Swam: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
- iw frr |
No edit summary |
||
Lyn 25:
'n '''Swam''' of '''skimmel''' is enige lid van 'n groot groep [[Eukariote|eukariotiese]] organismes wat mikro-organismes soos [[gis]] en [[muf]], asook die bekender [[sampioen]]e insluit. Swamme vorm die koninkryk '''''Fungi''''', 'n [[koninkryk (biologie)|biologiese koninkryk]] wat apart is van die [[plant]]e en [[dier]]e. Een groot verskil tussen plante en swamme, is dat swamme se selle selwande het wat [[chitien]] bevat, terwyl plante se selwande [[sellulose]] bevat. Hierdie en ander verskille dui daarop dat swamme 'n aparte groep verwante organismes is, die sogenaamde ''Eumycota'' of "ware swamme"; 'n groep wat 'n gemeenskaplike voorouer deel. Daar word onderskeid getref tussen hierdie "ware swamme" en die soortgelyke slymswamme (die ''Mycetozoa'') en waterswamme (die ''Oomycota''). Die biologiese vakgebied wat hom besig hou met die studie van swamme heet "swamkunde" of "mikologie" en word dikwels as 'n vertakking van [[plantkunde]] beskou, alhoewel genetiese studies bewys het dat swamme eintlik nouer verwant is aan diere as aan plante.
Swamme word dwarsdeur die wêreld aangetref en die meeste is onopvallend vanweë hul klein grootte en strukture, die manier waarop sommige hulself [[kamoefleer]] en as [[simbiose|simbiote]] van plante, diere en ander swamme. Hulle kan opvallend word wanneer hulle "vrugte" dra: sogenaamde "sporokarpe", soos sampioene of muf. Swamme vertolk 'n belangrike rol in die ontbinding van organiese stowwe en het fundamentele rolle in die herwinning en verdeling van voedingstowwe in die natuur.
Swamme word ook as 'n direkte bron van voedsel gebruik, soos sampioene en knolswamme (truffels), insuurmiddels vir brood en in die gissing van verskeie produkte, soos [[wyn]], [[bier]] en sojasous. Sedert die 1940's word swamme ook aangewend in die vervaardiging van antibiotika en meer onlangs word sommige van die ensieme wat swamme produseer ook gebruik in die nywerheid en in reinigingsmiddels. Hulle word ook as "groener" alternatiewe vir die kontrolering van onkruid en peste gebruik. Baie swamspesies vervaardig bioaktiewe verbindings genaamd mikotoksiene (swamgiwwe), soos [[alkaloïed]] en poliketied, wat giftig vir mense en diere is. Die vrugstrukture van sommige spesies bevat psigotropiese verbindings wat hallusinasies veroorsaak en word in sommige kulture tydens tradisionele seremonies of vir ontspanning gebruik. Swamme is daartoe in staat om mensgemaakte materiale en geboue af te breek en kan ernstige siektes in mense en diere veroorsaak. Die verlies van gewasse as gevolg van swamsiektes of verrotte voedsel kan 'n groot impak op die voedselvoorraad van mense en plaaslike ekonomieë hê.
| |||