Tati

Tati is die historiese naam vir die landstreek rondom Francistown in die ooste van Botswana.

Die Shashe-rivier

Ligging

Die gebied lê tussen die Shashe- en die Ramokgwebanariviere, die grens met Zimbabwe. Francistown, die hoofdorp van die streek, lê by die samevloeiing van die Tati- en die Incheriviere. Al die riviere is gewoonlik sandlope en het slegs water in die reënseisoen.

Ekonomie

Die ekonomie van die streek wentel teenswoordig hoofsaaklik om die beesboery en toerisme. Alhoewel ook met varke, mielies, en sorghum geboer word. In 1964 is die laaste goudmyn gesluit, maar die delf van nikkel, koper, platinum en palladium het later nog 'n klein bydrae tot die ekonomie gelewer. Beide die hoofpad en die spoorlyn van Suid-Afrika na Bulawayo in Zimbabwe loop deur Francistown. Die inwoners van die streek onderhou nog noue bande met Matabeleland (Matabeleland-Suid).

Geskiedenis

Vroeë swart gemeenskappe het reeds goud in die Tati-omgewing aangetref. Karl Mauch was in die laat 1860's die eerste persoon wat in die moderne geskiedenis hier die eerste goud in Suider-Afrika ontdek het. Dit lei tot die eerste goudstormloop en Tati is die eerste gebied in die subkontinent waar blankes goud gedelf het. In 1868 het pres. M.W. Pretorius 'n tevergeefse poging aangewend om die grens van die ZAR weswaarts te verskuif om die nuwe goudveld by sy land in te sluit. Twee jaar later ken Lobengula konsessies aan sindikate toe om hier goud te delf. Toe dit misluk, ken hy in 1887 'n konsessie oor 600 000 ha toe aan Samuel Howard Edwards (1827–1922), 'n handelaar uit die Oos-Kaap en agent vir C.J. Rhodes, Alfred Beit en Charles Rudd. Die Tati Concessions Co. verkry nie slegs mynregte nie, maar ook regte op hout en weiveld en die reg om plakkers te verwyder. Daarna het die konsessie verskeie male van eienaars verwissel. Sedert 1894 was die gebied vir administratiewe doeleindes deel van die Betsjoeanaland Protektoraat, maar met erkenning van die regte van die konsessiehouers. 'n Petisie van blanke inwoners dat die gebied by Suid-Rhodesië (dus weer by Matabeleland) ingelyf moes word, is in 1938 deur die regering van Groot-Brittanje verwerp. Tati Concessions Co. en sy opvolgers het Tati bestuur as 'n kolonie binne 'n protektoraat. Eers in 1969 het die maatskappy toegegee aan politieke druk en sy beheer oor Franscistown verslap.

Bibliografie

• Green, Lawrence G.: Full many a glorious morning. Kaapstad: Howrd Timmns, 1968.
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 5. Kaapstad: Nasou, 1972. ISBN 0-625-00321-7
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 10. Kaapstad: Nasou, 1974. ISBN 0-625-00326-8