Visaginas
Visaginas is 'n Litause stad en munisipaliteit aan die noordoewer van die Visaginas-meer, sowat 150 kilometer noordoos van die hoofstad Vilnius en sowat 70 kilometer oos van die distrikhoofstad Utena.
|
Visaginas | |
|---|---|
| Kaart | Wapen |
 | |
 | |
| Vlag | |
 | |
| Land |  Litaue
|
| Administratiewe distrik |  Utena
|
| Munisipaliteit | Visaginas |
| Koördinate | 55°36′N 26°26′O / 55.600°N 26.433°O |
| Stigting | 10 Augustus 1975 |
| Stadstatus | 1977 |
| Oppervlakte: | |
| - Totaal | 8,96 vk km |
| Hoogte bo seevlak | - m |
| Bevolking: | |
| - Totaal (2018) | 18 541 |
| - Bevolkingsdigtheid | 2 009/vk km |
| Tydsone | EET (UTC +2) |
| - Somertyd | EEST (UTC +3) |
| Klimaat | |
| - Tipe | Kontinentaal-gematig |
| - Gemiddelde jaarlikse temperatuur | -°C |
| - Gem. temp. Januarie/Julie | - / - °C |
| - Gemiddelde jaarlikse neerslae | - mm |
| Burgemeester (Meras) | Erlandas Galaguz |
| Amptelike Webwerf | www.visaginas.lt/ |
Visaginas is ten opsigte van sowel sy stigtingsdatum - dit het eers in 1975 as residensiële nedersetting vir werknemers van die kernkragsentrale Ignalina (veertien kilometer oos van Visaginas) en hul gesinne ontstaan - asook die gemiddelde ouderdom van sy bewoners (omstreeks 30 jaar) die jongste stad in die land. Dit is aanvanklik na die destydse voorsitter van die Litause Kommunistiese Party, Antanas Sniečkus, vernoem en het reeds in 1977 stadstatus gekry. Met die onafhanklikwording van Litaue is die stadsnaam gewysig na Visaginas.
Nadat Ignalina in 2009 buite werking gestel is, het werkloosheid en dwelmmisbruik sosiale brandpunte vir die merendeels Russiessprekende bevolking geword.
Geografie en stadsuitleg
wysig
Die stadsgebied word begrens deur die Gewestelike Gražutė-park in die noordweste, gebiede van die Ignalina-munisipaliteit (wat hier deel uitmaak van die Nasionale Aukštaitija-park) in die suide, die Drūkšiai-meer (die grootste in Litaue met 'n oppervlakte van 4 500 hektaar) in die noorde, en die Wit-Russiese administratiewe gewes van Vitebsk in die ooste.
Alhoewel Visaginas soos ander gesiglose Russies-ontwerpte nedersettings lyk (die plaaslike woonstelblokke is van voorafvervaardigde elemente gebou), beskik dit oor talle groen gebiede in die stad self en in die omgewing. Dit word deur ongerepte bosgebiede, moeraslande en mere omring.
Die stadsgebied is kompleksgewys ontwikkel en van 'n infrastruktuur vir die bewoners se alledaagse en kulturele behoeftes voorsien. Die oorspronklike ontwerp was dié van 'n skoenlapper wat sy vlerke span en het die plaaslike Visaginas-meer met 'n oppervlakte van 220,4 hektaar en 'n diepte van ses meter ingesluit. Die meeste instellings kan binne loopafstand bereik word sodat openbare vervoergeriewe aanvanklik nie benodig is. Die omliggende natuur - met 110 mere in 'n sone met 'n radius van tien kilometer rondom Visaginas - het tydens die boubedrywighede grotendeels ongeskonde gebly.
Geskiedenis
wysig
Die eerste verwysing na die gebied kom in dokumente uit die jaar 1526 voor toe dit deur die adellike Vaitiekus Goštautas aan die parogie Naujasis Daugėliškis oorgedra is. Tussen die 14de en 19de eeu is die streek verskeie kere deur Lyflandse, Sweedse, Russiese en Franse magte beset.
