Wikipedia

Totempaal

’n Totempaal is ’n monumentale beeld met simbole of figure wat uit hout gekerf is deur inheemse volke van die Pasifiese Noordweste van Noord-Amerika en Kanada. Die woord "totem" is afgelei van die woord dodaem in die inheemse Noord-Amerikaanse taal Ojibwe en beteken ’n gees, heilige voorwerp of simbool wat as embleem dien van ’n groep mense soos ’n familie, clan, lyn of stam.

Twee totempale in Thunderbird Park in Victoria, Brits-Columbië.

Hulle kan ook funksionele argitektoniese voorwerpe wees, sowel as tekens vir besoekers aan dorpe, van afgestorwenes en om iemand in die openbaar te bespot. Kennis van ’n kultuur is gewoonlik nodig om die simboliek van die pale te verstaan.

Totempale is waarskynlik voorafgegaan deur ’n lang geskiedenis van dekoratiewe kerfwerk. Agttiende-eeuse ontdekkingsreisigers het die bestaan van dekoratiewe binnens- en buitenshuise pale van voor die 1800's aangeteken. Weens die gebrek aan doeltreffende gereedskap en tyd vir ontspanning het die pale nie voor die einde van die 18de of vroeë 19de eeu algemeen voorgekom nie. Danksy ’n hernieude belangstelling onder toeriste, versamelaars en geleerdes in die 1880's en 1890's is die oorblywende totempale versamel en gedokumenteer, maar teen 1901 is feitlik geen totempale meer gemaak nie. ’n Nuwe belangstelling het in die 20ste eeu ontstaan vanweë ’n herlewing in die kunsvorm, bykomende navorsing en steun van die publiek.

Geskiedenis

wysig
 
Totempale voor huise in die 1900's in Alert Bay, Brits-Columbië.

Totempale is simbolies van die familieherkoms en kulturele erfenis van inheemse volke op die eilande en aan die kus van Noord-Amerika se Pasifiese Noorweste, veral Brits-Columbië, Kanada en die kusstreke van Washington en Suidoos-Alaska.[1][2] Hulle word gewoonlik gekerf uit die hoogs vrotbestande stamme van die Thuja plicata (reuselewensboom), maar eindelik vergaan hulle wel in die klam klimaat van die streek. Weens die klimaat en aard van die materiaal waaruit die pale gemaak is, bestaan min voorbeelde wat voor 1900 uitgekerf is.

 
Totempaal, Windsor, Engeland geskenk deur Brits-Columbië in 1958 te ere van die eeufees vandat hulle 'n kolonie geword het.

Totempale is die grootste, maar nie die enigste voorwerpe nie wat inheemse volke uit die Pasifiese Noordweste gebruik het om familielegende, diere, mense en historiese gebeure uit te beeld – die eerste pale is waarskynlik gebruik as steunpilare of -balke in huise.[3][4]

Voor die bekendstelling van staal en yster in die streek is kru gereedskap van klip, skulpe of bewertande waarskynlik gebruik vir die kerfwerk; die werk was ook moeilik en tydrowend. Teen die laat 18de eeu het metaalgereedskap die mense in staat gestel om meer en ingewikkelder pale te maak.[3] Die hoë pale voor huise op kusdorpe het waarskynlik nie hul verskyning gemaak voor die begin van die 19de eeu nie.[5]

Die geleerde Eddie Malin het voorgestel die totempale het ontwikkel van steunpilare in huise en begrafnisvoorwerpe tot ’n weerspieëling van clans en families se aansien. Hy het gereken die kuns het op die eilande van Haida Gwaii begin en van daar af versprei tot eindelik in Brits-Columbië en Noord-Washington.[6]

In die 19de eeu het die Amerikaanse en Europese handel en vestiging van mense aanvanklik gelei tot ’n toename in die maak van totempale, maar Amerikaanse en Kanadese beleidsrigtings en praktyke het gelei tot ’n afname in die kultuur en kuns van inheemse volke en teen die einde van die eeu het die vervaardiging van totempale in ’n groot mate afgeneem. Tussen 1830 en 1880 het die pelshandel, mynbou en visserye ’n groot toename in rykdom aan die kus tot gevolg gehad.[7][8] Baie van dié geld is bestee aan feesvierings, wat verbind is met die maak en oprig van totempale.[9] Ryk families het daardeur hul rykdom en sosiale aansien vertoon.[10] In die 1880's en 1890's het toeriste, versamelaars, wetenskaplikes en naturaliste wat in inheemse kulture belanggestel het, totempale en ander artefakte afgeneem, versamel en op uitstallings vertoon.[11]

In die 19de en vroeë 20ste eeu het sommige Christelike sendelinge die inheemse volke ontmoedig om tradisionele parktyke soos die maak van totempale te beoefen. Hulle het bekeerdes aangemoedig om op te hou pale maak en die bestaandes te vernietig. Teen 1901 is feitlik geen pale meer gemaak nie.[12][13]

