wat oor die hele [[wêreld]] bedrywig is, met bates van biljoene rande, en wat winste verdien wat die nasionale inkome van baie lande in die wêreld oortref.
Lyn 16:
=== ''Statute'' ===
Die ''[[statuut|statute]]'' van 'n maatskappy omskryf die interne reëlings van die maatskappy. Die [[Maatskappyewet]] bepaal dat, as 'n maatskappy nie sy eie statute het nie, die statute soos vervat in die wet outomaties as statute vir die maatskappy sal geld. Die statute van 'n maatskappy sal gewoonlik onder andere die volgende bepaal:
== Publieke en private maatskappye ==
Lyn 33:
Daar is veral twee soorte aandele wat 'n maatskappy kan uitreik. Hulle is:
* ''Gewone aandele:'' Dit is die algemene soort aandeel. Die mate waarin die aandeel in die winste van die onderneming kan deel, is nie beperk nie. By [[likwidasie]] sal die aandeel eers ná alle skulde en voorkeuraandele terugbetaal is, vir uitbetaling in aanmerking kom.
* ''Voorkeuraandele:''
As voorkeuraandele ''kumulatief'' is, moet agterstallige dividende eers betaal word voordat 'n besondere jaar se dividend aan die
'n Aandeel het gewoonlik 'n bepaalde nominale waarde. So kan daar gewone aandele van R1 of 9%-voorkeuraandele van R2 wees. Die nominale waarde gee 'n aanduiding van die aandelekapitaal wat by die uitreiking van die aandele gevorder is. As aandele teen meer as nominale waarde uitgereik word, word die verskil as ''[[aandelepremie]]'' beskou. Aandele wat geen nominale waarde het nie, word ''[[aandele sonder pariwaarde]]'' genoem.
=== Genoteerde aandele ===
Aandele in 'n maatskappy is vrylik verhandelbaar, behalwe in die geval van 'n private maatskappy, waarvan die oordraagbaarheid van die aandele beperk is. Om dit vir 'n moontlike koper en verkoper van 'n bepaalde aandeel makliker te maak om by mekaar uit te kom, het daar in die
Die eerste effektebeurs in [[Suid-Afrika]] was op [[Barberton, Mpumalanga|Barberton]]; later het daar beurse in [[Kaapstad]], [[Kimberley]], [[Durban]] en [[Pietermaritzburg]] ontstaan. Hulle het egter gesluit en tans is die [[Johannesburgse Effektebeurs]] die enigste in die land. Die aandele van die meeste groot publieke maatskappye in Suid-Afrika word op die Johannesburgse Effektebeurs genoteer. Die prys van 'n aandeel op die beurs word bepaal deur die vraag na en aanbod van die bepaalde aandeel. Die dividend wat die aandeel verdien, die winsgewendheid van die maatskappy, die beeld van veiligheid deur die maatskappy geskep, en die algemene [[ekonomiese klimaat]] van die tyd is ook faktore wat 'n rol speel by die bepaling van die prys van die aandeel. Dit hoef dus glad nie ooreen te stem met die nominale waarde of uitgifteprys van die aandeel nie. Die prys waarteen 'n bepaalde aandeel verhandel is, en die prys wat kopers bereid is om te betaal, of verkopers bereid is om vir die aandeel te aanvaar, word daagliks deur die effektebeurs beskikbaar gestel en in die meeste [[koerant]]e gepubliseer. In die eenvoudigste vorm is dit in drie kolomme, byvoorbeeld: Veka 25 28 27. Die syfers dui aan, in sent per aandeel, onderskeidelik wat kopers aangebied het, wat verkopers wou hê, en waarvoor die aandeel uiteindelik verhandel is. 'n [[Aandeelhouer]] of [[belegger]] kan dus daagliks vasstel wat sy aandeel se markwaarde is.
Lyn 53:
Aanbiedinge van kopers en verkopers op die beurs word mondeling gedoen, en transaksies word mondeling gesluit. Hierdie mondelinge ooreenkomste word nooit verbreek nie, wat ook al daarna met die pryse van die verhandelde aandele en effekte gebeur.
Aandele word met twee moontlike oogmerke gekoop: daar is beleggers wat hul kapitaal op hierdie manier belê om inkomste te kry uit die dividende wat maatskappye betaal, en daar is die spekulante wat probeer wins maak uit die verskil tussen die pryse waarteen hulle koop en verkoop. Die spekulante word ook in twee klasse verdeel: diegene wat koop met die hoop om later teen 'n hoër prys te verkoop - wat met ander woorde spekuleer op 'n styging in die pryse van aandele - word ''stygkopers'' of ''stygspekulante'' (in [[Engels (taal)|Engels]] ''bulls'') genoem; diegene wat spekuleer op 'n daling in pryse - wat aandele verkoop wat hulle nog nie het nie, vir aflewering op 'n later stadium met die hoop om hulle dan teen 'n laer prys
Daar is voordele vir 'n maatskappy om sy aandele op 'n effektebeurs te noteer. Die belangrikste is seker dat die verhandelbaarheid van sy aandele verhoog word. Die maatskappy sal nou makliker die algemene publiek kan oorhaal om geld in die maatskappy te belê deur aandele op te neem, want die voornemende aandeelhouers is verseker dat sy aandele maklik sal kan verkoop as dit vir hom nodig sou wees.
| |||