Die huidige nedersetting is in 1975 as Sniečkus gestig om werkers van die nuwe Ignalina-kernkragsentrale en hul gesinne te huisves. Vier bestaande dorpe, waaronder die huidige naamgewende Visaginas en Paliaudanės, is gesloop om plek te maak vir die nuwe stad. Litause wetenskaplikes het hulle tevergeefs teen die projek uitgespreek wat volgens die oorspronklike bouplanne die grootste kernkragsentrale ter wêreld sou word en met altesaam vier kookwaterreaktors 6 000 MW elektrisiteit vir nabygeleë swaar nywerhede en chemiese fabrieke sou lewer.
Vanweë die behoefte aan hoogs gekwalifiseerdes het merendeels etniese Russe hulle in die stad gevestig wat nog steeds 55 persent Russiessprekend is. Die stad is geleidelik uitgebrei nadat die kapasiteit van Ignalina tot vier reaktors verhoog is. Die kernkragsentrale is egter nie betyds voltooi nie, en die ontploffing van die Tsjernobil-reaktor op 26 April 1986 het tot verdere vertraging gelei. Die eerste reaktor, wat in 1983 in gebruik gestel is, is vir herstelwerk afgeskakel. Toe in die tweede helfte van 1986 met die bou van die derde reaktor begin is, het die Sowjet-media oor die projek, wat oorspronklik as "Litaue se atomêre son" geprys is, geswyg. Een rede hiervoor was dat in Swede hoë vlakke van radioaktiwiteit gemeet is sodra die wind uit die rigting van Ignalina oor die Oossee gewaai het, 'n tweede was dat die kapasiteit van die eerste twee reaktors om veiligheidsredes verminder moes word.
Wilde gerugte het die ronde begin doen dat een van Ignalina se reaktors moontlik buite beheer sou geraak het en dat maatreëls vir die ontruiming van die gebied getref sou word. Die Sowjet-owerheid was genoodsaak om 'n groot groep wetenskaplikes en persoonlikhede uit die kulturele lewe van Litaue uit te nooi om die kernkragsentrale te besigtig.
In Maart 1988 is die eerste reaktor weer eens afgeskakel, en Ignalina het steeds meer kritiek by deskundiges ontlok. Die kernkragsentrale is op sagte grond gebou en het effens begin afsak. Volgens amptelike gegewens was dit bestand teen aardbewings van maksimaal 5,5 op die Richterskaal, ofskoon daar in die vroeë 20ste eeu reeds aardbewings van 7,0 in die gebied aangeteken is. Weens die gebrek aan koeltorings is koelwater regstreeks in die Drūkšiai-meer gepomp sodat sy watertemperatuur tot 30 °C gestyg het. Die gebied was bowendien een van Litaue se belangrikste drinkwaterbronne.
'n Eerste openbare protesbeweging het ontstaan. Die plaaslike Litause KP-leierskap het hulle teen die verdere uitbou van Ignalina uitgespreek en daarop gewys dat die gebruik van die Drūkšiai-meer vir verkoelingsdoeleindes nie deur plaaslike owerhede goedgekeur is nie. Desondanks het die Moskouse Departement van Kernenergie voortgegaan met die boubedrywighede. Nadat 'n openbare betoging verbied is, het 15 000 omgewingsbewustes uit Litaue en aangrensende gebiede op 17 September 1988 vir 'n "sing- en dansfees" byeengekom.
Aangesien hulle in tegniese opsig op dié van Tsjernobil gelyk het, moes die kernkragsentrale volgens 'n ooreenkoms tussen Litaue en die Europese Unie in 2009 buite werking gestel word. Intussen word pogings onderneem om die plaaslike toerismebedryf te ontwikkel.
Bronne
wysig- Marianna Butenschön: "Uns hat nie jemand gefragt." Wie die Litauer den Ausbau des Kernkraftwerks Ignalina aufgehalten haben. In: Estland, Lettland, Litauen. Das Baltikum auf dem langen Weg in die Freiheit. München: R. Piper 1992, bl. 220-229