Van die laat 1930's af het ’n kombinasie van kulturele, taalkundige en artistieke oplewings, asook ’n belangstelling onder geleerdes en ’n opgevoede publiek, gelei tot ’n herlewing van die inheemse kunstradisie.[11] Die Amerikaanse Wouddiens het in 1938 begin om ou pale te rekonstrueer en te bewaar; sowat 200 is gered – dit was sowat ’n derde van die pale wat teen die einde van die 19de eeu nog gestaan het.[13] Met nuwe belangstelling in die kuns en tradisies van inheemse volke in die 1960's en 1970's is nuwe totempale aan die kus opgerig, terwyl ander kunsvoorwerpe uit hout, klip en glas ook gemaak is.[11]

Verwysings

wysig
  1. ↑ Richard D. Feldman (2012). Home Before the Raven Caws: The Mystery of a Totem Pole (Rev. 2012 uitg.). Indianapolis: Indiana Historical Society in samewerking met The Eiteljorg Museum of American Indians and Western Art. p. 4. ISBN 978-0-87195-306-3.
  2. ↑ Viola E. Garfield and Linn A. Forrest, (1961). The Wolf and the Raven: Totem Poles of Southeastern Alaska. Seattle: University of Washington Press. p. 1. ISBN 0-295-73998-3.{{cite book}}: AS1-onderhoud: ekstra leestekens (link)
  3. ↑ 3,0 3,1 Garfield and Forrest, p. 1–2.
  4. ↑ Marius Barbeau (1950). "Totem Poles: According to Crests and Topics". National Museum of Canada Bulletin 119. Ottawa: Dept. of Resources and Development, National Museum of Canada. 1: 9. Besoek op 24 November 2014.
  5. ↑ Barbeau, "Totem Poles: According to Crests and Topics", p. 5.
  6. ↑ Edward Malin (1986). Totem Poles of the Pacific Northwest Coast. Portland, Oregon: Timber Press. ISBN 0-88192-295-1.
  7. ↑ Garfield and Forrest, p. 2 and 7.
  8. ↑ Kramer, Alaska's Totem Poles, p. 21.
  9. ↑ Garfield and Forrest, p. 7.
  10. ↑ Feldman, p. 4.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Kramer, Alaska's Totem Poles, p. 25.
  12. ↑ Pat Kramer (2008). Totem Poles. Vancouver, British Columbia: Heritage House. p. 22. ISBN 978-1-89497-444-8.
  13. ↑ 13,0 13,1 Garfield and Forrest, p. 8.

Bronne

wysig
  • Barbeau, Marius (1950) Totem Poles: According to Crests and Topics. Vol. 1. (Anthropology Series 30, National Museum of Canada Bulletin 119.) Ottawa: National Museum of Canada. (PDFs)
  • Barbeau, Marius (1950) Totem Poles: According to Location. Vol. 2. (Anthropology Series 30, National Museum of Canada Bulletin 119.) Ottawa: National Museum of Canada. (PDFs)
  • Feldman, Richard D. (2012). Home Before the Raven Caws: The Mystery of a Totem Pole (hers. 2012 uitg.). Indianapolis: Indiana Historical Society in samewerking met die Eiteljorg Museum of American Indians and Western Art. ISBN 978-0-87195-306-3.
  • Garfield, Viola E. (1951) Meet the Totem. Sitka, Alaska: Sitka Printing Company.
  • Garfield, Viola E., en Forrest, Linn A. (1961) The Wolf and the Raven: Totem Poles of Southeastern Alaska. Revised edition. Seattle: University of Washington Press. ISBN 0-295-73998-3.
  • Jonaitis, Aldona. (1990) "Totem Poles And The Indian New Deal," European Contributions to American Studies Vol. 18, pp 267–277.
  • Keithahn, Edward L. (1963) Monuments in Cedar. Seattle, Washington: Superior Publishing Co.
  • Kramer, Pat (2004). Alaska's Totem Poles. Anchorage: Alaska Northwest Books. ISBN 0882405853.
  • Kramer, Pat (2008). Totem Poles. Vancouver, British Columbia: Heritage House. p. 22 and 24. ISBN 978-1-89497-444-8.
  • Malin, Edward (1986). Totem Poles of the Pacific Northwest Coast. Portland, Oregon: Timber Press. ISBN 0-88192-295-1.
  • Newman, Oscar (2004). Secret Stories in the Art of the Northwest Indian. New York: Catskill Press. ISBN 097201196X.
  • Reed, Ishmael (ed.) (2003) From Totems to Hip-Hop: A Multicultural Anthology of Poetry across the Americas, 1900-2002. ISBN 1-56025-458-0.
  • Wherry, Joseph H. (1964) The Totem Pole Indians. New York: Thomas Y. Crowell Company.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Totempaal&oldid=2459111"